zaterdag 12 oktober 2019

Double Fantasy: een bezoek aan de John & Yoko-expositie in het Museum of Liverpool

Het wordt altijd weer 9 oktober: de dag waarop John Lennon in 1940 ter wereld kwam, waarna hij in een kort leven van 40 jaar zijn stempel op diezelfde wereld drukte. Ook deze week gleden we weer langs die 9e oktober. 79 zou John geworden worden zijn, als.... Vorige week bezocht ik samen met het podcastteam van Fab4Cast de plek waar John en de andere Beatles werden geboren: Liverpool. We hadden een aantal mooie, interessante en bomvolle dagen. 'Een werkvakantie,' grapten we onderling. Van 's ochtends vroeg tot diep in de nacht doorkruisten we Liverpool, als een soort verhalenvangers. Over wat we allemaal precies deden, gaan jullie de komende weken en maanden van alles horen en lezen. Daarover verklap ik nog niet alles, maar in deze week die gekoppeld is aan Lennons geboortedatum, leek het me mooi en gepast om te schrijven over ons bezoek aan de expositie Double Fantasy in het Museum of Liverpool.




Hoog op het lijstje
Kijkend over het water van de Albert Dock kon ik in de verte het strakke witte museumgebouw in de zon zien liggen. Op de panorama-ramen las ik vanaf grote afstand de woorden 'Imagine Peace'. Het leverde een prachtig plaatje op, zo tussen de gerestaureerde pakhuizen in de haven. Die Albert Dock is sowieso een plaatje. Er is nog weinig dat bezoekers herinnert aan het ruige havengebied, de bomkraters en beschadigde panden die er waren toen John Lennon in oktober 1940 een paar kilometer verderop ter wereld kwam. 

Het witte gebouw van het Museum of Liverpool met de
woorden 'Imagine Peace', zichtbaar tussen de pakhuizen van de Albert Dock

De expositie is een enorm succes
Met de zon in ons gezicht wandelden we via Pier Head naar het Museum of Liverpool. De expositie, die er in mei 2018 door Yoko Ono en Sean Lennon geopend werd, trok zoveel bezoekers (afgelopen januari waren dat er al 300.000) dat hij inmiddels twee keer verlengd is. Double Fantasy stond ook hoog op ons lijstje en we waren blij dat we, nog net op tijd voor 3 november, konden genieten van het verhaal dat ons daar verteld werd. In een verklaring liet Yoko Ono, inmiddels 86 jaar oud, de afgelopen maanden weten hoe verheugd ze is dat de expositie zoveel waardering oogst: 

I am so happy that Double Fantasy is popular with visitors to the Museum of Liverpool, as I know John would be too. It means a lot to me that they are engaging with it emotionally, posting their tributes and wishes for peace.

Yoko en Sean bij de opening in mei 2018

Sereen wit
Double Fantasy focust zich op het kunstenaarschap en activisme van John en Yoko, de manier waarop zij elkaar in creatief opzicht aanvulden en de invloed die hun kunst en communicatie op de wereld had en heeft. Het Museum of Liverpool richtte de gehele eerste etage in met dat bijzondere verhaal van John en Yoko. In de enorme expositieruimte was alles sereen wit. Alle secties waren gemarkeerd met grote zwarte jaartallen op de wand. Zwart op wit, precies in de War Is Over-stijl die we van John en Yoko kennen. De tentoonstelling was chronologisch geordend. Langs de wanden kon je met de klok mee, rondlopen. In het midden van de ruimte stond een vitrine met daarin een bril van John en eentje van Yoko, die elkaar aankeken: een eenvoudige opstelling waarvan een enorme kracht uitging.

Jan Cees bij de brillen van John en Yoko

Breathe
Bij binnenkomst kregen we een visitekaartje uitgereikt waarop slechts het woord Breathe stond. Een teder gebaar, een uitnodiging om te ontspannen en je aandacht op de expositie te richten, om helemaal in het hier en nu te zijn. Staand op een kleine cirkel, konden we naar beelden kijken die fragmentarisch samenvatten waar John en Yoko vandaan kwamen, voordat hun paden elkaar kruisten: flitsen van een gebomdardeerd Engeland en Japan, flitsen van The Beatles die in Amerika een vliegtuigtrap afdalen. In fantastische geluidskwaliteit klonk overal om ons heen de instrumentale versie van Imagine. Dat was wel even een andere ervaring dan op je eigen geluidsinstallatie in je woonkamer.




De witte ladder uit de Indica Gallery
Na deze intense start, waarbij al je zintuigen werden opengezet, liepen we van sectie naar sectie. Indrukwekkend was de witte ladder, met daarnaast een hangend vergrootglas. Ineens stonden we naast de originele installatie die het begin van het artistieke contact tussen John en Yoko markeerde. In de Indica Gallery in Londen bezocht John in november 1966 Yoko's expositie, beklom hij de ladder en las hij door het vergrootglas het woordje YES op het plafond. Nog voor hij goed en wel samen met The Beatles aan de opnamen van Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band begon, was daar ineens het contact met de vrouw die zijn zielsverwant zou worden.




Een kijkje in de ziel van John en Yoko
Met grote aandacht en interesse volgden we John en Yoko's tijdlijn, langs televisiebeelden, kleine kunstinstallaties en vitrines met persoonlijke bezittingen. We zagen Johns originele Mr Kite-poster: donker, broos en aangetast door de tand des tijds. We zagen John en Yoko's trouwkleding waarin ze in 1969 tijdens een flitsbezoek aan Gibraltar in het huwelijk traden, de gitaar waarop John Give Peace A Chance in de hotelkamer in Montréal opnam, handgeschreven songteksten van Instant Karma en vele andere nummers. Het voelde als een kijkje in de ziel van John en Yoko. In twee ingerichte mini-bioscopen daalde continu een selectie korte films die het stel maakte. Zittend aan een witte tafel met een nog witter schaakbord waanden Jan Cees, Wibo, Michiel en ik ons even John en Yoko in de film Imagine.

Michiel, Wibo en Jan Cees bij Mr. Kite



Het originele New York City-shirt
Via John en Yoko's verhuizing naar New York, hun activistische periode van begin jaren '70, belandden we in de sectie over Johns zogenaamde Lost Weekend, waar de handgeschreven songtekst van Whatever Gets You Through The Night the zien was. Ook het iconische witte New York City-shirt waarin John voor de lens van Bob Gruen poseerde was van zeer dichtbij in een vitrine te bekijken. De hereniging met Yoko en het hernieuwde gezinsgeluk, dat in oktober 1975 bezegeld werd met de geboorte van Sean, waren op filmopnamen uit het privéarchief te zien. De originele songteksten van Woman en Beautiful Boy hingen ernaast, veilig ingelijst uiteraard. Via de klanken van Johns Beautiful Boy, het nummer dat hij voor kleine Sean schreef, werden we naar The Last Walk geleid.




The Last Walk
In deze sectie konden we de volledige filmopname bekijken van de wandeling die John en Yoko nog op 26 november 1980 door Central Park maakten. We zagen het stel ontspannen genieten van de omgeving, rustig met elkaar converseren en af en toe stoppen om een fan van een handtekening te voorzien. Precies waar John als New Yorker zo van hield: geen Beatlemania, geen opdringerige mensen. Hij kon New Yorker zijn onder de New Yorkers. Bekijk een fragment van die beelden hieronder. Amper veertien dagen liep hij zijn noodlot tegemoet, terwijl hij op de late avond van 8 december voor zijn woning, even verderop werd doodgeschoten. In de expositie wordt deze dramatische gebeurtenis beknopt beschreven, waarbij Johns moordenaar geen naam en geen gezicht krijgt. Een terechte keuze, lijkt me. Voor de man die John Lennon van diens leven én die de wereld van John Lennon beroofde, was geen ruimte in deze expositie.




Indrukwekkende persverklaring
Als bezoekers konden we vervolgens in een gereconstrueerd Strawberry Fields-mozaiek stappen, het monument dat Yoko in Central Park ter nagedachtenis aan John liet vervaardigen. Aan de muur lazen we de indrukwekkende persverklaring die Yoko twee dagen na de moord deed uitgaan. Op een monitor zagen we beelden uit de Imagine-documentaire uit 1988 waarin Julian, Sean, Yoko en Cynthia zichtbaar geëmotioneerd vertelden over hoe het was om zonder John verder te moeten leven. Met een brok in mijn keel belandde ik weer in de beginsectie van de expositie, waar ik opnieuw de instrumentale versie van Imagine hoorde. Ik liep snel naar buiten, want het was me even teveel.




Baken van wereldvrede
Bij de uitgang lagen witte kaartjes waar we als bezoeker een wens mochten schrijven. Ons kaartje hingen we in één van de boompjes die er stonden. Meer dan 24.000 bezoekers gingen ons daarbij voor. Ik las dat al deze wenskaarten na afloop van de expositie naar Reykjavik worden vervoerd en een plek krijgen in de Imagine Peace Tower, een monument dat Yoko daar een aantal geleden voor John oprichtte. De lichtstralen die vanuit de toren naar de hemel schijnen, worden elk jaar op Johns verjaardag ontstoken en het licht dooft symbolisch op 8 december. Daarna schijnt het licht weer op 21 december (midwinter), op 18 februari (Yoko's verjaardag) en in de week rond 21 maart (bij het aanbreken van het voorjaar). Alle wensen en gedachten van ons als bezoekers van de expositie worden straks onderdeel van het monument dat een baken voor de wereldvrede moet zijn.





De Imagine Peace Tower


Toen ik met Jan Cees, Wibo en Michiel naar buiten liep, dacht ik: 'Verdorie, wat hebben deze twee getalenteerde, vrolijke, gekke, complexe en geïnspireerde kunstenaars elkaar en de wereld ontzettend veel gegeven en wat zijn ze vaak verkeerd begrepen. Wie deden ze eigenlijk kwaad? Waarom moest dat allemaal bruut eindigen met vier geweerschoten?' In gedachten verzonken liep ik de straat op. De waterige najaarszon die Liverpool bescheen, bracht geen troost. Even niet.

1 opmerking:

  1. Ontroerend verslag. In mei 2012 maakte ik samen met mijn destijds 9-jarige zoon Noah een bedevaartstocht van een paar dagen door het Liverpool van de Beatles. Onvergetelijk.

    BeantwoordenVerwijderen