And of course Henry the Horse....: walsen met The Beatles

Hoewel ik best wat ritmegevoel heb, zul je me niet snel zien stijldansen. Het is niet aan me besteed. Liever bespeel ik zelf een instrument, terwijl anderen een dansje wagen. Jaren geleden was dat regelmatig op bruiloften en feesten, met een band die alleen maar dansbaar repertoire speelde. Als bassist heb je dan een hele fijne rol trouwens. Ongemerkt laten de mensen zich meenemen door jouw partijen. Die kunnen net het verschil maken: swingt het wel, of swingt het niet? Tegenwoordig speel ik bij de Dames van Adel, die meer unplugged-achtige en meerstemmige 'kleine' liedjes spelen. Ook nog wel dansbaar trouwens. Hoe ik er deze week op kwam, weet ik niet, maar ik moest ineens denken aan walsende mensen en aan liedjes die als wals geschreven zijn. En dan niet alleen in 3/4 maar voor het gemak ook maar in 6/8, waarbij de wals-feel iets relaxter is. Zouden The Beatles veel wals-nummers geschreven hebben? Ik ging op zoek.

John Lennon met Louise Harrison,
de moeder van George

Wat is een wals?

Direct liep ik al tegen een definitiekwestie aan. Wanneer is een liedje een wals? Als het echt helemaal in drieën of zessen te tellen is? Wat doe je dan met nummers waar een klein stukje wals in zit? Of composities die je zowel in tweeën als in drieën kunt tellen? Direct viel ik dus al door de mand, met mijn wat beperkte theoretische muziekkennis. In een eerdere blog schreef ik al eens over afwijkende maatpatronen in Beatlesnummers. Ook daar kwam de 3/4e-maatsoort aan bod. Vooral bij nummers van John Lennon, die sterk intuïtief schreef en maatsoorten naar believen wisselde, door er tellen bij te plakken of af te halen. Dat leverde her en der ook wat mini-walsjes op. Laten we eens kijken wat er bij The Beatles door de jaren heen te walsen valt. 

1963: eerste poging?

Zou This Boy de eerste poging van Lennon en McCartney zijn geweest om af te wijken van het geijkte vierkwartsmaat-patroon waarin ze veelal schreven? Met de doowop-achtige benadering liet John Lennon zich inspireren door Smokey Robinson (I've Been Good To You) en Bobby Freeman (You Don't Understand Me).

1964: een bewuste keuze om iets nieuws te doen

In de zomer van '64 schreven John en Paul Baby's in Black, zittend in één van de vele hotelkamers die tijdelijk hun thuis waren. Volgens Lennon was het een bewuste keuze om weer een wals te schrijven. In een interview vertelde hij dat mensen het altijd bijzonder vonden wanneer zij de cover If You Gotta Make A Fool Of Somebody speelden. The Beatles waren trouwens gek op dat nummer. McCartney hoorde het in de platenzaak van Brian Epstein, George Harrison kocht in 1963 tijdens het bezoek aan zijn zus Amerika op een elpee van James Ray en John Lennon had de single thuis in zijn jukebox. Een dergelijk bluesy walsje moest ook heus zelf te schrijven zijn, dachten Lennon en McCartney. Dat deden ze trouwens ook met het bijzondere Yes It Is, dat ergens in de loop van 1964 moet zijn gecomponeerd en begin 1965 werd opgenomen.

1965: de invloed van de folk

Het akoestische geluid van Bob Dylan en diens verhalende songs inspireerde John Lennon in '65 opnieuw tot het schrijven in wals-tempo. You've Got To Hide Your Love Away en Norwegian Wood zagen het levenslicht. We Can Work It Out mag een echte Lennon/McCartney/Harrison-coproductie genoemd worden, waarbij Paul tekende voor het A-gedeelte en John voor het B-deel (Life is very short). Het zou George zijn geweest, die voorstelde steeds dat 'pessimistische stukje' te eindigen in driekwartsmaat, zodat we op 'fussing and fighting my friend' een kort walsje horen, waarna het nummer heel knap haast ongemerkt weer naar een vierkwartsmaart terugschakelt. Goede overgang, vind ik.

