Met '60 jaar Rubber Soul' vierde de Nederlandse Beatlescommunity óók zichzelf!

Het was niet zomaar een feestje, op vrijdagavond 14 november 2025 in theater Aan de Slinger in Houten. Daar waren 375 Beatlesliefhebbers afgekomen op een avond van Beatlespodcast Fab4Cast, die geheel in het teken stond van Rubber Soul. Dat album lag destijds, op 3 december 1965 in de schappen. Bijna 60 jaar geleden. Jubilea moet je vieren en dat gebeurde volop, voor het oog en oor van een uitverkochte theaterzaal. Eigenlijk was er nóg iets te vieren, vertelden hosts Wibo Dijksma, Jan Cees ter Brugge en Michiel Tjepkema. Gekleed in jasjes van bruin suède, als knipoog naar de albumhoes, deelden de oprichters van Fab4Cast dat hun podcast inmiddels 12,5 jaar bestaat. Na 241 afleveringen zijn ze nog niet uitgepraat over The Beatles. Ook bij de luisteraars, van wie een deel naar het theater was gekomen, is het enthousiasme voor Beatlesverhalen onverminderd groot.

Coherent en wonderschoon
Nog steeds is de Beatlescommunity in Nederland springlevend. Dat bleek ook uit het gemak waarmee Fab4Cast niet alleen de zaal maar ook het programma van de theateravond kon vullen, met interessante lezingen en optredens van kenners en muzikanten uit diezelfde community. Zo presenteerden Ron Bulters en Tim Op Het Broek van Beatlesfanclub NL een quiz, voorafgaand aan de officiële start van het programma. Daarna gaven hosts Wibo, Jan Cees en Michiel enige context rond het Rubber Soul-album. Hoe en wanneer kwam het bijvoorbeeld tot stand? Onder grote druk, zoveel is duidelijk. Want in het overvolle jaar 1965 had de band slechts een krappe maand om de plaat op te nemen. Binnen vier weken, tussen 12 oktober en 11 november stond alles op tape. Overigens met uitzondering van het nummer Wait, dat al in juni werd opgenomen. De korte liedjes, de akoestische aanpak, de prachtige samenzang...misschien is het beperkte tijdsbestek waarin alles tot stand kwam wel de echte reden waarom dit Beatlesalbum zo coherent én wonderschoon klinkt. En, volgens Wibo Dijksma, als het "eerste echte meesterwerk" van The Beatles kan worden beschouwd. Jan Cees ter Brugge noemt Rubber Soul al jaren zijn favoriete Beatlesalbum. 

Jan Cees ter Brugge, Michiel Tjepkema en Wibo Dijksma van Fab4Cast

Inzoomen
De muziek van Rubber Soul kreeg ruim baan door optredens (in verschillende samenstellingen) van Marike Jager, Bertolf Lentink, Diederik Nomden, Yorick van Norden en Jac Bico (The Analogues). Allen zowel liefhebbers als kenners van het repertoire van The Beatles én van zoveel onderwerpen waarop je tijdens zo'n avond kunt inzoomen. Zo vertelde Yorick van Norden met welke albums en singles The Fab Four in 1965 hun platenkast en jukebox vulden. De smaak van McCartney was wat eclectischer dan die van Lennon, maar juist dat zorgde voor al die invloeden waar de band zelf gretig op verder bouwde: motown, rock & roll en folk. Bertolf Lentink en Diederik Nomden gaven uitgebreid college over de samenzang van The Beatles op Rubber Soul, in navolging op de hooggewaardeerde Fab4Cast-aflevering waarin ze afgelopen zomer te horen waren. Terugluisteren is warm aanbevolen. Jac Bico stond stil bij het gitaar- en sitarwerk op Rubber Soul, waarbij hij uitleg gaf over het gebruik van het fuzz-effect, de sitar en de Fender stratocaster. Instrumenten en effecten die het album een eigen kleuring gaven.

De hoes en de microfoons
Geen Fab4Cast-event zonder de kundige uitleg van ontwerper en locatiedeskundige Piet Schreuders. Uiteraard nam hij het publiek op onnavolgbare wijze mee in het werk van fotograaf Robert Freeman en de totstandkoming van de hoes. Jan Cees ter Brugge zoomde in op het gebruik van de exclusieve en peperdure Neumann-microfoons in de EMI Studio's. Die kregen ten tijde van Rubber Soul een extra beschermkapje, omdat ze ter ziele gingen door speeksel en voedselresten van The Beatles, die besloten dat er in Studio Two ook gewoon gegeten kon worden. In de aanvankelijk stijve en formele EMI-studio's voltrok zich zo een stille revolutie. Het zijn de details die zorgen voor hilariteit. Net als de oorspronkelijke versie van In My Life, waarvoor John Lennon aanvankelijk een hele andere tekst neerpende. Over een busrit door Liverpool. Bertolf Lentink, Diederik Nomden en Marike Jager brachten het nummer zoals het óók had kunnen klinken, als het anders gelopen was. Het was de gedeelde fascinatie voor al die bijzondere details die 375 Beatlesfans een avond geboeid hield. 

Piet Schreuders over de hoes van Rubber Soul

Coulissen
Eén beeld van deze avond bleef me in het bijzonder bij: terwijl Piet Schreuders zijn presentatie hield over de albumhoes, zag ik Wibo Dijksma en Diederik Nomden in de coulissen op de grond zitten. Hun blik strak op het grote scherm gericht. Want als Piet Schreuders spreekt, wil je niets missen. Geen enkele opmerking of afbeelding. En zo kwam op deze avond alle Beatleskennis, -liefde en al dat talent weer bij elkaar. Met '60 jaar Rubber Soul' vierde de Nederlandse Beatlescommunity óók zichzelf.

De prachtige foto's zijn van Ramón Dorenbos!

De audio van deze avond is verschenen als nieuwe podcast-aflevering van Fab4Cast:

https://on.soundcloud.com/pDn8FQR6IApJtpmHcC

Vriendschap zit evenwichtige Yoko Ono-biografie van David Sheff in de weg

Maarliefst 92 jaar oud is Yoko Ono inmiddels. Al enige tijd geleden heeft ze haar appartement in het Dakota Building in New York City achter zich gelaten en brengt ze haar laatste jaren door in een buitenhuis in Upstate New York. Daar wordt ze permanent verzorgd, terwijl ze ongetwijfeld terugkijkt op een lang, productief maar ook bewogen leven. Over dat leven kunnen we volop lezen in het onlangs verschenen boek 'Yoko: a biography' door David Sheff. Het maakte me nieuwsgierig, alleen al door de prachtig vormgegeven cover, dus kocht ik het boek en dook ik er in.  

Vertrouwensband
De Amerikaanse journalist David Sheff en auteur ontmoette John Lennon en Yoko Ono in de nazomer van 1980, toen hij een tijdje intensief met ze optrok voor een aantal interviews in opdracht van Playboy Magazine. De destijds 24-jarige Sheff was één van de laatste journalisten die uitgebreid toegang kreeg tot het koppel, voordat John in december 1980 werd doodgeschoten. Opmerkelijk genoeg sprak Sheff gedurende drie weken bijna dagelijks met John en Yoko. Dat deed hij in hun appartement in The Dakota, maar ook in Central Park, in het café en in de studio waar aan nieuwe muziek gewerkt werd. Terwijl de taperecorder van de jonge journalist overuren maakte, bouwde hij een vertrouwensband op met John en Yoko. Maar toen de inkt van het grote interview in de 6 december-editie van Playboy Magazine amper droog was, zetten de dramatische gebeurtenissen van twee dagen later de gesprekken in een nieuw perspectief. David Sheff maakte de nasleep van de moord van nabij mee en zou jarenlang bevriend blijven met Yoko en zoon Sean. 

Pantoffels en badjassen
Hoewel David Sheff en Yoko Ono elkaar inmiddels niet meer spreken, bleef de auteur gefascineerd door haar leven en kunstenaarschap. En dus besloot hij Ono's levensverhaal en carrière te onderzoeken, met als doel een biografie over haar te schrijven. Toch is juist die oude vriendschap een ongemakkelijke factor in dit geheel. Want hoeveel afstand heb je als journalist tot je hoofdpersoon, als je ook jarenlang samen privé bent opgetrokken? Ook Sheff voelt dat ongemak en begint er direct over, in het eerste hoofdstuk van zijn boek. Daarin belooft hij de lezer met voldoende afstand een uitgebalanceerd beeld van Yoko te schetsen. Dat hij het ongemak zelf opvoert, is sympathiek te noemen. Of hij zijn belofte heeft waargemaakt, daar twijfel ik na het lezen van deze biografie, met hagiografische trekjes, wel aan. Zelfs nu ik, meegenomen door een inmiddels gekanteld narratief over Yoko Ono, met een veel mildere, bredere en begripvollere blik kan kijken naar wie zij eigenlijk was. Naar mijn smaak wil Sheff net iets te vaak en nadrukkelijk mogelijke misverstanden over Ono rechtzetten. Neem als voorbeeld het verhaal over de pantoffels bij de slaapkamerdeur en de badjassen die John en Yoko droegen, op die ochtend in 1968 waarop Cynthia Lennon het stel in haar woning aantrof. Niets van waar, aldus Sheff. Mijn gedachte daarbij: is het belangrijk? 

David Sheff met Yoko en John

Anonieme roadtrip
Plezieriger en belangwekkender zijn vooral de hoofdstukken over Yoko's jonge jaren. Haar indrukwekkende jeugd in Japan, haar zoektocht naar persoonlijke vrijheid en de invloed van haar jeugdtrauma's (oorlog, honger, armoede) op haar kunstenaarschap. Wie ontdekt wat Yoko doormaakte en hoe zij zich dapper bewoog in de voorhoede van de kunstenaarswereld in New York City, wil niet stoppen met lezen. Tot aan eind 1966, de periode waarin Yoko en John elkaar ontmoetten, is het boek dan ook uiterst lezenswaardig. Een prima reden om het aan te schaffen. Als lezer heb je het gevoel echt onder de huid van Yoko te kruipen. Daarna laat Sheff steeds meer steken vallen. Over de periode 1966-1980 heeft de auteur de goed ingelezen Beatlesliefhebber weinig nieuws te bieden. Ook loopt hij met te grote zevenmijlslaarzen langs de overbekende gebeurtenissen. Daar had meer ingezeten. Zelf was ik alleen verrast door het feit dat John en Yoko in mei 1972 een roadtrip maakten, van New York naar Californië, waarbij ze zich met hun groene Chrysler ("The Dragon Wagon") vrij anoniem door het land bewogen. Die had ik even gemist.

John en Yoko's "Dragon Wagon"

Levenslust
In de dagen, weken en maanden vlak na de moord op John is David Sheff regelmatig bij Yoko op bezoek. Dat levert opnieuw een intiem portret van een rouwende weduwe op. Het zijn momenten waarop het verhaal je op een goede manier naar de keel grijpt. Geen onbekend feit, maar wel nog eens goed om te lezen: na Johns dood cultiveerde Yoko haar imago van 'de eeuwige weduwe van John Lennon'. Dat beeld klopt niet met de werkelijkheid. Vanaf 1981 had zij officieel (en daarvoor al officieus) een relatie met interieurontwerper Sam Havadtoy, met wie zij uiteindelijk twintig jaar samen was. Veel langer dan met John. Maar Havadtoy, die haar en Sean aan alle kanten steunde, moest veelal op de achtergrond blijven. Een rol waar hij genoeg van kreeg en uiteindelijk voor bedankte.

Yoko, Sean en Sam

Gekanteld narratief
Wanneer het contact tussen Sheff en Ono verwatert, maakt de biografie grote tijdssprongen en schotelt Sheff ons informatie voor die overal, en met name online, voor het oprapen ligt. Natuurlijk, een biografie over Yoko, waarin zij veel meer erkenning krijgt voor haar kunstenaarschap past helemaal in deze tijd. Zo gezegd is het narratief over Yoko terecht positief gekanteld. Maar wie schrijft over de negen decennia van haar leven, heeft ten minste de opdracht een wat evenwichtiger en vooral doorwrochter portret neer te zetten over één van de meest fascinerende kunstenaars van de 20ste eeuw. Toch nog een uitsmijter? Het verrassende inzicht dat Yoko Ono natuurlijk niet zorgde voor het uiteengaan van The Beatles, maar...nu komt het...misschien juist verantwoordelijk is voor het feit dat de groep het nog tot eind 1969 heeft volgehouden. Zij was het die de totaal uitgebluste Lennon voorzag van nieuwe levenslust en inspiratie. Zonder Yoko waren The White Album, Abbey Road en Let It Be misschien wel helemaal nooit gemaakt, stelt Sheff. Helemaal geen gekke gedachte. Alleen al daarom mogen we haar volgens de auteur dankbaar zijn. Zit toch ook weer wat in.