Wat kunnen we als luisteraars en muzikanten anno 2018 nog allemaal van The Beatles' White Album leren?

We mogen de Anniversary Edition van The White Album, die gisteren verscheen, toch wel de release van het jaar noemen. Hij is er. En hoe. Hoog tijd om met nieuwe oren de plaat, die velen van ons dierbaar is, te beluisteren. In volle glorie zijn nu te horen: de opgepoetste Esher Demo's, de outtakes met het ontstaansproces van de arrangementen in de studio en natuurlijk het geremixte album. Een plaat die in zijn nieuwe vorm krachtig en fris klinkt. Het stof is weggeblazen en The White Album komt er, zo blijkt, glorieus onder vandaan. Welke verzameling nummers klinkt na vijf decennia nog zó urgent, uitdagend, gevarieerd en relevant? Wat heeft The White Album ons als luisteraars en muzikanten anno 2018 te vertellen?

De nachtmerrie van het touren werd een psychedelische droom
The Beatles herhaalden zichzelf niet graag. Bewust of onbewust zette de band met elk nieuw album een enorme creatieve stap voorwaarts. Uit die snelkookpan van amper acht studiojaren borrelden dan ook een aantal zeer verschillende platen op. Tijdens het opnameproces van Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band schudden The Beatles eind 1966, begin 1967 de nachtmerrie van het touren als live-band van zich af. De vier vonden zichzelf als het ware opnieuw uit en lieten producer George Martin alle ruimte om de architect te zijn van hun rijk georchestreerde psychedelische droom.

Voorbij de grenzen van de beschikbare studioapparatuur
Met originele klankkleuren van dilruba's, tanpura's, sitars en -iets alledaagser misschien- buisklokken schilderden The Beatles hun muzikale wereld. Met inventieve technische experimenten met tapeloops, geluidscollages en tapesnelheden verlegden de vier en hun technische team de grenzen van wat de relatief eenvoudige viersporenmachines in de EMI Studio's konden verstouwen. Misschien om nog maar eens goed te benadrukken dat er vanaf Sgt. Pepper en Magical Mystery Tour, echt-geen-live-concerten-meer in zaten.


Rebelse reactie op de perfectie van Pepper
Maar The Beatles zouden zichzelf niet zijn als ze het amper een jaar later over een hele andere boeg zouden gooien. Opnieuw. Als rebelse reactie op de perfectie van Pepper was daar in november '68 ineens The White Album. Een ongelofelijke hoeveelheid nieuw materiaal dat werkelijk alle kanten op schoot. Een synthese van ongeveer alle muzikale stijlen die de westerse wereld rijk is. Van folk tot hardrock, van dixieland tot avant garde, van country tot middle of the road. En alles, misschien met uitzondering van Revolution 9, getuigend van een enorme aardsheid en directheid. Met de enorme hoeveelheid liedjes die The Beatles na hun India-avontuur voorhanden hadden, was er wellicht minder aandacht om alles tot achter de komma uit te werken en op te poetsen. Er moest opgenomen worden. Vastgelegd. En wel snel.

Niet de technische mogelijkheden maar de liedjes stonden centraal
Giles Martin, verantwoordelijk voor het samenstellen, remixen en remasteren van de White Album-box die gisteren verscheen, vertelde dat zijn vader moeite had met het loslaten van dat perfectionisme van Sgt. Pepper. De organische en wat chaotische manier waarop The White Album werd opgenomen, was niet de manier waarop hij graag met The Beatles werkte. George Martin moest loslaten en accepteren dat hij niet meer aan het roer stond. Dat deed hij wijselijk ook. In september '68 verliet Martin de sessies en liet hij The Beatles de plaat met een (deels) nieuw team afmaken. Het moet niet makkelijk zijn geweest voor de man die elke klank en elke seconde van een arrangement wilde afwegen. Het is fascinerend hoe The Beatles met de eenvoudige mogelijkheden van de in 1966/67 beschikbare viersporenmachines in de Abbey Road Studio's de technische mogelijkheden verlegden en amper een jaar later met de acht sporen-apparatuur die gedurende het opnameproces beschikbaar kwam, de nieuwe mogelijkheden niet eens volledig benutten. Het zegt iets over de geest waarin The White Album gemaakt werd. Blijkbaar stonden de technische mogelijkheden niet meer centraal. De liedjes des te meer.

The White Album is de blauwdruk van hoe we nu massaal naar muziek luisteren
Met die zeer diverse verzameling liedjes deden The Beatles iets waarmee ze hun tijd ver vooruit waren. Zonder dat ze dat zelf hadden kunnen beseffen, maakten John, Paul, George en Ringo met The White Album een blauwdruk van de manier waarop we nu naar muziek luisteren. Wanneer we onze muziek streamen, maken we playlists en kiezen we precies die nummers uit die we mooi vinden of die bij onze stemming passen. In 1968 was de Witte Dubbelaar ook al zo'n plaat waar je in kon grazen. Je destilleerde er je eigen rockplaat uit, of koos voor een McCartney-album, je selecteerde een unplugged-plaat met fingerpicking-nummers of een elpee vol humor. Dat deden we de afgelopen jaren ongetwijfeld zelf ook met die diverse verzameling liedjes. Juist deze plaat, die al 50 jaar uitnodigt tot grasduinen, belichaamt de huidige tijdgeest als geen ander album. The White Album is een playlist-plaat, die in geen enkel hokje te stoppen is. Daarmee is hij actueler dan ooit.


Hoe While My Guitar Gently Weeps nog steeds actueel voelt
Muzikant Felix White (what's in a name) van de Londense Indie-band The Maccabees vertelde deze week in een interview dat hij op jonge leeftijd, zittend op de achterbank van de auto van zijn ouders, voor het eerst kennismaakte met The White Album. De verzameling nummers kwam op hem als kind vooral sprookjesachtig over. Als volwassene beluisterde hij de plaat met hele andere oren en ontdekte hij er juist de
puurheid en oprechtheid van de liedjes in. De muzikant noemde The White Album een elpee die een leven lang met je mee kan reizen en hij vat daarmee knap de gelaagdheid van de dubbelaar samen. White noemde While My Guitar Gently Weeps een nummer dat anno 2018 niets aan relevantie verloren heeft en eigenlijk heel nauwkeurig het hier en nu omschrijft. Een tijd waarin we het verlangen hebben om juist weer vanaf de zijlijn te kijken naar alles dat zich, voornamelijk op social media, afspeelt. De digitale wereld waar we eigenlijk diep in ons hart geen onderdeel meer van uit willen maken of tenminste niet meer door geleefd willen worden.

The White Album blijft een hele speelbare plaat
Muzikanten die anno 2018 een gitaar oppakken, zullen eerder de nummers van The White Album dan die van Sgt. Pepper willen spelen. Ga maar eens bij jezelf na. Is dat ook niet een reden waarom het album nog steeds stevig overeind staat? Het zit hem in de puurheid van de liedjes en de (ogenschijnlijke) laagdrempeligheid waarmee ze te vertolken zijn. Al vanaf de Esher Demo's (waarvan Giles Martin overigens sterk betwijfelt of ze allemaal wel bij George Harrison thuis zijn opgenomen) deed die puurheid zijn intrede. The Beatles lieten zich in de studio vervolgens nauwelijks verleiden om van die eenvoud af te stappen. Bij Sexy Sadie kostte het hen meer dan 100 takes om weer terug te keren naar de essentie van de Esher-versie. Hoe klonk de demo eigenlijk? hoorde Giles iemand op de studiotapes vragen en daarmee was men weer terug bij af. Het geeft aan dat The Beatles zelf  herontdekten dat ze echte muzikanten waren. Daarmee schiepen ze een blijvend referentiekader voor de Ed Sheerans en John Mayers van nu, die met hun liedjes én tijdens hun optredens sterk leunen op een vorm van nieuwe eenvoud.

Eigenzinnig en zelfredzaam
Ook de totale vrijheid die The White Album uitstraalt past volledig in de tijd waarin we nu leven. Een tijd van onbegrensde mogelijkheden. Een tijd ook waarin muzikanten, onafhankelijk van beschikbare studiotijd en platenmaatschappijen, zelf achter de knoppen zitten en hun muziek in eigen beheer via internet uitbrengen. Bewust of onbewust worden zij daarbij geïnspireerd door de eigenzinnigheid en zelfredzaamheid die The Beatles met The White Album ten toon spreidden. George Martin kreeg letterlijk het verzoek even op te schuiven achter de knoppen, omdat The Fab Four zelf ook wel ideeën hadden over hoe hun nieuwe plaat moest klinken.

Met The White Album hebben The Beatles een boodschap voor de muzikant van nu
Naast productievrijheid straalt The White Album ook creatieve vrijheid uit. Op een haast bemoedigende manier klinkt er een echo voor de huidige generatie muzikanten in door: laat alle structuren los. Wees creatief. Wie net als The Beatles het schema couplet-refrein-couplet-refrein-bridge-solo-refrein durft los te laten bevrijdt zich van menig muziekcliché. Yorick van Norden deed dat onlangs met zijn album The Jester, waarmee hij lovende recensies oogstte. Wie met zijn of haar liedjes dezelfde weg durft te gaan als de structuurwisselingen in Happiness Is A Warm Gun, de plotselinge kentering in Glass Onion of zich misschien wel waagt aan een collage als Revolution 9, kan zijn eigen creatieve grenzen blijven verleggen. Inspiratie volop. Met The White Album hebben The Beatles een hele relevante boodschap voor de muzikant van nu: durf onconventionele liedjes te schrijven en prikkel je publiek.


Paul en Ringo waren onder de indruk
Tenslotte kunnen we inspiratie halen uit de manier waarop de plaat tot stand kwam. Niet afgeleid door marketingstrategieën en met het geluk dat social media een nog onbekend fenomeen was, namen The Beatles alle tijd en ruimte om een prachtplaat te maken. Zonder dat ze de urgentie voelden hun publiek alvast mee te nemen in hun creatieve proces. Die enorme focus leidde tot mooie dingen. Zou zoiets überhaupt nog mogelijk zijn voor artiesten en andere creatievelingen van nu? Van Giles Martin hoorden we trouwens dat Paul en Ringo, luisterend naar de nieuwe remixes, onder de indruk waren van hoe goed The Beatles in 1968 klonken.

The White Album als een ode aan de westerse muziek
Het zal nooit helemaal duidelijk worden of er nu wel of geen hevige spanningen waren op die paar vierkante meter waarop The Beatles geconcentreerd aan hun nieuwe album werkten en eigenlijk geeft dat ook niet. Een beetje spanning en competitie is niet verkeerd en die emoties waren The Beatles uiteraard ook niet vreemd. The White Album mag dan misschien als een verzameling losse nummers klinken, maar we moeten niet onderschatten hoe zeer de bandleden elkaar onderling met die losse nummers beïnvloed en uitgedaagd moeten hebben. Spanningen of niet, The White Album neemt ons in zijn nieuwe geremixte vorm vanaf vandaag weer opnieuw mee op reis, als een ode aan de westerse muziek van de afgelopen eeuw. Als de plaat die de afgelopen 50 jaar alleen maar aan kracht en relevantie gewonnen heeft. Laten we hem volop vieren, zoals we gisteravond met onze thema-avond in Utrecht deden. Lang leve The White Album!