Schrijven over The Beatles: hoe werd het verhaal van The Beatles de afgelopen decennia verteld? (met podcast)

Van 1962 tot op de dag van vandaag is het verhaal van The Beatles op duizenden manieren verteld. Door The Beatles zelf, door hun inner circle, maar vooral ook door (ingehuurde) schrijvers, journalisten en historici. Deze week dook ik, samen met Wibo, Jan Cees en Michiel van Fab4Cast in de manier waarop dat Beatlesverhaal door de jaren heen opgeschreven werd. Welke ervaringen, perspectieven, belangen en agenda's zaten daar soms achter? Werd daarbij altijd de waarheid verteld? Welke ontwikkelingen zien we in de geschiedschrijving over The Beatles? Een machtig interessant onderwerp, vonden we het.

De manier waarop over The Beatles geschreven werd
Uitgangspunt was het interessante boek The Beatles and The Historians dat de Amerikaanse historica Erin Torkelson Weber in 2016 publiceerde. Weber geeft les in historiografie: de manier waarop de geschiedschrijving over een bepaald onderwerp zich ontwikkelde. Om haar studenten uit te leggen hoe zoiets in zijn werk gaat, nam ze de geschiedschrijving over The Beatles als voorbeeld. In een interview hoorde ik haar vertellen dat er relatief weinig onderzocht is over de historiografie rond culturele onderwerpen als The Beatles. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de manier waarop over het Romeinse Rijk, de Eerste Wereldoorlog en de Slavernij werd geschreven. Nu denk je misschien: "Zijn die niet van een andere orde?" Misschien wel. Toch zijn de culturele omwentelingen in de jaren zestig en de rol van The Beatles daarin natuurlijk niet te onderschatten. 

Erin Torkelson Weber

Weinig vrouwen aan het schrijversfront
Wat vind ik het leuk dat een overzichtwerk als The Beatles and The Historians nu eens geschreven werd door een vrouw. Vrijwel de enige vrouwen die we tegenkomen als "Beatles-auteur" waren Beatlesvrouwen als Cynthia Lennon, Pattie Boyd, May Pang en Julia Lennon (Baird, de jongere halfzus van John). Ook was er journalist Maureen Cleave. Ongetwijfeld schreven meer vrouwen over The Beatles, maar we vinden hun namen niet massaal terug op de ruggen van de grote, bekende werken over de band. Is dat erg? Nee, maar wel opvallend. Daarom sloeg ik met belangstelling het boek van Weber open. Wibo Dijksma had me al eerder aangespoord het te lezen. Ik begrijp nu waarom.

Weber onderscheidt vier perioden
In haar boek The Beatles and The Historians onderscheidt Weber vier perioden waarin over The Beatles geschreven werd: The Fab Four Narrative (1962-1970), de Lennon Remembers Narrative (1970-december 1980), de Shout! Narrative (1980-1987/88) en tenslotte de Lewisohn Narrative (1987/88-heden). Het zijn vier tijdvakken waarin volgens Weber een dominante lijn te ontdekken is in de (vrij vertaald) "narratief" over de band. Die lijn wordt weergegeven door een aantal belangrijke boeken, danwel interviews die in de betreffende perioden verschenen. Een belangrijk boek is niet per definitie een goed boek natuurlijk. Het kan wel een invloedrijk werk zijn, dat de (publieke) opinie en/of opvolgende werken over The Beatles beïnvloedde.

Een verschuivend verhaal
In de Fab Four Narrative waren The Beatles en Brian Epstein vooral zelf heer en meester over de manier waarop zij hun verhaal vertelden of verteld wilden zien. In hun verhalen lag de focus op de eenheid binnen de band, de vriendschap, de samenwerking tussen Lennon en McCartney als songschrijvers en op het "vertellen van een mooi verhaal". Zo werden sommige gebeurtenissen verdraaid of mooier gemaakt dan ze waren. Hunter Davies werkte nauw met de bandleden samen om hun verhaal in de gewenste vorm op te tekenen. De Lennon Remembers Narrative werd gedomineerd door John Lennons interview aan Jann Wenner van Rolling Stone Magazine, waarvan ook het Lennon Remembers-boekje uitkwam. Die periode kenmerkte zich door een kritische terugblik op The Beatles als band, waarin Paul werd neergezet als de verantwoordelijke voor het uiteenvallen van de band en John als de innovatie en creatieve Beatle. Hoewel er uitzonderingen waren, werd dat beeld verder benadrukt en uitgebouwd door Philip Norman (Shout) en Ray Coleman (Lennon) in de Shout-narrative. 

Meer balans
De panelen gingen schuiven door Mark Lewisohn en Paul McCartney zelf. Lewisohn kwam vanaf eind jaren 80 met zijn naslagwerken over The Beatles, waarin hij voor het eerst minitieus op een rij kon zetten hoe The Beatles in de studio werkten en wat ze er van dag tot dag deden. Met Tune In, dat als eerste deel van zijn beoogde trilogie verscheen, vertelde hij op basis van zeer gedegen en breed bronnenonderzoek het verhaal over The Beatles op een nieuwe manier. Zo kregen bijvoorbeeld ook George Harrison en Ringo Starr hun verhaal. Het onderzoek en werk van Lewisohn beïnvloedde schrijvers als Ian MacDonald (Revolution In The Head), Jonathan Gould (The Beatles, Britain and America) en Peter Doggett (You Never Give Me Your Money). Ook Paul McCartney zorgde voor meer balans in het Beatlesverhaal en de blik op de verhoudingen tussen hem en John Lennon. In zijn tourboek van de Flowers In The Dirt-tour startte hij met het vertellen van zijn verhalen. Met Barry Miles maakte McCartney dat project enkele jaren later af, in de autobiografie Many Years From Now.

In a nutshell
Het is de theorie van Erin Torkelson Weber "in a nutshell". In haar boek vind je veel voorbeelden (bijvoorbeeld over wie Eleanor Rigby zou hebben geschreven) van hoe het verhaal door The Beatles en anderen in de loop der jaren op zoveel verschillende manieren is verteld. In deze blog haal ik daarbij slechts enkele boeken aan, die Webers theorie daarover ondersteunen. Het verhaal is dus veel groter. De nuances én voorbeelden zijn talrijk. Zelf zie ik al die boeken en artikelen als een stapel filters, die over "de waarheid" gelegd zijn. Door te schuiven met filters, kun je op zoek gaan naar dat ene doorkijkje dat je soms dichter bij die waarheid brengt. Dat maakt het lezen van al die boeken over The Beatles ook tot zo'n spannende bezigheid. 

Meer weten?
Wil je meer over dit onderwerp weten, dan nodig ik je uit om Webers boek te lezen en om naar het gesprek te luisteren dat ik afgelopen week met Wibo, Jan Cees en Michiel over het onderwerp mocht hebben. Het geeft je misschien wel een nieuwe blik op hoe die Beatlesgeschiedenis de afgelopen jaren is verteld en op de boeken die je zelf gelezen hebt.