Hoe The Beatles in oktober 1963 Zweden veroverden

Deze maand ben ik een paar dagen in Stockholm. Voor de tweede keer trouwens, prachtige stad. Het deed me denken aan de korte tour die The Beatles in Zweden deden, in oktober 1963. Nog geen wereldwijde supersterren, maar wel een band die keihard aan de weg timmerde om die top te bereiken. Ruim een week waren The Beatles in Zweden, voor concerten in Stockholm, Gotenburg, Borås en Eskilstuna. Wat gebeurde er die dagen?

'Humorous Pop Music'
Pal na de laatste opnamen voor hun nieuwe album With The Beatles, landden The Beatles op woensdag 23 oktober 1963 op Arlanda Airport in Stockholm. Op het vliegveld, zo'n veertig kilometer ten noorden van de Zweedse hoofdstad, werden de bandleden opgewacht door een stuk of tien enthousiaste fans. Op deze leuke beelden is te zien dat er zeker aandacht was voor de komst van The Beatles, maar dat er dus nog geen sprake was van grote mensenmassa's. Het is precies de reden waarom ik 1963 het leukste jaar uit de Beatlesgeschiedenis vind: de band is nog 'aanraakbaar' en er is nog zoveel onschuld en verwachting. Enorme successen waren er ook nog niet geboekt in Zweden. De single She Loves You was er uitgekomen op 21 augustus 1963 en zou, na een langzame klim, op 24 oktober de tiende plek bereiken in de Zweedse hitlijst. Het Please Please Me-album, dat al uit was sinds juli 1963, was in Zweden 1800 keer over de toonbank gegaan, toen The Beatles arriveerden. Het hield allemaal nog niet over. Ook de Zweedse pers was nog wat gereserveerd over deze nieuwe Britse band. Zo schreef de krant Expressen dat 'a new cult was about to hit Sweden' en dat de band 'humorous pop music' speelde, 'with three guitars and a drum.' Ouders werden gewaarschuwd: als de zoon des huizes zijn haar liet groeien, dan waren dát de eerste tekenen van de invloed van The Beatles. De Eskilstuna Kuriren was uitbundiger: 'What more van pop crazy teenagers wish?'

Aankomst op Arlanda Airport

300 kilometer door de sneeuw - en terug
In Stockholm logeerden The Beatles in Hotel Continental, in hartje Stockholm. Daar was aanzienlijk meer aandacht voor de band, dan tijdens hun aankomst op het vliegveld. Fans bivakkeerden voor het hotel en het lukte The Beatles amper om een beetje aan sightseeing te doen. In de Karlaplan Studios speelden The Beatles voor een publiek van 250 fans. Het optreden, met geleende versterkers, vond plaats voor de Zweedse radio. Een historisch moment: voor het eerst nam men er een popgroep op. De beelden laten zien dat The Beatles live in topconditie zijn. De eerste twee echte concerten vonden een dag later plaats, op 25 oktober, in de Sunsta Lärovek School in Karlstad. Daarvoor moest de band 300 kilometer over besneeuwde wegen reizen. Tsja, Zweden in het najaar. Ik weet niet of Brian Epstein dat had ingecalculeerd toen hij de tour vastlegde. Een dag later reed het hele konvooi terug naar Stockholm, voor twee optredens in de Kungliga Tennishallen (de Koninklijke Tennishal). Na het tweede concert bezochten John en Ringo een feestje van de Amerikaanse zanger Joey Dee in het Foresta Hotel. Paul en George gingen terug naar het Continental Hotel.

Een relatief onbekende foto van John Lennon 
in de Kungliga Tennishallen, Stockholm

Flink doorpakken
Op zondag 27 oktober verplaatsten The Beatles zich 500 kilometer westwaarts. Met z'n allen in één auto, de apparatuur in een apart busje. Op naar Gotenburg, waar ze direct aan de bak moesten met maarliefst drie optredens op één dag, om 15.00 uur, 17.00 uur en 19.00 uur in het zogeheten Cirkus. Doe trouwens geen moeite het gebouw nog te vinden. Het werd in 1969 afgebroken. Tegenwoordig staan er huizen. Hoe dan ook, 27 oktober was een volle dag voor The Beatles. Nu waren hun live-sets (na de Hamburg-periode) nooit lang, maar toch laat dit schema zien dat er op sommige dagen flink doorgepakt moest worden. Het Park Avenue Hotel was de plek waar de benen 's avonds konden worden gestrekt. Een dag later reed de band 60 kilometer naar het oosten, naar Borås, voor slechts één concert in de Borås Hallen. Hoewel het niet de grootste stad is waar ze speelden, betrof het hier wel hun drukstbezochte concert, met 2500 toeschouwers. Eerder die dag maakten The Beatles hun opwachting in de plaatselijke platenzaak, Waidele genaamd. Doel was om zoveel mogelijk van hun singles en elpees te signeren, maar ook hier was de belangstelling zo groot dat veel wachtende fans uiteindelijk geen handtekening wisten te bemachtigen.

In de plaatselijke sporthal

Terwijl George Martin en technicus Norman Smith zich in de EMI-studio's aan Abbey Road bogen over de mix van het album With The Beatles, trok de tourkaravaan in Zweden verder. Op 29 oktober waren The Beatles in het plaatsje Eskilstuna, een kleine honderd kilometer ten westen van Stockholm. In de plaatselijke sporthal, die plek bood voor 2000 fans, verzorgden ze opnieuw één optreden, waarvan de geschreven setlist bewaard bleef:

 

Na een kleine week was de Zweedse pers nu ook wel wakker geworden. De volgende dag kopten de kranten: "The Beatles made a K.O (knock out) on the audience", "Young and wild ecstasy" en ook schreef de pers: "It was a so called pop concert in the Sporthall Thursday evening. Pop concert means a systematically built up 'black mass' in the erotic temple of pop."

The Beatles bij Drop In

Een parfummetje voor Jane Asher

Tenslotte keerden The Beatles terug in Stockholm. Op woensdag 30 oktober stond er nog één verplichting in de agenda: een televisieopname voor het Zweedse muziekprogramma Drop In. Daarvoor moest de band zich melden in een klein theater in amusementspark Gröna Lund, op één van de vele eilanden waarop de stad Stockholm gebouwd is. 's Middags waren er camerarepetities. Tijdens de lunch in het nabijgelegend restaurant zouden John en Paul nog een paar nummers op de piano hebben gespeeld. Er volgde een korte fotosessie met fotograaf Bo Trenter én er was zowaar wat vrije tijd. Paul en Ringo bezochten een warenhuis, waar Paul nog parfummetje scoorde voor Jane Asher. Om 19.00 uur startten de filmopnamen. Aanvankelijk was het plan om alleen She Loves You en Twist and Shout te spelen, echter het optreden werd verlengd met I Saw Her Standing There en Long Tall Sally. De Zweden kregen er geen genoeg van. De show werd enkele dagen later, op 3 november 1963, uitgezonden. Toen stonden de Beatles al lang weer op te treden in het Engelse Leeds. Later kocht Apple de beelden van de Zweedse televisie, om ze deels te gebruiken voor de Anthology-documentaire.

Hoe het boek 'John & Paul: a love story in songs' ons meer leert over de chemie tussen Lennon & McCartney

Wat valt er nog te schrijven over de onderlinge vriendschap, liefde en creatieve band van John Lennon en Paul McCartney? Over hun onzekerheden, hun verwijdering en de manier waarop ze elkaar uiteindelijk weer terugvonden? Best veel, zo laat het pas verschenen boek van de Britse auteur Ian Leslie zien. In 'John & Paul: a love story in songs' werpt Leslie als psycholoog, journalist en Beatlesliefhebber met een muzikaal oor, nieuw licht op het grootste songschrijversduo van de twintigste eeuw. Leslie geeft ons extra stof tot nadenken, over de dynamiek tussen Lennon en McCartney. Daarmee is zijn boek een verfrissende publicatie, die fungeert als een interessante 'ventweg' naast de platgetreden paden van het aloude Beatlesverhaal.

Laatste liefdesbrief
In 43 hoofdstukken, opgehangen aan nummers uit het Beatles- en solo-repertoire van John Lennon en Paul McCartney neemt Ian Leslie ons mee in de intrigerende relatie van de twee mannen. Van Come Go With Me tot Here Today. Het zegt de kenner genoeg: van de eerste klanken die een jonge Paul McCartney ene John Lennon op 6 juli 1957 tijdens een tuinfeest hoort spelen, tot de laatste liefdesbrief die hij schrijft voor zijn vermoorde vriend. Nummers als She Loves You, We Can Work It Out, Yer Blues en Look At Me, vormen voor Leslie een handige kapstok om over de relatie tussen Lennon en McCartney te schrijven. 

Interessante leeservaring

Natuurlijk is er ook het grotere verhaal van The Beatles, waarmee de auteur context moet geven aan wat John en Paul als vrienden en muzikale partners doormaakten. Veel bekende feiten, maar wel vlot beschreven, met extra nadruk op de uitdagingen in de persoonlijke levenssfeer. Het verlies van een moeder, eerste liefdes, ambities en onzekerheden, en vooral de manier waarop de twee jongens elkaar vinden in de muziek. Het houdt het boek interessant voor een breed publiek én biedt kenners toch een mooie leeservaring. 

Nieuwe inzichten
Want levert het boek nieuwe inzichten op? Ja, ik was wel verrast door de blik van deze voorzichtig formulerende psycholoog. Leslie is zich er, al schrijvend, goed van bewust dat hij vanuit zijn professie veel patronen kan duiden, maar dat hij er natuurlijk niet bij was. Juist het ontbreken van stelligheid, maar het opwerpen van ideeën over de relatie tussen John en Paul, maakt het boek zo prettig leesbaar. Het laat ruimte aan de lezer om ook zelf na te denken. Op bescheiden maar kundige wijze zet de auteur het clichébeeld van de persoonlijkheden van beide Beatles in een ander daglicht. Werd John niet onterecht aangezien voor een cynische, harde en afstandelijke man? En ging achter Paul, de schrijver van al die zoete ballads en opgewekte liedjes, juist niet een vaak kritische en lastige persoonlijkheid schuil? Over dat laatste haalt Leslie zelfs Brian Epstein aan. Die vond McCartney veel lastiger in de omgang dan Lennon.

India

Interessant zijn ook de bespiegelingen op wie nu wie het hardst nodig had, zowel in creatief opzicht als binnen de vriendschap. Vaak werd Lennon afgeschilderd als de sterke, onafhankelijke Beatle. Maar als hij zich in 1966 buiten Londen vestigt, verzandt hij in lethargie en drugsgebruik, en moet hij zijn creatieve partner absoluut missen, als hij probeert om nieuwe nummers te schrijven. Ook stort Lennon in India mentaal in, nadat McCartney het er na vier weken voor gezien houdt. Het eerste dat John doet, bij terugkomst in Londen, is op de deur van Pauls huis kloppen: eindelijk weer iemand om mee te praten en mee samen te werken. Iemand die hem ten diepste begrijpt en respecteert. 

Chemie
Het boek schetst een ontroerend beeld van de chemie tussen Lennon en McCartney, zonder dat hun vrienschap onnodig geromantiseerd wordt. Het laat zien hoe de mannen voornamelijk communiceerden in liedjes. Die ze samen schreven, waarmee ze elkaar uit de tent lokten, soms naar de strot vlogen, of hun onvoorwaardelijke liefde betuigden. Een laatste voorbeeld om dat te illustreren? John Lennon wist ontzettend goed waar McCartney's eerste nummer, I Lost My Little Girl, over ging. Over hetzelfde verdriet, het verlies van een moeder op jonge leeftijd, dat ook hem ten deel viel. Zelfs jaren later, tijdens de Get Back-sessies, zet John die eerste McCartney-compositie ineens in, alsof hij wil zeggen: "Hé, wat er ook gebeurt...ik weet precies wat je hebt meegemaakt, man." 

Als je het niet kunt zeggen, moet je het maar zingen. Het gold voor beide mannen. Met 'John & Paul: a love story in songs' biedt Ian Leslie ons een originele blik op de relatie tussen Lennon en McCartney. Eentje die veel verder gaat dan How Do You Sleep en Dear Friend. Ik denk dat John en Paul meer van elkaar gehouden hebben dan wij ooit kunnen bevatten. En misschien wel meer dan ze dat zélf konden.

 

Blackbird, Bluebird en de andere vogels van Paul McCartney

Misschien zijn vogels wel de meest bezongen diersoort in de popmuziek, dacht ik, toen ik deze week weer eens aandachtig luisterde naar Paul McCartneys Bluebird. Altijd al een pareltje gevonden, behalve dat tenenkrommende valsige gitaarloopje, vlák voor het laatste refrein. Paul schreef verschillende liedjes, waarin hij een vogel centraal zette. Vaak figuurlijk, als symbool voor iets groters. En hij was niet de enige. In de populaire muziek barst het van de vogels. Van Bobby Days Rockin' Robin (1958) tot ABBA's Eagle (1978) en van Anne Murray's Snowbird (1969) tot Anouks Birds (2013). Om maar te zwijgen van De Vogeltjesdans (oorspronkelijk geschreven in 1957) en Paloma Blanca (1975).

De vogels van Paul McCartney
Maar hoe zit het met de vogels van McCartney? En kan ik ze, toepasselijk, allemaal spotten in zijn repertoire? Daarbij kijk ik naar liedjes die in de titel een verwijzing naar een vogel hebben. 

Blackbird (1968)
Pauls bekendste. Geschreven voor The White Double Album, muzikaal geïnspireerd op Bach's Bourée in E-mineur, tekstueel op het gezang van een merel in Rishikesh, maar vooral op de rassenscheiding en de burgerrechtenbeweging in het Amerika van de jaren '60. 

The Great Cock and Seagull Race (1971)
Een ongecompliceerd bluesrock-stampertje, verschenen op de Wild Life Archive Collection. Het instrumentaaltje werd opgenomen op 23 februari 1971 tijdens de sessies voor RAM in New York City. Het nummer was bedoeld als B-kantje voor Hi Hi Hi, maar werd op die plek vervangen door C Moon.

Single Pigeon (1973)
Een favorietje, toch wel. Eén van de vele, kleine liedjes die McCartney gedurende zijn carrière haast achteloos uit z'n mouw weet te schudden. Hier lijkt McCartney vooral overdrachtelijk te schrijven; niet over een duif, meer over een manspersoon. Het nummer kwam terecht op het album Red Rose Speedway.

Bluebird (1973)
Ik schreef het al: alleen dat valse tweestemmige gitaarloopje vind ik tenenkrommend. Verder is Bluebird wonderschoon. En live, op het album Wings Over America, waren de gitaren beter gestemd. Maar Bluebird is pracht. Zeker met de steeds verder uitbreidende samenzang in de refreinen. Paul had het nummer al een tijdje in z'n hoofd, voordat hij het officieel opnam voor het Band On The Run-album. Niet in Nigeria, zoals de meeste nummers, maar in de AIR Studios in Londen, eind 1973.

Morse Moose And The Grey Goose (1978)
Qua absurdisme had Morse Moose And The Grey Goose niet misstaan op het RAM-album, maar het kwam terecht op London Town. We horen hoe de experimentele McCartney een imaginaire conversatie vormgeeft: tussen een gevechtsvliegtuig (Grey Goose) en een onderzeeër (Morse Moose). De morseseinen zijn de drijvende kracht in het arrangement. Ik ben er altijd verzot op geweest.

On The Wings Of A Nightingale (1984)
Met 'Nightingale' schreef Paul een klassieker voor zijn grote jeugdhelden The Everly Brothers, geheel in hun stijl. Het leverde Phil en Don tijdens hun comeback in de jaren 80 hun meest populaire nummer sinds 1970 op. In Engeland en Amerika een 'middenmoter' qua notering in de hitlijsten, maar in Nederland een nummer 3. Ongelofelijk aanstekelijk.

Jenny Wren (2005)
Deze mooie gitaarballad past met gemak in het rijtje Blackbird, Mother Nature's Son en Calico Skies. Paul bedacht Jenny Wren, terwijl hij in Los Angeles buiten gitaar zat te spelen. Het nummer kwam terecht op Chaos And Creation In The Backyard. Pas daarna werd hij er op gewezen dat Jenny Wren een personage is uit de boeken van Charles Dickens. Een auteur van wie McCartney enorm hield. Maar het gebeurde onbewust, of in zijn onderbewustzijn misshien. Net als bij Eleanor Rigby.

Two Magpies (2008)
Ook de ekster kreeg een plek in het repertoire van McCartney. Hij speelde alle instrumenten zelf, op dit jazzy liedje, dat terechtkwam op het album Electric Arguments. Charmant, maar ook niet meer dan dat.

Songbird In A Cage (circa 2011)
Net als 'Nightingale' gaf Paul dit nummer weg. Deze keer aan de Engels-Franse actrice en singer-songwriter Charlotte Gainsbourg. Zij vroeg Paul in 2016 of hij een bijdrage wilde leveren aan haar nieuwe album. Paul had dit nummer nog liggen, maar kwam zelfs naar de sessies om Charlotte te helpen. Songbird In A Cage verscheen een jaar later op het album Rest.

Long Tailed Winter Bird & Winter Bird / When Winter Comes (2020)
De expressieve opener van het album McCartney III dat Paul opnam in coronatijd. Samen met het aanstelijke Winter Bird/When Winter Comes vormt het nummer 'de bookends' van het album. Ook hier een jammende en improviserende McCartney. Het sluitstuk, When Winter Comes (dat al langer op de plank lag) is één van de mooiste melodieën (en 'earwurms') die Paul ooit schreef. 

Is Midas Man een evenwichtige biopic over het leven van Beatlesmanager Brian Epstein?

Is het mogelijk om in ruim anderhalf uur een evenwichtig filmportret neer te zetten van de man die The Beatles groot maakte? Regisseur Joe Stephenson deed een dappere poging met Midas Man. Deze biopic over het leven van Brian Epstein (1934-1967) was vorige maand in Nederlandse bioscopen te zien. Natuurlijk was ik nieuwsgierig, dus bezocht ik Midas Man ook. Met Beatlesvriend Jan. 

Midas Man kwam niet zonder slag of stoot tot stand. De film, gebaseerd op een scenario van journalist en schrijver Brigit Grant, werd al in de zomer van 2020 aangekondigd. Problemen en creatieve meningsverschillen tijdens het productieproces zorgden ervoor dat de cast en de regisseurs wisselden. Zo gaf regisseur Jonas Akerlund het stokje door aan Sara Sugarman en lukte het Joe Stephenson uiteindelijk de klus te klaren.

Jacob Fortune-Lloyd als Brian Epstein in Midas Man

Grote thema's
Los van die regisseurs-caroussel is het geen gemakkelijke opgave om de grote thema's uit het leven van Beatlesmanager Brian Epstein te vatten en te verbinden in een goed portret: Brians zoektocht naar een zinvolle levensinvulling, zijn Joodse afkomst, de succesvolle ondernemersfamilie waartoe hij behoorde, zijn relatie met zijn ouders, zijn homoseksualiteit en zijn verlangen naar liefde en erkenning... En dan heb ik het nog niet eens gehad over de verpletterende rol die The Beatles in het leven van Brian Epstein speelden.


Zevenmijlslaarzen
En juist dat Beatlesverhaal zit Midas Man grotendeels in de weg. Hoe verleidelijk is het om dat grote succes als leidraad te nemen? Heel verleidelijk, zo blijkt. Niemand kan ooit genoeg krijgen van het sprookje. De ontdekking in The Cavern en via de aanvankelijk moeizame weg naar een platencontract in volle vaart naar nationaal en wereldwijd succes. Hoofdrolspeler Jacob Fortune-Lloyd, die trouwens een zeer geloofwaardige Brian Epstein neerzet, vertelt ons dat verhaal. Regelmatig 'stapt' hij als Brian uit de scènes, door de vierde wand, en richt hij zich tot ons als kijkers. Met zevenmijlslaarzen loodst Brian ons door het succesverhaal van 'zijn groep'. Gedreven en trots. 

Karikaturale aanpak
Wat daarbij grotendeels naar de achtergrond verdwijnt, is het privéleven van de wereldberoemde manager. Natuurlijk zijn er scènes die ons fragmentarisch een kijkje geven in dat leven: we wandelen met hem door Liverpool, zitten in de huiskamer van zijn ouders, en zien hoe hij 's avonds in het havengebied van Liverpool op zoek gaat liefde en genegenheid. Een zoektocht die in het gunstigste geval uitdraait op teleurstelling, maar vaker zorgt voor mishandeling en chantage. Geen nieuwe perspectieven of emotionele diepgang, wel vlakke dialogen en soms een wat karikaturale aanpak van het verhaal. Jammer.


Cilla, Alistair en Mal
Ook de scènes van Brian met The Beatles doen vlak en karikaturaal aan. Misschien komt Brian nog het best tot zijn recht in zijn dialogen met die andere grote ontdekking, Cilla Black: het garderobe-meisje van The Cavern dat uitgroeide tot een grote internationale ster. Ik heb dan ook vooral genoten van 'Cilla' én van de andere personages die rondlopen in het verhaal van Brian en The Beatles. We zien een flits van Mal Evans, van Alistair Taylor, Neil Aspinall en een uitstekend gecaste George Martin. Zij brachten voor mij een vleugje magie in de film, als die 'familieleden' die er altijd bijhoren, tegen de nostalgische achtergrond van het Liverpool en Londen van de jaren 60. Met dat decor zit het wel goed, maar in de soundtrack ontbreken alle Lennon-McCartney-composities. Geen toestemming. Dus moeten we het doen met vroege covers, zoals Besame Mucho.

Brian (Jacob Fortune-Lloyd) en Alistar Taylor (Milo Parker)

Dizz Gillespie
Ondertussen zien we Brian langzaam afglijden en zijn grip op The Beatles en zijn eigen leven verliezen. Opvallend is het relatief onbekende verhaal van de relatie die Brian op probeert te bouwen met aspirant-acteur Dizz Gillespie (in de film neergezet als personage Tex Ellington) die uiteindelijk ontaardt in geweld en diefstal. Dat onderbelichte stukje Beatlesgeschiedenis heb ik eens omschreven in een eerdere blog. In Midas Man zien we Brian ontredderd op de vloer van zijn hotelsuite liggen, nadat hij ontdekt dat hij opnieuw verlaten en bestolen is. Natuurlijk breekt je hart, maar misschien is dat vooral omdat je dat grotere levensverhaal, met al die strijd, al eerder tot je had genomen. De film zèlf reikt je die gelaagdheid helaas niet aan.

Zien? Ja, Midas Man gewoon een keer kijken als 'ie binnenkort op televisie of één van de streamingsplatforms staat. Maar als je écht wilt weten hoe het allemaal zit, kun je beter nog eens luisteren naar het uitstekende tweeluik dat Fab4Cast in podcastvorm maakte, over het leven van Brian Epstein. Want daar kan Midas Man niet tegenop:

Begin met luisteren naar Brian Epstein - deel 1

Begin met luisteren naar Brian Epstein - deel 2

Van de Bahama's naar Obertaurn: The Beatles in de sneeuw voor Help!

In maart 1965, deze maand 60 jaar geleden, vielen The Beatles van het ene in het andere uiterste. Zaten ze het ene moment op de tropische Bahama's, liepen ze twee dagen later door het besneeuwde Oostenrijkse landschap. Het had alles te maken met de opnamen van de film Help! die overigens in maart 1965 nog de werktitel Eight Arms To Hold You had. Terug naar zaterdag 13 maart 1965.

Een handtekening op het gips
Die dag reizen The Beatles met hun filmcrew af naar Oostenrijk. Amper terug van de Bahama's moeten de Fab Four zich die zaterdagochtend melden op London Airport, voor de vlucht van 11.00 uur naar Salzburg. Daar staan 4000 fans en een aantal journalisten te trappelen van ongeduld om de jongens op het vliegveld te ontvangen. Op de beelden (die ik zelf nog nooit gezien had) zie je hoe een opgewekte John Lennon, al kauwgom kauwend, bovenaan de vliegtuigtrap het bovenste knoopje van zijn winterjas nog even goed dichtknoopt. Het is koud, andere koek dan op de Bahama's. Dan gaat het per auto naar een hotel, in de buurt van het vliegveld. Samen met actrice en co-star Eleanor Bron staan The Beatles daar de pers te woord. Leuk detail: Paul McCartney zet zijn handtekening op het 'gipsbeen' van een jong meisje, dat voor zijn neus op tafel wordt getild.

Winterwonderland
Na de persconferentie reist het gezelschap door naar het plaatsje Obertauern, een autorit van nog een kleine honderd kilometer naar het zuiden. In dit op gemiddeld 2000 meter hoogte gelegen winterwonderland zullen The Beatles negen dagen verblijven. Hotel Edelweiss, met 70 kamers en  direct gelegen naast de skihellingen, is hun uitvalsbasis. Kamers 214, 216, 218 en 219 zijn gereserveerd voor de band en hun entourage. Leuk detail: het hotel bestaat nog steeds en heet nu The Edelweiss. Op 14 maart 2015, 50 jaar nadat The Beatles er hun eerste scènes filmden, onthulde de familie Lürzer een standbeeld van The Beatles voor hun hotel. Zou het er nog staan? In ieder geval een slimme zet om toeristische foto-hotspot voor je hotel neer te zetten, zou ik zeggen! Overigens is er een tweede 'standbeeld' in Obertaurn, op de ski-helling waar The Beatles poseerden voor een serie foto's.

Cliff, Mick, Peter en Joe
Op die bewuste 14e maart 1965 filmen The Beatles ook de iconische scène waar ze samen achterover vallen in de sneeuw. Net als een scène bij de slee-verhuur, die het overigens niet tot de eindmontage haalde. Wat niet iedereen weet, is dat The Beatles voor Help! een aantal keren gebruik maakten van stand ins. Vier jongens uit Londen, die van een afstandje voor de Fab 4 konden doorgaan: Cliff Diggins, Mick Dillon, Peter Cheevers en Joe Dunne. Ook zij moesten in actie komen die dag, voor een scène met een slee die voortgetrokken wordt door paarden. Diezelfde dubbelgangers worden op 15 en 16 maart ingezet bij de ski-lift. Een dag later worden de shots met het curlen gemaakt. Ik vond ontzettend leuke beelden, waarbij ook de Beatlesvrouwen en -vriendinnen ontspannen toekijken:

 

De BBC zet druk
Er wordt hard gewerkt in Obertaurn, waar de aanwezigheid van The Beatles natuurlijk alles op z'n kop zet. In de dagen na het curlen verplaatst het gezelschap zich even voor opnamen naar de Olympische ski-schans, gevolgd door een wat warmere locatie: de après-ski-kelder in het dorp. Ook worden de geweldige shots voor de Ticket To Ride-video geschoten. Op 19 maart onderbreken The Beatles hun werkzaamheden even voor twee telefonische interviews. Het eerste gesprek is met Brian Matthew van BBC Radio, voor zijn programma Saturday Club. Vanuit Hotel Edelweiss wordt dat gesprek vooraf opgenomen en die zaterdag uitgezonden. Brian Epstein stemt onder druk toe. De BBC wordt ongeduldig: het is inmiddels drie maanden geleden dat de landelijke omroep een exclusief gesprek met de meest populaire band van het land heeft gehad. Er moet iets gebeuren. Ook Chris Denning belt vanuit Londen, voor zijn wekelijkse Radio Luxembourg-serie. Hij spreekt alleen John en Ringo. 

Intussen verplaatsen de crew en Beatles-stand-ins zich voor wat scènes naar Radstad Station. The Beatles blijven achter in het dorp en vliegen op 22 maart vanaf Salzburg weer terug naar Londen, waar ze vroeg in de avond weer voet op Engelse bodem zetten. De film Help! zal dat jaar op 29 juli (Groot-Brittannië) en 11 augustus (Verenigde Staten) verschijnen.

Een kijkje in de Sunset Sound Studios in Hollywood, waar Ringo, George en John samen opnamen

Het is deze week 52 jaar geleden...maandag 5 maart 1973: als Ringo Starr de Sunset Sound Recording Studios in Hollywood binnenloopt, realiseert hij zich misschien nog niet dat hij toch een beetje geschiedenis gaat schrijven. Want voor zijn derde solo-album Ringo weet hij alle drie zijn ex-bandleden te strikken om hem een handje te helpen. Het zegt alles over het respect dat Ringo van de overige ex-Beatles had, en misschien ook wel iets over de periode waarin de gemoederen na het uiteenvallen van de band wat tot rust gekomen waren.

Aanbellen bij een groot hek
Afgelopen zomer waren Wibo Dijksma en ik ook te vinden in het complex van die Sunset Sound Studios aan 6650, Sunset Boulevard in Hollywood. Dat was om een thema-aflevering op te nemen over Janis Joplins album Pearl. Het is overigens niet zo dat je er zomaat naar binnen kunt. We waren er op afspraak en moesten aanbellen bij een groot hek dat het hele complex inmiddels af moet schermen tegen mensen die de laatste jaren voor veel overlast zorgen, op de straten van Hollywood. Ik stel me voor dat de parkeerplaats en de deuren van Sunset Sound begin jaren '70 wel wat toegankelijker waren. Voor Janis, maar dus ook voor Ringo en zijn maten.

George wandelt binnen
Ringo begint de sessies voor zijn album op 5 maart 1973 en laat z'n muzikale netwerk weten waar 'ie is en dat iedereen welkom is om een bijdrage te komen leveren. Dat bericht zorgt ervoor dat George Harrison al een paar dagen later, op 10 maart de studio's binnenwandelt om te kijken hoe het Ringo vergaat. George is onder de indruk van hoe de sessies verlopen. Want ook artiesten als Marc Bolan, Billy Preston, Klaus Voormann, vier leden van The Band, Nicky Hopkins, Jim Keltner en Harry Nilsson lopen in en uit om Ringo bij te staan. Op 12 maart is George opnieuw present om te helpen met achtergrondkoortjes bij Photograph, het nummer dat hij eerder met Ringo had geschreven.

Sam Cooke en Linda Rondstad
Wanneer Wibo en ik juli vorig jaar in dezelfde ruimte staan, zien we een studio waar sinds de jaren 70 vrijwel niets veranderd kan zijn. De studio ademt 'sixties en seventies' met veel hout, bruine panelen en zo'n onverwoestbare linoleumvloer, waar je de illustere voetstappen van onze voetgangers haast nog op ziet staan. De studio's dateren trouwens van 1958. Aanvankelijk wordt er veel audio opgenomen voor vroege Disney-films als Mary Poppins en 101 Dalmatians. Walt Disney's 'director of recording', een man genaamd Tutti Camarata zwaait er de eerste jaren de scepter. Daarna wordt Sunset Sound een plek waar zich steeds meer coryfeeën uit de muziekindustrie melden. Van Sam Cooke tot Elton John (die er een week vóór ons nog was) en van Linda Rondstadt tot Janis Joplin. Maar ook Michael Jackson, Prince, Earth Wind & Fire en de Rolling Stones nemen er graag op.

John sluit aan
Als we teruggaan naar de sessies van Ringo, dan breidt het aantal aanwezige ex-Beatles zich al snel uit van twee naar drie. Want een dag later, op 13 maart 1973 haakt ook John Lennon aan. Die is, net als George 'in town' voor zakelijke besprekingen met Capitol Records. Dus kan er ook wel even opgenomen worden. In een duizelingwekkend korte sessie van 18 minuten nemen Ringo, George en John met de overige aanwezige muzikanten tien takes op van het nummer I'm The Greatest. Een nummer dat John voor Ringo schrijft. Een nummer dat Ringo op het lijf geschreven is, maar waarvan we inmiddels ook de Lennon-versie kennen.

De vleugel van I'm The Greatest
In studio 3 van Sunset Sound treffen Wibo en ik de vleugel die er sinds het begin van het bestaan van het studiocomplex staat. Het is vermoedelijk de vleugel waar John achter zit, tijdens die sessie van 13 maart 1973. Terwijl ik toekijk, neemt Wibo plaats op de kruk en legt hij zijn handen op de toetsen om I'm The Greatest te spelen. Hoe dat klinkt, op precies hetzelfde instrument, kun je horen in de podcastaflevering die we maakten over de voetsporen van The Beatles in Los Angeles. Hoe vat je zo'n moment samen? Historische muzieksensatie. Zoiets!

Speculaties over een reünie
Nog even terug naar maart 1973, als de drie ex-Beatles bij het studiocomplex worden gesignaleerd. Natuurlijk zorgt het voor de nodige onrust over een Beatlesreünie, waarbij Klaus Voormann de rol van Paul zou overnemen. De redactie van het Britse magazine Melody Maker speculeert erover in hun editie van 17 maart. Ondertussen zit John alweer in New York en is Ringo nog een dag of tien op de studiovloer te vinden. En Paul? Die levert zijn bijdrage aan het album een kleine maand later, op 16 april met Six O'Clock, in de Londense Apple Studios. McCartney mocht namelijk de VS niet in, vanwege gedoe met drugsbezit. Je vraagt je bijna af wat er anders gebeurd zou zijn, die 16e maart 1973. Vier Beatles op één studiovloer? Het had zomaar gekund.

De Pareltjes van Paul: samen met Yorick van Norden door de platenkast van Paul McCartney

"Als ik voor het eerst bij iemand thuis kom, kan ik het niet laten om m'n blik langs de platenkast te laten glijden. Het is net alsof je een kijkje kunt nemen in iemands ziel." Woorden van die strekking spreekt de Haarlemse muzikant Yorick van Norden tijdens zijn huidige programma 'De Platenkast van Paul McCartney' waarmee hij momenteel langs de Nederlandse theaters tourt. Ik zag Yoricks show onlangs in het Hoftheater in Raalte. 

Pareltjes van Paul
Het is natuurlijk ook een fascinerende vraag: wat heeft één van de grootste componisten van de 20ste en 21ste eeuw zélf thuis in z'n platenkast staan? Op welke pareltjes stuitte hij, op al die plekken waar hij kwam? Waar ter wereld deed hij muzikale inspiratie op? Niet alleen van Liverpool tot Londen, maar ook van het Nigeriaanse Lagos (waar hij het album Band On The Run deels opnam) tot de platenzaakjes vol reggae-albums op Jamaica (waar Paul wel eens vakantie vierde). En hoeveel platen zou Paul hebben staan, in de huizen die hij overal ter wereld bezit? 

Puzzelen
Op die laatste vraag heeft hij waarschijnlijk alleen zelf het antwoord. Maar door een publiciteitsfoto van McCartney, enkele jaren geleden gemaakt in de muziekkamer van zijn Londense woning aan Cavendish Avenue, komen we toch iets meer te weten over één van die platenkasten van Paul. Op die foto poseert hij voor zijn album-collectie. Het is een afbeelding waardoor de fantasie van Yorick van Norden op hol sloeg. Turend naar een uitvergrote versie van die foto, puzzelde de muzikant en McCartney-kenner maandenlang op wat er te lezen was op de dunne ruggen van de albumhoezen die tot Pauls collectie behoren. Een spannende speurtocht, die leidde tot een theaterprogramma én een boek dat binnenkort verschijnt. Dat boek is trouwens vormgegeven door de onvolprezen Piet Schreuders.

In deze video vertelt Yorick meer over zijn project:

Gitaar op schoot
Eerder deze maand trad Yorick op in het Hoftheater in Raalte, muzikaal bijgestaan door gitarist Maarten Kooijman. Zittend tegenover elkaar, net als John Lennon en Paul McCartney vroeger, met elk een gitaar op schoot, openden Yorick en Maarten de show met een aantal nummers die teruggaan tot Pauls vroegste jeugd. The Everly Brothers en Buddy Holly mochten niet ontbreken. Net als het eerste nummer dat Paul zelf op veertienjarige leeftijd schreef: I Lost My Little Girl. En zo trok Yorick ons langzaam de platenkast van Paul McCartney in. 

Neil Young en Harry Nilsson
Het werd een rijkelijk gevulde muzikale avond, waarin Yorick dat repertoire uit die platenkast (Neil Young, Harry Nilsson, Leonard Cohen, Fela Kuti) afwisselde met een aantal eigen nummers én de muziek van de Meester Zelf. Juist ook weer om te illustreren hoe, wanneer en waardoor Paul beïnvloed was in zijn eigen muzikale levensreis. De amusementsmuziek die vader Jim thuis draaide en speelde met zijn eigen orkest horen we terug op Pauls You Gave Me The Answer, van het album Venus and Mars. Heerlijk om dát eens live te horen, met Yorick aan de vleugel. De erfenis van Pauls Band On The Run-avontuur in Lagos (Nigeria) horen we terug in het tropische tintje van het prachtige Bluebird, compleet met het rhythm box-geluid dat ons zo dierbaar is van het live-album Wings Over America.

Het haar van Art Garfunkel
De mooiste verhalen waren toch die van de ontmoetingen die Yorick zelf had, met muzikanten die een plekje in Pauls platenkast veroverd hebben. Met John Sebastian van The Lovin' Spoonful, waar Yorick thuis in Woodstock op de koffie mocht ("Het maakt niet uit wanneer je komt, jongen; ik ben toch de hele dag thuis.") en met Art Garfunkel die ooit optrad in Yoricks thuisstad Haarlem. Een man die ineens, zonder de kleine Paul Simon naast zich, en zonder dat enorme kapsel van weleer, ook niet zo heel lang bleek. Het is smullen van dit soort verhalen én van de enorme oprechtheid waarmee Yorick zijn liefde voor muziek én diepgaande kennis van Paul McCartney rond blijft strooien. Het vermoeden bestaat dat hij nog wel uren door had kunnen praten. Dat bevestigt hij ook na afloop, als we de kans hebben elkaar na lange tijd weer eens 'live' te ontmoeten.

Tour en boek
Als je Yoricks mooie programma nog wilt zien, dan vind je hier zijn tourschema:

Een gesigneerd exemplaar van Yoricks boek 'De Platenkast van Paul McCartney' bestel je via deze site.