1966: Lennon moet zijn woorden kwijt

In de jaren die volgen, verleggen The Beatles hun muzikale grenzen. Hun nummers worden complexer, net als de thema's waarover gezongen wordt. Als ik weer op zoek ga naar het wals-element, hoor ik in de bridge van She Said, She Said dat John Lennon ongetwijfeld heeft gezocht naar een maatsoort waarop hij zijn tekst kwijt kon. Vanaf When I was a boy, komt er duidelijk een 3/4e-feel om de hoek kijken, maar ook weer niet helemaal, door de onregelmatige maatsoort. Volgens mij heeft muziekdocent Stefan Terpstra daarover onlangs het nodige uitgelegd in een uitzending van de Fab4Cast. Luister het vooral nog eens terug: de specialist aan het woord. In Strawberry Fields Forever moet Lennon trouwens opnieuw zijn woorden kwijt in het ritme. Dus zingt hij juist die woorden als een kort stukje driekwartsmaat. 

1967: psychedelische probeersels

Op het album Sgt. Pepper's Lonely Heart's Club Band was de 3/4 en 6/8 als maatsoort duidelijker te horen. In de coupletten van Lucy In The Sky With Diamonds kun je tot 6 tellen en het gehele nummer She's Leaving Home voelt als een echte wals. Aangekondigd door John Lennon walst Henry The Horse door het instrumentale middenstuk van Being For The Benefit of Mr. Kite, geheel passend bij de circussfeer die het nummer moest uitstralen. Een bijna vergeten walsje horen we in het outro van Magical Mystery Tour, tijdens de dromerige pianoklanken die het nummer uitluiden.

1968: geen Waltzing McCartney

Hoewel Paul McCartney de naam had de meest nostalgisch klinkende Beatlesnummers te schrijven, horen we dat bij hem eerder terug in swing- dan in walsnummers. Als we kijken naar The White Album, wordt daarop sowieso niet veel gewalst. In het continu van maatsoort wisselende Happiness Is A Warm Gun, walsen we met Lennon een stukje mee tijdens I need a fix. De echte jazz-wals komt van George Harrison, op Long Long Long. Dit nummer komt op de onlangs heruitgebrachte en geremixte versie van The White Album haast als herboren door onze speakers. Prachtig. Yer Blues heeft ook wel iets van een 6/8e feel, of begin ik nu overal iets in te horen?

1969: vooral weer Lennon en Harrison

Voorbeelden van Beatlesnummers in (gedeeltelijk) 3/4 of 6/8 die we in 1969 tegenkomen, zijn Dig A Pony (Lennon), de coupletten van I Me Mine (Harrison), een fragmentje in Mean Mr. Mustard (Lennon), Dig It van Lennon, dat volgens mij weer zowel in drieën als in vieren te tellen is (wonderlijk). Ook I Want You van het Abbey Road-album heeft verschillende gedeeltes die in zessen te tellen zijn. Hoe dat precies zit, moet Stefan Terpstra misschien nog eens uitleggen. Oh! Darling tenslotte staat volgens mij ook in 6/8.

Doowop, folk en blues

Goh, ik had niet gedacht dat ik zoveel walsjes tegen zou komen in de eigen composities van The Beatles. Wat kunnen we concluderen? Dat de inspiratie voor 3/4- en 6/8e-maatsoorten bij The Beatles vooral voortkwam uit de doowop, folk en de blues. Lennon voegde daar zijn eigen intuïtieve manier van spelen met maatsoorten aan toe en zo valt er aardig wat te walsen in het Beatlesrepertoire. Maar heb ik alles nu in kaart gebracht? Vast niet. Het mooie vind ik, dat jullie als lezers zo verschrikkelijk veel weten. Ongetwijfeld heb ik de nodige walsjes over het hoofd gezien. Wie heeft er nog meer gevonden? Deel ze met me! Wie er trouwens geen genoeg van krijgen, adviseer ik het onderstaande [filmpje] even te bekijken: