zaterdag 20 mei 2023

Picasso's Last Words: hoe Dustin Hoffman Paul McCartney inspireerde tot een nieuw nummer

Paar dagen Jamaica doen? Zoiets moeten Paul en Linda McCartney gedacht hebben in het voorjaar van 1973. Op donderdag 12 april stapten ze met de kinderen in Londen op het vliegtuig naar Montego Bay, op weg naar het Caribische eiland dat een paar jaar eerder al hun hart gestolen had. Het was vast hoog tijd voor een beetje zomerzon op de wangen, na het kille Britse winter- en lenteweer. Vlak voor vertrek werden de reislustige McCartney's op Heathrow nog even gefotografeerd. Die foto verscheen een dag later in de krant, met quotes uit een interview dat Paul een dag eerder had gegeven. Daarin sprak hij  ontspannen  over een mogelijke Beatlesreünie: "Waarom niet?" De kou was uit de lucht. Maar eerst vonden Paul en Linda het tijd om collectie reaggae-platen uit te breiden, dus zetten ze koers naar Montego Bay. Een korte trip die Paul bovendien de inspiratie voor een nieuw nummer zou opleveren.

Heathrow Airport, 12 april 1973

Dustin werd telefonisch getraceerd
Het verhaal dat Paul op Jamaica in gesprek raakte met acteur Dustin Hoffman en geïnspireerd raakte om Picasso's Last Words te schrijven, is bij veel mensen bekend. Maar wat gebeurde er nu precies? Het leek me leuk om daar deze week eens in te duiken. Want na een dagje zon, zee, strand en rondsnuffelen in de platenzaken van Montego Bay, las Paul in de plaatselijke Kingston Daily Gleaner dat Dustin Hoffman en Steve McQueen ook op het eiland verbleven. Ze waren er voor filmopnames voor Papillon, de gigantische en geldverslindende filmproductie die op verschillende locaties langs de noordkust van Jamaica en in Kingston Town in elkaar gezet werd. Paul had er wel zin in om Dustin Hoffman te ontmoeten. Via via wist hij telefonisch met Hoffman in contact te komen. De acteur, een enorme Beatlesfan, had op zijn beurt wel oren naar een ontmoeting. Al snel nodigde hij de familie McCartney uit in het huis dat hij met zijn vrouw Anne Byrne huurde.

Anne Byrne en Dustin Hoffman

When The Wind Is Blowing
Tijdens het diner kwam het gesprek op Pablo Picasso. De kunstenaar was enkele dagen eerder, op 8 april, overleden. McCartney was een groot bewonderaar van de schilder en bezat zelfs een aantal originele schetsen van hem. Tijdens het gesprek moet Paul de Hoffmans haast wel verteld hebben dat hij voor zijn nummer When The Wind Is Blowing was geïnspireerd door Picasso's schilderij The Old Guitarist (1903).


Is acteren hetzelfde als liedjes schrijven?
En zo kwam het gesprek op het creatieve proces. McCartney en Hoffman wisselden ervaringen uit en spraken over verschillen tussen creatievelingen als schilders, componisten, schrijvers en acteurs. "Het moet een ongelofelijke gave zijn om een liedje te kunnen schrijven," sprak Hoffman op een gegeven moment. Een opmerking die door McCartney werd beantwoord met: "Maar dat geldt net zo goed voor de gave van het acteren. Wanneer er 'action' klinkt, moet je als acteur ook creatief presteren. Je weet niet waar het vandaan komt, maar je doet het gewoon." Daar wierp Hoffman op tegen dat acteurs tenminste een script hebben. En dat hij dat iets anders vond dan het talent om een liedje te schrijven. En zo vroeg Hoffman zich af hoe McCartney dan in vredesnaam, vanuit het niets, aan schrijfinspiratie kwam.


Dustin, Paul en Linda
vele jaren later

Three o'clock in the morning
Een paar dagen later besloten de beide families nogmaals te dineren. Zodoende kwam het onderwerp opnieuw ter sprake. "Ik heb er nog eens over nagedacht," zo zei Dustin tegen Paul. "In Time Magazine staat een artikel over Picasso, met een poëtische passage." Daarin viel te lezen dat Picasso op de laatste avond van zijn leven tijdens een diner met vrienden had gezegd: 'Drink op mij, op mijn gezondheid, want zelf kan ik niet meer drinken.' Om 23.30 stond hij op van tafel en ging hij schilderen, tot drie uur in de ochtend ("Three o'clock in the morning"). De volgende ochtend stierf Picasso, nog liggend in zijn bed. Na het horen van dit verhaal pakte Paul de gitaar die hij bij zich had en sloeg hij een paar akkoorden aan: G, Bm, Em, Am, waarna hij zong "Drink to me, drink to my health." Daarop riep Dustin naar zijn vrouw: "Annie, Annie. The most incredible thing! He's doing it! He's writing it! It's coming out!" Ik had er wel bij willen zijn.


Dustin drukte de opnameknop in
Dustin was zo verbijsterd door Pauls talent, dat Paul besloot de acteur en zijn vrouw op een mini-concert te trakteren. Hij vond het niet erg dat Hoffman de opnameknop van een portable cassetterecorder in drukte. Terwijl Mary en Stella op de achtergrond speelden, speelde Paul een bluesy riffje, en ging hij verder met het in elkaar zetten van Picasso's Last Words, om uiteindelijk over te gaan naar een ander liedje dat al een tijdje in zijn hoofd zat: Getting Closer. Verder hoorden de Hoffmans Paul nog het kinderliedje Baa-Baa Black Sheep, Hands of Love en Buddy Holly's Peggy Sue zingen. Dat moet een interessante opname zijn om eens terug te horen. Misschien is ie nog wel ergens te vinden. In ieder geval was het een avond die Dustin en Anne niet snel zouden vergeten. En toen op 5 december van dat jaar het album Band On The Run in de schappen lag, zal de acteur vast met een glimlach hebben teruggedacht aan die ene avond op Jamaica.


The grand old painter died last night
His paintings on the wall
Before he went he bade us well
And said goodnight to us all
Drink to me, drink to my health
You know I can't drink any more
Drink to me, drink to my health
You know I can't drink any more

3 o'clock in the morning
I'm getting ready for bed
It came without a warning
But I'll be waiting for you baby
I'll be waiting for you there

So drink to me, drink to my health
You know I can't drink any more
Drink to me, drink to my health
You know I can't drink any more

zaterdag 6 mei 2023

Met Mark Lewisohn, Piet Schreuders en Wibo Dijksma naar de begraafplaats in Oosterbeek die The Beatles bezochten (met podcast en video)

Bezetting en bevrijding. Daar draaiden de verhalen de afgelopen week in de media natuurlijk om. En dat geldt ook een beetje voor Fab4Cast en BeatlesTalk. Want deze week kijken we terug op het bezoek dat The Beatles in augustus 1960 aan het Airborne War Cemetery in Oosterbeek brachten, op weg naar hun eerste Hamburg-avontuur. Op 10 maart dit jaar mocht ik Wibo Dijksma (Fab4Cast), Piet Schreuders en Mark Lewisohn vergezellen bij een autorit naar de begraafplaats waar zich destijds een korte scène in het grote Beatlesverhaal afspeelde. Je zou het een gedeeltelijke reconstructie kunnen noemen van de route (de E36) die manager Allan Williams met zijn bijzondere gezelschap op 16 augustus 1960 door Nederland reed.

Met Piet Schreuders, Mark Lewisohn en Wibo Dijksma onderweg naar Oosterbeek


Naar Oosterbeek om een foto te maken
Waarom ontstond dit plan? De aanleiding was een praktische. Ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van Fab4Cast zouden Piet en Mark op zaterdagavond 11 maart bij Beeld & Geluid een presentatie verzorgen over de reizen die The Beatles naar en door Nederland maakten, voorafgaand aan hun welbekende en goed gedocumenteerde bezoek in juni 1964. En voor die presentatie wilden Piet en Mark nog een aantal foto's maken van de situatie in Oosterbeek: de legendarische foto die Barry Chang op 16 augustus 1960 maakte van Allan en Beryl Williams, Lord Woodbine (Harold Phillips), Stuart Sutcliffe, Paul McCartney, George Harrison en Pete Best. Je ziet ze van links naar rechts op de foto:


Aunt Mimi hing bij John aan de benen
We ontmoetten Piet en Mark op de ijskoude vrijdagmiddag 10 maart op station Utrecht CS, namen plaats in Wibo's auto en sloten microfoons en koptelefoons aan. Piet legde een oude wegenatlas van eind jaren '50 op schoot, Wibo drukte de opnameknop in en startte de auto. Zo zetten we koers naar Oosterbeek. Daarbij keken we terug op het verhaal dat Mark over 15 en 16 augustus 1960 reconstrueerde in zijn nu al legendarische boek Tune In. Het vormt het eerste deel van All These Years, een trilogie-in-wording. Vanaf de achterbank, met een microfoon in zijn hand vertelde Mark ons wat er zich die dagen afspeelde in de huishoudens van John, Paul, George en Stuart. En natuurlijk in de Jacaranda, de Liverpoolse club van Allan Williams: het vertrekpunt van de Morris minibus waarin het reisgezelschap plaatsnam. 

De bus werd in Harwich op de boot getakeld,
uiterst links kijkt John Lennon toe.


Een bus vol reizigers
Voorin zaten Allan en zijn vrouw Beryl, achterin bevond zich de rest van de club, op twee lange banken langs de lengte van de bus. Paul had moeten praten als Brugman om mee te mogen. John kon zich amper losrukken van Aunt Mimi die letterlijk aan zijn benen hing, hem smekend om niet te vertrekken. George mocht gaan, maar moest net als John die maandagochtend nog achter zijn paspoort aan. Millie Sutcliffe keek haar zoon huilend na en Pete Best wist nauwelijks wat hem overkwam, als gloednieuwe drummer van deze band. Zomaar een scène, die het startpunt vormde van het eerste buitenlandse avontuur van The Beatles als band.


De verdwenen foto in Rotterdam
Terwijl we van Utrecht naar Oosterbeek reden, luisterden we naar Mark en Piet, die ons vertelden hoe Allan eerst in Londen nog de immer raadselachtige Herr Steiner oppikte en koers zette naar Harwich. Daar werd de zwaarbeladen bus op de boot getakeld, waarna het gezelschap de volgende ochtend vroeg in Hoek van Holland in aanraking kwam met de Nederlandse douane. In Rotterdam zou het reisgezelschap vermoedelijk nog voor een foto geposeerd hebben bij het beroemde beeld 'De Verwoeste Stad' van Zadkine, dat verwijst naar het bombardement op Rotterdam van 14 mei 1940. Piet en Mark vertelden ons over deze verdwenen foto van The Beatles, waarvan we natuurlijk allemaal hopen dat hij nog bestaat en ooit zal opduiken. Een fascinerend gegeven!

De Verwoeste Stad (Zadkine), het beeld
waarbij The Beatles in Rotterdam
vermoedelijk poseerden.


John en Herr Steiner poseerden niet
In de bus was de stemming regelmatig jolig. Zo weten we dat Allan Williams, die een opera-achtige zangstem bezat, er van tijd tot tijd een aria uit perste. Ook reciteerde hij een hele passage uit het verhaal The Wind in The Willows. Terwijl we via Arnhem de laatste kilometers naar Oosterbeek reden, nam Mark de honneurs waar door ook een alinea uit het boek van de Schotse auteur Kenneth Grahame voor te lezen. Ik had even het gevoel alsof ik zelf op 16 augustus 1960 in die bus zat. Ook toen we bij de Airborne War Cemetery arriveerden en Wibo de auto parkeerde. Al voordat we de begraafplaats betraden, zagen we de witte gedenksteen, waar het gezelschap destijds bij poseerde. Althans bijna iedereen. John en Herr Steiner werden niet vastgelegd. Hoe aannemelijk is het dat John echt weigerde op de foto te gaan, vanwege de grimmigheid van de plek die zo verbonden was met de dood? We spraken erover voor de podcast.



Het graf van Peter Best uit Liverpool

Inmiddels was het harder gaan waaien en dwarrelden de eerste sneeuwvlokken uit de lucht. De gevoelstemperatuur zakte flink. We spraken over de reden van het bezoek dat Allan aan de begraafplaats wilde brengen. En we zochten naar het graf van ene Peter Best uit Liverpool. Een bijzonder gegeven, want die andere Peter Best uit Liverpool hoefde in 1960 niet meer in dienst. stond niet bloot aan de gevaren van een oorlog, en kon zodoende zorgeloos op diezelfde begraafplaats voor een foto poseren. Ineens klemde Piet zijn smartphone op het statief dat hij meegenomen had. Mark nam naast hem plaats, met een kopie van die legendarische foto in zijn hand. Aandachtig zochten de vrienden naar de juiste afstand, de juiste hoek. Toen de foto gemaakt was, moesten we natuurlijk met ons vieren poseren, voor de zelfontspanner. Er kwam nog meer natte sneeuw uit de lucht, toen we plaatsnamen voor de profetische tekst 'Their Name Liveth For Evermore' en aandachtig naar Piets smartphone op het statief keken. Ik hurkte om te poseren en tuurde door mijn oogharen. Héél even zag ik Barry Chang achter de camera staan. Vanaf de parkeerplaats schreeuwde John Lennon: "Schiet 's op, het is nog een heel eind naar Hamburg!" Herr Steiner was in geen velden of wegen te bekennen.



Verder luisteren...
Waarom nam Allan Williams The Beatles mee naar Hamburg? Wat gebeurde er bij de Nederlandse douance? Welke muziek hadden The Beatles onderweg naar Oosterbeek op de autoradio kunnen horen? Wat weet Barry Chang nog van de trip? Wil je alle verhalen van deze bijzondere middag beluisteren, schakel dan over naar deze nieuwe podcast-aflevering van Fab4Cast, prachtig gemonteerd door Wibo Dijksma. Veel luisterplezier!


 Verder kijken...

De presentatie die Piet en Mark op zaterdagavond 11 maart 2023 bij Beeld & Geluid aan een zaal vol Fab4Cast-fans gaven, is gereconstrueerd in deze bijzondere YouTube-video. Een 'must' om te kijken. Met beeld en geluid reconstrueren Piet en Mark de reizen die The Beatles vóór 1964 door Nederland maakten, van en naar Hamburg. Een unieke en nog onderbelichte episode uit het Beatlesverhaal, die voor het eerst nauwkeurig door deze twee unieke Beatles-historici is vastgelegd: