Deze week 50 jaar geleden: over de laatste chaotische studio-opname van John Lennon en Paul McCartney uit maart 1974

Deze week is het vijftig jaar geleden dat John Lennon en Paul McCartney voor het laatst samen in een opnamestudio te vinden waren. Op 28 maart 1974 in de Burbank Studios in Los Angeles, om precies te zijn. Het is een gebeurtenis die even belangrijk als onbekend is. Belangrijk omdat hun muzikale wegen zich na die donderdagavond in maart voorgoed scheidden. Onbekend omdat de sessie altijd wat onderbelicht is gebleven in de geschiedschrijving van de ex-Beatles en hun beider carrières. 

De laatst bekende foto die van John Lennon en Paul McCartney
werd gemaakt, in het voorjaar van 1974.

Een chaotische studiojam
Als ik het heb over "A Toot And A Snore in '74" (spreek het even hardop uit) dan weten veel ingewijden genoeg. Dat is namelijk de naam waaronder de bewuste sessie op een bootleg zijn weg naar de oren van een select publiek vond. Die oren moeten behoorlijk geklapperd hebben, want de laatste opnames waarop Lennon en McCartney samen te horen zijn, doen in niets denken aan hun hoogtijdagen als muzikale partners. De bootleg, met amper 30 minuten muziek, bestaat uit een chaotische studiojam waarin gesprekken en een aantal oude rock 'n' roll-krakers elkaar afwisselen. 

"You want a snore Steve?"
Maar allereerst even die wonderlijke titel: "A Toot And A Snore in '74". Die laat zich verklaren door een opmerking van John Lennon tegen Stevie Wonder, die ook aanwezig was: "You want a snore Steve? A toot? It's going round," refererend aan de cocaïne die volop in de studio beschikbaar was. Een passende titel is het ook, want onder invloed van ongetwijfeld ook nog eens de nodige drank kwamen de aanwezige muzikanten nauwelijks tot een fatsoenlijke jam. Er wordt gegrapt, gelald en slap gespeeld. Maar goed, wie waren er nog meer bij, naast Lennon, McCartney en Wonder? En wat bracht dit gezelschap op deze specifieke plek in maart 1974 bijeen?

Muzikaal actief
Daarvoor moeten we terug naar de periode die later bekend is geworden als John Lennons Lost Weekend: de periode tussen medio 1973 en februari 1975, waarin hij gescheiden leefde van Yoko Ono en een relatie had met May Pang. Het was een tijd waarin Lennon met name veel dronk, maar toch ook muzikaal actief wist te blijven. Niet alleen door te werken aan solo-albums, maar ook als producer voor zijn vriend Harry Nilsson, de Amerikaanse singer-songwriter die hij mateloos bewonderde. Het waren de sessies voor Nilssons album Pussy Cats, die Lennon en McCartney bijeen brachten in de Burbank Studios. Niet omdat ze daar samen een rol bij speelden, maar omdat de opnamedagen regelmatig werden afgesloten met "een uurtje jammen" en Paul en Linda nu eenmaal in de buurt waren en de studio binnenstapten.

John Lennon en Harry Nilsson

Paul ging op de drumkruk van Ringo zitten
Wie er nog meer waren: bassist Ed Freeman, saxofonist Bobby Keyes, gitarist Jesse Ed Davis, Harry Nilsson zelf, net als May Pang, en oud-Beatlesroadmanager Mal Evans. Ook Ringo Starr was in de buurt, omdat hij meespeelde op Nilssons album. De betreffende avond was hij niet aanwezig. Wel stonden zijn drums in de studio opgesteld. McCartney bedacht zich geen seconde en nam plaats op de drumkruk van zijn oude bandmaatje. Ringo zou de volgende dag geërgerd opmerken: "McCartney always messes up my drums!" Hij was het niet anders gewend vanuit zijn tijd als Beatle, wanneer Paul menig theepauze aangreep om op de kruk te gaan zitten en de drumstokken ter hand te nemen. In 1974 was er eigenlijk niet veel veranderd op dat gebied. "McCartney is doin' the harmony on the drums," horen we John roepen, terwijl hij tussendoor continu klaagt over de kwaliteit van het geluid. Voor Paul was het een aansporing om, al drummend, de achtergrondvocalen bij Stand By Me improviserend in te zetten.

Net als de Get Back-sessies
De sfeer van de sessie doet een beetje denken aan de Get Back-sessies, inmiddels een stuk bekender geworden door de film van Peter Jackson. Daarin zien en horen we The Beatles ook kletsen, improviseren en veelal teruggrijpen op oude rock 'n' roll-nummers en 'standards'. Ook Take This Hammer komt namelijk weer kort langs. Het is dezelfde losse, chaotische sfeer, al zijn de deelnemers aan A Toot And A Snore heel wat verder heen dan The Beatles in januari 1969 waren. Hoewel...ook toen was Lennon behoorlijk verslaafd, aan heroïne, die hij ten tijde van 1974 dus verruild had voor cocaïne en sterke drank. Als ik dan toch één highlight uit de sessie mag benoemen, is het misschien Stevie Wonder, die vanuit het niets het nummer Chain Gang inzet, met zijn prachtige soul-stem. Hoe erg Stevie onder invloed was, weet ik niet, maar zijn bijdrage maakt dan toch nog de meeste indruk.

May vertelde Wibo dat Jesse Ed de tape ontvreemdde
Dat we vijftig jaar na dato als een "fly on the wall" aanwezig kunnen zijn bij de sessies, hebben we te danken aan gitarist Jesse Ed Davis. Die smokkelde de tape naar buiten en verkocht hem vermoedelijk. Of dat algemeen bekend is, weet ik niet, maar het was May Pang die het een paar jaar geleden toevertrouwde aan Wibo Dijksma van Fab4Cast, tijdens een erg goed en inhoudelijk interview dat hij met haar had over (onder andere) die bijzondere sessie. Wil je hun interessante gesprek, en Mays herinneringen aan die bewuste studiojam horen, luister dan naar deze nieuwe aflevering van Fab4Cast, die een aantal interessante invalshoeken rond Lennons Lost Weekend oplevert.

Die fascinerende ándere blik op The Beatles: waarom je het Furore-Beatlesmagazine van april 2024 beslist moet lezen

Als je denkt dat je écht alles hebt gezien, gelezen en gehoord over The Beatles, dan raad ik je aan het gloednieuwe nummer van Furore Magazine te bestellen. Nummer 28 (april 2024) van de meest verfijne publicatie in de wereld is namelijk geheel gewijd aan The Beatles. Niet met platgetreden paden, uitgekauwde verhalen en oninteressante clichés, maar met een ongelofelijke hoeveelheid aan spannende nieuwe verhalen over The Beatles, die het resultaat zijn van diepgravend onderzoek van samensteller Piet Schreuders zélf en een aantal "stevige Beatlesonderzoekers" in de champions league van ons vakgebied.

Furore #28 verschijnt deze maand samen met #29:
een Beatles-themanummer en een 'algemene' Furore

Blinde vlekken, niches en details
De kracht van Furore zit 'm in het blootleggen van onontgonnen gebied in het grote verhaal van The Beatles. De blinde vlekken, de niches, de details die fascineren. Belangrijk? Heel belangrijk. Om dat grote verhaal beter te leren begrijpen. Zo reisde Piet Schreuders in april 2019 af naar de 'Beatles Ashram' (zoals het complex tegenwoordig heet) in Rishikesh, India. Hij deed dat samen met de Britse filmmakers Pete Compton en Reynold d'Silva, die op dat moment werkten aan wat de prachtige documentaire 'The Beatles and India' zou worden. 

Piet zette zijn enorme talenten in als locatiespecialist, waarbij hij aan de hand van foto's en filmbeelden van het Beatlesbezoek uit 1968, hielp om de historische situatie in kaart te brengen. Waar werd bijvoorbeeld de groepsfoto van de Maharishi met The Beatles en alle andere deelnemers aan het meditatiekamp gemaakt? Hoe zag de complete ahsram eruit? Waar stond de villa van de Maharishi, hoe was de bungalow ingedeeld waar The Beatles, Mike Love, Donovan en Mia en (Dear) Prudence Farrow verbleven? In het april-nummer van Furore doet Piet alles uit de doeken, compleet met reconstructiefoto's, plattegronden en opengewerkte (Capitoolgids-achtige) tekeningen, die ons écht inzicht geven in de plek waar The Beatles verbleven. Een plek die hen zo inspireerde voor het schrijven van vele nummers van het album The Beatles (The White Album, 1968).

Piet Schreuders bracht in Rishiskesh het terrein
in kaart waar deze foto in februari 1968 gemaakt werd.

De plek waar George Harrison viel
Nog zo'n verhaal: wie herinnert zich niet de openingsscène van de film A Hard Day's Night, waarin The Beatles rennend te zien zijn, door het Londense Boston Place: een straat die grenst aan Marylebone Station. De scène staat symbool voor de energie en de hectiek rond The Beatles in 1964, het jaar waarin ze de wereld veroverden. Een jaar ook dat ze amper zelf bij konden benen. Al na zes seconden in de film zien we George Harrison struikelen, snel opstaan en verder rennen, samen met de andere Beatles. De hoek om, het station in.

Met foto's, tekeningen en oude plattegronden reconstrueerden Piet Schreuders en Mark Lewisohn de scène. In het aantrekkelijk vormgegeven artikel word je als lezer meter voor meter meegenomen op de filmlocatie: welke winkels zaten er destijds aan deze straat? Waar struikelde George Harrison exact en kunnen we deze plek in het Londen van nu nog precies terugvinden (het antwoord is: ja). Er is verbazingwekkend weinig veranderd op deze Londense filmlocatie. Met de nieuwe Furore in je hand, bij je eerstvolgende citytrip naar Londen, kun je de scène letterlijk en figuurlijk nalopen (of -rennen).

De legendarische openingsscène van A Hard Day's Night,
het ogenblik waarop George Harrison struikelt en valt.

Die fascinerende ándere blik
Naast de vele kleine artikelen, die de lezer stuk voor stuk een glimlach op het gezicht bezorgen, is het hoofdartikel 'Maureen O'Grady's 1963' door André Barreau werkelijk een pareltje in deze nieuwe Furore. Het jaar 1963 was een spannende, interessante episode in de carrière van The Beatles. Terwijl hun populariteit in Engeland groeide, The Beatles nog regelmatig tussen Liverpool en Londen pendelden en Amerika 'nog niet wakker was', was de band nog relatief eenvoudig toegankelijk voor Britse journalisten en fotografen. Eén van hen was Maureen O'Grady, pas begonnen aan haar eerste baan bij Boyfriend, een popmagazine voor meiden. In twee jaar tijd ontmoette O'Grady The Beatles regelmatig, als ze op reportage ging om hen te interviewen of hun verrichtingen te verslaan.

André Barreau sprak uitgebreid met de journalist over haar avonturen met The Beatles. Het artikel is gelardeerd met onbekende foto's uit de privécollectie van O'Grady. We zien haar een sigaretje opsteken met George Harrison en we zien ook hoe The Beatles op 20 augustus 1963 rondhingen in het Palace Court Hotel in Bournemouth, de plek waar ze twee dagen later door Robert Freeman werden gefotografeerd voor de albumhoes van With The Beatles. Het is die ándere blik, door de ogen van Maureen O'Grady en fotograaf en collega Fiona Adams, die de reconstructie van deze periode zo fascinerend maakt. De officiële foto's kennen we wel. Deze foto's niet of nauwelijks. De vrouwelijke journalisten rond The Beatles, onder wie ook Maureen Cleave, bleven zo vaak onderbelicht. Daar brengt deze Furore opnieuw verandering in. 

Piet Schreuders en zijn bijdragers hebben de Beatleswereld met de nieuwe Furore weer een enorme dienst bewezen. Uniek lees- en kijkvoer. Om te hebben en te houden.

Maureen O'Grady en George Harrison

Doe jezelf, of een vriend(in), de nieuwe Furore cadeau
Te bestellen voor € 12,50 (+ € 4,19 verzendkosten) via de webwinkel van Furore  en razendsnel geleverd! Het is een koopje voor deze goed gevulde full colour 'bewaarglossy' vol Beatlesverhalen en -foto's.

Luister naar de Beatles-avonturen van Piet Schreuders
Piet was een tijdje geleden te gast bij Fab4Cast. In deze podcastaflevering hoor je alles over zijn detective-werk rond Beatleslocaties, -foto's en -filmbeelden. Leuk om te beluisteren in combinatie met Furore #28.

Fab4Cast - The Dutch Beatles Podcast · 123. De Avonturen van Piet Schreuders, Beatles-detective

Reisblog: verloren The Beatles in '64 in Nieuw-Zeeland al het plezier in hun tournees? (met Petje Af-podcast!)

Misschien hadden jullie het al eerder gelezen, misschien ook niet. In november en december 2023 maakte ik een lange reis door Nieuw-Zeeland. Voor familiebezoek én om dit prachtige land te bekijken. Al reizend door de indrukwekkende landschappen vroeg ik me natuurlijk ook weer af hoe het The Beatles verging, toen ze Nieuw-Zeeland aandeden tijdens hun wereldtournee van 1964. Dus besloot ik er eens in te duiken én...één van de locaties te bezoeken waar ze optraden. Een buitenkansje!

Nuchterder dan in Australië?
Maar eerst even de aanloop. Want wanneer arriveerden The Beatles in afgelegen Nieuw-Zeeland? Dat was op zondag 21 juni 1964, in Wellington. De beelden op YouTube laten zien dat de Fab Four door vele blije en opgewonden tieners werden onthaald. Beatlemania was al een feit in Australië, maar in Nieuw-Zeeland had niemand echt verwacht dat de jeugd ook daar zo uit z'n dak zou gaan met de komst van vier muzikanten, all the way from England. De algemene gedachte was dat de jongeren er een stuk nuchterder zouden zijn dan de jeugd in Australië. Maar dat bleek heel anders te lopen, want het werd een gekkenhuis.

Maori-rituelen
Op YouTube zien we dat The Beatles werden rondgereden in een open auto. Trouwens weer helemaal compleet, als band. Ringo Starr was hersteld van zijn ziekte en vervanger Jimmie Nicol mocht via de achterdeur het Beatlesverhaal verlaten. Ook laat de reportage van de aankomst zien dat John Lennon een houten Maori-symbool om zijn nek gehangen kreeg. The Beatles werden op diverse plekken begroet met het bekende 'neus-ritueel', dat ook afkomstig is uit de Maori-cultuur. Tijdens hun bezoek aanschouwden ze tevens de Hacka, de traditionele dans die zo verbonden is aan de Maori.

John en Paul bekijken in Auckland de Hacka

Werk aan de winkel
Voor Nieuw-Zeeland waren inmiddels ook de sixties begonnen, als het ging om de ontwikkeling van de jeugdcultuur. Door de komst van de televisie en de toename van het vliegverkeer, ging er letterlijk en figuurlijk een wereld open voor de bewoners van de twee afgelegen eilanden. In de weken die vooraf gingen aan het bezoek van The Beatles, kon men al kennismaken met de band, via een tv-special die werd uitgezonden. Muzikaal braken The Beatles er door met She Loves You. Nieuw-Zeeland was er klaar voor, dus er was werk aan de winkel.

Cultuurshock
Er stond dan ook een pittige week op het programma, waarbij The Beatles steeds twee concerten per dag zouden geven. op 22 en 23 juni in Wellington, op 24 en 25 juni in Auckland, de 26ste in Dunedin en tenslotte op 27 juni in Christchurch. In Auckland stond bovendien nog een officiële ontvangst, door de burgemeester, op de rol. Het doet je beseffen hoe vol het schema van de band was, hoeveel er gereisd moest worden en hoe groot de cultuurshock overal was. Nieuw-Zeeland behoorde weliswaar tot de Britse kroon, maar aan de beelden van de ontvangst in Auckland is ook te zien dat de jongens onder de indruk waren van alle Maori-gebruiken waarmee ze in aanraking kwamen.

Familiebezoek door John en Ringo
Maar er was meer....want in dat drukke schema was er óók een klein beetje ruimte voor familiebezoek. Net als veel andere West-Europeanen hadden ook The Beatles familieleden die na de oorlog geëmigreerd waren naar Australië en Nieuw-Zeeland. Zo ging John Lennon met zijn Aunt Mimi in de plaats Levin op bezoek bij zijn achterneven en -nichten. In Wellington ging Ringo op de thee bij een aantal Starkeys.

John en Aunt Mimi bij hun Nieuw-Zeelandse
familieleden, op 23 juni 1964 in Wellington

Valse bommelding
In Nieuw-Zeeland was er relatief weinig politiebegeleiding geregeld voor The Beatles. Dat had twee redenen. Op de eerste plaats had de politie onderschat hoeveel fans er op de been zouden zijn om een glimp van The Beatles op te willen vangen. Toen dat echter duidelijk werd, veranderde de stemming. "Maar wij willen onszelf als politieagenten ook niet in gevaar brengen, met deze gekte," voerde de politie op, als reden waarom zij zich niet vol in de chaos wilde storten. Opmerkelijk, maar waar. Dit soort taferelen, rond een groep met muzikanten, waren werkelijk nog nooit vertoond in de geschiedenis van het land. Het gebrek aan begeleiding schoot The Beatles in het verkeerde keelgat. Met name John Lennon zou zich later nog wel eens laten ontvallen hoe kwetsbaar de band was. Wat ook niet meehielp: een valse bommelding op de vlucht van Auckland naar Dunedin.

Drie politieagenten
Maar in de kustplaats Dunedin, op het Zuidereiland, ging het er misschien wel het wildst aan toe. Slechts drie politieagenten werden ingezet om The Beatles te beschermen bij het New City Hotel, waar ze kort verbleven. Hun optreden op 26 juni in de nabijgelegen Town Hall verliep dan ook wild. The Beatles speelden er twee keer, steeds voor 4000 fans, die pasten in de grote rechthoekige "bak" van deze hal. Een bak die gebouwd was voor klassieke optredens, maar misschien wel voor het eerst het decor vormde van een popconcert. De foto's, destijds gemaakt door een fotograaf van de Otago Daily Times, tonen dat er toch een aantal politieagenten voor het podium werden opgesteld, om de bandleden te beschermen.

The Evening Star: "Profoundly disturbing"
In het publiek was die dag ook een journalist van de Evening Star aanwezig. Een man die voornamelijk klassieke concerten recenseerde. Hij omschreef het optreden van The Beatles als "profoundly disturbing." Ach, je snapt het ook wel. Maar hij zag wél wat het concert bij de jeugd losmaakte: "Collectively The Beatles make a noise that appeals. Individually they are pleasant young men without a great deal of musical talent," zo luidde zijn analyse. 

The Beatles spelen in de klassieke concertzaal
van Dunedin

In Dunedin mocht ik niet óp, maar wel vlak vóór het podium gaan staan,
waar The Beatles destijds speelden.

Niets veranderd
Zelf ging ik in Dunedin op zoek naar het hotel waar The Beatles verbleven en zag ik dat de Town Hall er dicht bij lag. Het was midden op de ochtend en ik besloot aan te bellen, met de vraag of ik even binnen mocht kijken, in de zaal waar het concert plaatsvond. Ik sprak er kort met één van de nog zeer jonge medewerkers, die niet wist dat The Beatles in deze zaal op het podium hadden gestaan. Zelf vergeleek ik de eerdergenoemde foto's met de situatie ter plekke. Er was bijna niets veranderd. Ik kon nog duidelijk de orgelpijpen zien, die zich tegen de achterwand van het toneel bevonden. Pas als je zelf ergens bent, kun je écht voelen wat een dergelijk, stormachtig concert moet hebben betekend in de statige, klassieke hal. Ontzettend speciaal, vond ik het.

Het City Hotel in Dunedin, om de hoek bij de Town Hall,
waar The Beatles verbleven.

Eieren en tomaten
Hoe liep het bezoek van The Beatles in Nieuw-Zeeland trouwens af? Met heel veel gedonder in Christchurch. Daar sloeg de uitbundige stemming om, toen jongeren de bandleden bekogelden met eieren en tomaten. Op spandoeken stonden teksten als "We like Elvis, Cliff, Castro and Mao Tse Tung, but not The Beatles." Op Christchurch Airport stonden op 28 juni toch nog 2000 fans klaar, om de jongens uit te zwaaien. The Beatles gingen op weg naar hun volgende bestemming, Australië. Nieuw-Zeeland vormde een pittig hoofdstuk in het tour-leven van The Beatles. Als je bedenkt wat er nog zou volgen, in Amerika en op de Filipijnen, begrijp je waarom de jongens in 1966 een streep door dit circus wilden zetten. Misschien werd de basis daarvoor wel in Nieuw-Zeeland gelegd. Ik kan het me ineens zomaar voorstellen.

Beluister de bijbehorende podcast

Wil je m'n bezoek aan de Town Hall in Dunedin horen? De plek waar The Beatles optraden? Word dan donateur van Fab4Cast via Petje Af. Al vanaf 3 euro per maand steun je Fab4Cast, zodat ze hun podcast kunnen blijven voortzetten, én heb je toegang tot exclusieve bonusafleveringen, zoals die over mijn avontuur in Nieuw-Zeeland.