De koffers voor India waren praktisch gepakt, toen The Beatles op 11 februari 1968 nog een laatste sessie bij EMI hadden. Op zondag nog wel. Dat gebeurde wel vaker, maar het was zeker niet standaard. De reden? Er moest een promo komen voor Lady Madonna. Maar de sessie in Studio 3 leverde iets anders op: de opname van het nummer Hey Bulldog. De opnamen zouden pas jaren later naar buiten komen en laten zien hoe The Beatles een nummer opnamen.
Voorlopig de laatste sessie Bijna waren The Beatles on the road to Rishikesh, waar ze binnen een week hun retraite bij de Maharishi zouden starten. John en George zouden op 15 februari met hun vrouwen afreizen. Paul en Ringo volgden vier dagen later met Jane en Maureen. De sessie in Studio 3 zou dus voorlopig de laatste keer zijn dat de mannen bij EMI aan het werk gingen. Het werd een unieke sessie, door de aanwezigheid van de filmcrew. In tien uur tijd, tussen vier uur 's middags en twee uur 's nachts, werd Hey Bulldog geboren. Het hele proces, van de opname tot het mixen, werd in één keer doorlopen. Het verklaart misschien de energie van het nummer en het is precies de manier waarop John Lennon graag werkte.
Bijna de B-kant Hey Bulldog is voornamelijk een Lennon-nummer, waarvoor John al wat ideeën had rondzingen. Lennon was gedreven, om op die laatste studiodag voor de reis naar India zijn nieuwe nummer nog snel op tape te zetten. Even was er nog sprake van dat Hey Bulldog misschien wel de B-kant van de aanstaande single (Lady Madonna) kon worden. Daarbij zou George Harrisons Inner Light terzijde geschoven worden. Zo ver kwam het niet. Producer George Martin stak daar een stokje voor, door te zeggen dat het hoesje voor de nieuwe single al bij de drukker lag. Dat bepaalde in wezen het lot van Hey Bulldog, dat uiteindelijk pas in 1969 als opvullertje op de soundtrack van Yellow Submarine zou verschijnen.
Bullfrog Oorspronkelijk zou de song Hey Bullfrog heten, maar de blaf-geluiden waarmee McCartney aan het eind van het nummer mee startte, zorgden ineens voor een switch. Maar zover was het nog niet toen John begin februari thuis begon met het opnemen van demo's, waarschijnlijk weer uitgedaagd door McCartneys Lady Madonna. Lennon startte op mellotron en piano. Op YouTube vond ik niet die eerste take, maar wel een andere vroege versie, waarbij je het nummer hoort ontstaan. We horen John in zijn thuisstudio in Kenwood meezingen met een opname van zichzelf.
"A good song that means nothing" Op die 11e februari hadden The Beatles tien takes nodig om op spoor 1 de basis voor het nummer neer te leggen. En dan duikt ook de prominente rif op. Het machtige intro dat ons in midtempo het nummer in loodst en eigenlijk de ruggengraat van het nummer zal blijven vormen. John noemde het "a nice lick on the piano, but it's a good song that means nothing". Op spoor 2 wordt vervolgens de zeer creatieve en gedreven baspartij van Paul McCartney toegevoegd. We horen Macca hier toch wel zo'n beetje in z'n finest hour. Ook het extra gitaarwerk van George Harrison kwam dat spoor terecht. Spoor 3 was vervolgens bestemd voor de vocalen, waarvan er ook een aantal op spoor 4 terecht kwamen. Net als de sologitaar van (vermoedelijk) George.
The Dog Presides Blijft het wel de vraag waarom McCartney tegen het eind van Hey Bulldog (-frog) ineens begon te blaffen. Ik hoorde Jan Cees ter Brugge daarover iets interessants vertellen. Enkele dagen voor de opnamen drumde Paul mee op een Peter Asher-productie voor Paul Jones, waarop ook gitarist Jeff Beck meespeelde, getiteld The Dog Presides. Op dat nummer werd ook het geluid van blaffende honden gebruikt. Het is dus goed mogelijk dat McCartney nog een beetje in die sfeer zat, toen hij besloot het op een blaffen te zetten. Een hilarisch eind van een relatief onbekend, maar geliefd Beatlesnummer.
Beluister de podcast over Hey Bulldog Laat je meenemen door het opnameproces van Hey Bulldog en Across The Universe door de mannen van Fab4Cast, waarin je precies kunt horen hoe Hey Bulldog track voor track tot stand kwam. Beluister de podcast rechtstreeks online via de link, of via de Mixcloud-app.
Drie weken geleden stond ik in Abbey Road Studio Two. Terwijl The Analogues hun eigen knappe live-uitvoering van het album Abbey Road met een toegift besloten, keek ik om me heen in die bijzondere ruimte. Daarbij viel mijn oog op een oude piano met gehavende toetsen. Het instrument stond bescheiden opgesteld achter in de studio, tegen de muur en trok de aandacht van een enkeling. Terwijl ik met mijn handen over het hout van de piano streek, voelde ik als het ware de geschiedenis tot leven komen. Zou dit de befaamde Mrs. Mills-piano zijn?
Me & Mrs. Mills in Abbey Road Studio Two
Fictieve favoriete tante
Ik schoot een paar foto's van de piano en vergeleek ze met wat ik over het instrument op internet vond. Bingo, ik had een onverwachte ontmoeting gehad met de historische Mrs. Mills-piano. Welke verhalen had deze piano mij te vertellen? Die vraag nodigde me uit op zoek te gaan naar de geschiedenis van het instrument en de vrouw die er haar naam aan gaf. Het werd een kleine speurtocht die me veel leerde en bovendien erg blij maakte, want ik heb in Mrs. Mills inmiddels mijn fictieve favoriete tante gevonden.
Laatbloeier
Ze laat zich misschien nog het best omschrijven als een kruising tussen Ringo's Auntie Jessie uit Magical Mystery Tour, Dame Edna en Mrs Bouquet ('Lady of the house speaking') uit de Britse tv-comedy Keeping Up Appearences. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Gladys Mills (Jordan) een warm plekje in de harten van het Engelse publiek verwierf. Haar glimlach was bijna hoorbaar in haar vrolijke en energieke pianospel. Wie was deze in 1918 geboren laatbloeier, die een niet aflatende stroom albums op die (toen al) oude piano in de Abbey Road Studio opnam?
Volgens haar pianolerares had Gladys geen talent
De kleine Gladys startte met pianospelen toen ze nog geen vier jaar oud was. Tot haar zevende jaar kreeg ze les, tot haar pianolerares de handdoek in de ring gooide. Volgens Gladys omdat deze pianojuf er geen vertrouwen in had dat er iets van het pianospel terecht zou komen. Blijkbaar bleef de piano de goedlachse Mills wel trekken. Terwijl ze, inmiddels volwassen, overdag haar brood verdiende als typist, beunde ze in de avonduren wat bij in een dansband. Op een goede dag trok ze daarbij de aandacht van een talentscout, die haar in december 1961 een optreden in de Billy Cotton Band Show op de BBC-televisie bezorgde. Dat optreden zou het leven van de inmiddels al 43-jarige Mills voorgoed veranderen. [video]
Struikelend de studiovloer op
Eric Easton, die later de Rolling Stones zou gaan managen, bood haar een contract aan. EMI-producer Norman Newell nam Gladys onder zijn muzikale hoede, op het Parlophone-label, waar ook The Beatles deel van uit zouden gaan maken. Zoals George Martin ook even zijn eerste vooroordelen over The Beatles opzij moest zetten, deed Norman Newell dat bij Mrs. Mills. Haar eerste optreden in de Abbey Road Studio's was direct onvergetelijk, toen ze letterlijk struikelend over haar boodschappentassen de studiovloer op stuiterde. Maar Norman Newell hoorde deze vrouw spelen en wist dat hij goud in handen had. Haarfijn stuurde hij de technisch begaafde amusementspianist in de juiste richting. Newell selecteerde de goede nummers, zocht er geschikte muzikanten bij en plande het verschijnen van Gladys' albums zorgvuldig. Daarbij bevatte praktisch elke albumtitel het woord 'Party'. De toon was gezet.
Zingen rond de piano
Zoals The Beatles in de jaren '60 voor de jongere generatie precies op het juiste tijdstip verschenen, deed Gladys Mills dat juist voor de oudere generatie. De muziek die Mills speelde, was in de sixties al ouderwets. Haar stijl, die voortkwam uit de ragtime- en music hall-traditie herinnerde de oudere Engelse generatie op warme wijze aan lang vervlogen tijden. Waar beat- en rockgroepen het muzikale spectrum van de sixties en later de seventies op de kop zetten, vertegenwoordigde Mrs. Mills de goede oude tijd: die van het zingen rond de piano, in de pubs en in de huiskamers, zoals dat ook veelvuldig in de familie McCartney gebeurde. Want ook Paul McCartney groeide op in die traditie.
Grote glimlach
Mrs. Mills' speelwijze bestond uit een linkerhand die steeds grote sprongen maakte tussen de bastoon en die van de slagpartij/afterbeat die in akkoorden werd gespeeld. Met haar rechterhand speelde ze de melodie van bekende ragtime en dance hall-nummers, waarbij ze veel extra noten en loopjes tussenvoegde, die het betreffende nummer nog wat optilden. Dat alles deed Gladys met een grote glimlach. Haar ogen zochten nauwelijks de pianotoetsen, maar Mills sloeg zelden mis en speelde bijzonder trefzeker. Anders dan tijdgenoten uit hetzelfde amusementsgenre, bleef Gladys het klassieke dance hall-repertoire grotendeels trouw, waarbij er soms ruimte was voor een enkele eigentijdse kraker, zoals Yellow Submarine of Save All Your Kisses For Me. Met haar vrolijke voorkomen en stijlvastheid was Mrs. Mills in de ogen van haar publiek een verademing naast tijd- en genregenoten Russ Conway (die altijd serieus keek) en Winifred Atwell, die weliswaar sneller en virtuozer speelde, maar wier platen voor velen ook moeilijker in het gehoor lagen. [video]
Onveranderd design
Het duurde lang voordat Gladys Mills in haar eigen succes geloofde. Nog enkele jaren hield ze haar baan als typist aan en stoof ze in haar middagpauze de Abbey Road Studio in om wat nummers op te nemen. Al snel noemde het personeel de vaste piano waarop Gladys speelde de Mrs. Mills-piano. Dat instrument was een Steinway, Model K. Ook wel Vertegrand. In 1903 kwam het eerste exemplaar op de markt, ontworpen door Steinway-directeur Henry Ziegler. Bijzonder genoeg lag de productie van het model tussen 1939 en 1982 stil, maar wordt de Vertegrand vandaag de dag nog gemaakt. Daarbij is het design van de klassieke piano haast onveranderd gebleven. Het model dat door de EMI-studio's werd aangeschaft, dateert van 1905. De studio kocht de piano in 1953, voor een bedrag van 404 pond. Nu zou je de waarde van zo'n aanschaf ongeveer met drie moeten vermenigvuldigen. De feitelijke marktwaarde van deze specifieke piano zal inmiddels vele malen hoger liggen, vermoed ik.
Een laklaag en een iets valse snaar
De Vertegrand-piano werd destijds trouwens gezien als het neusje van de zalm. In een advertentie uit 1910, die verscheen in de New York Tribune, werd de piano omschreven als the embodiment of scientific research and musical progress of the Twentieth Century. Gustav Mahler verklaarde dat hij zich nooit had kunnen voorstellen dat er ooit zo'n piano gemaakt kon worden. Eentje die aan alle eisen van een muzikant zou voldoen. Studiomedewerker Stuart Eltham was degene die de opdracht gaf de Mrs. Mills-piano aan te passen. Hij liet van elke drie snaren, die normaal gesproken gezamenlijk een zuivere toon moet voortbrengen, steeds de middelste iets anders stemmen. Daarmee bereik je een soort honky tonk- of chorus-effect. Ook de hamers van de piano werden aangepast. Ze kregen een laklaag, zodat de piano een bijzondere harde, metalige toon kreeg.
Mrs. Mills en The Beatles
Natuurlijk kon het niet uitblijven dat The Beatles, in al hun experimenteerdrift en nieuwsgierigheid, de klep van de Mrs. Mills-piano zouden optillen om hun handen op de toetsen te zetten. Zo kwam het geluid van de piano dan ook op een aantal Beatlesnummers terecht. In tegenstelling tot sommige bronnen beweren (waaronder Paul McCartney zelf, bekijk deze video) werd de piano niet gebruikt op Lady Madonna. Wel zou hij onder andere te horen zijn in Rocky Raccoon, in het intro van van With A Little Help From My Friends (tijdens het zingen van 'Billy Shears') en op Penny Lane. Ik schrijf het hier met enige terughoudendheid, omdat er veel misverstanden bestaan over waar The Beatles de piano zouden hebben ingezet. Misschien ontstonden die ook doordat het achteraf bewerken van het geluid van één van de andere Abbey Road-piano's onterecht op het gebruik van 'de Mrs. Mills' zou duiden. Hoe dan ook, het maakt het verhaal van het historische instrument en de bijzondere hoofdbespeelster er niet minder interessant om.
Thee met biscuit
Intussen groeide Gladys Mills in Engeland uit tot een ware tv-persoonlijkheid. Ze dankte haar populariteit waarschijnlijk vooral aan haar authenticiteit, want Mrs. Mills was en bleef Mrs. Mills. Ze liet zich probleemloos op de hak nemen en deed zichzelf niet anders of beter voor dan ze zich voelde. Ook haar oprechte verwondering over de wereld van geld, glitter en glamour, moet bijgedragen hebben aan haar hoge aaibaarheidsfactor. Waar iedereen op dure feestjes aan de champagne ging, vroeg Mills onverstoorbaar om thee met biscuit. In een exclusief restaurant, zo vertelde ze in een interview, was ze voor het eerst getuige van een kok die een gerecht flambeerde en troostte ze hem met de woorden dat ze zelf ook niet zo'n keukenprinses was. Mills stierf op 78-jarige leeftijd aan een hartaanval, op dat moment nog steeds in het bezit van een platencontract.
Paul McCartney mocht de piano niet kopen
Het is mooi te zien dat de Britse typiste, met haar enorme talent voor ragtime een hele generatie Engelsen aan het zingen en dansen kreeg en dat ze haar naam gaf aan één van de meest legendarische piano's uit de moderne geschiedenis. Toen Dhani Harrison in 2013 in de voetsporen van zijn vader mocht gaan opnemen in de Abbey Road Studio's, kon hij niet wachten de piano te zien en te gebruiken voor de soundtrack van Beautiful Creatures, waaraan hij werkte: This one piano, this poor little piano, has been on everything. And they just leave her in the corner. She's just sitting there in the corner. So when we got there, we were like, 'Mrs. Mills! Naar verluidt wilde Paul McCartney het instrument ooit zelf van Abbey Road kopen. Dat verzoek werd geweigerd, tegen elke prijs. Sommig erfgoed is onbetaalbaar, net als de authenticiteit van Gladys Mills herself!
+++
Kijktip: de werkelijk kostelijke BBC4-documentaire over Mrs. Mills en haar beroemde piano. Zet een kop koffie en laat je 58 minuten vermaken:
Ze vallen bij bosjes, de grote namen uit de geschiedenis van de muziek, de pijlers van de hedendaagse pop. Zo overleed Fats Domino eind oktober van dit jaar. De goedlachse pianist-zanger sloeg in de jaren '50 en '60 de brug van rhythm & blues naar de nieuwe, in opkomst zijnde, rock 'n' roll. Zijn ritmische pianospel bereikte via de radio en langspeelplaten ook de oren van een nog jonge Paul McCartney, die regelmatig achter de gezinspiano in Liverpool kroop.
Bladeren door de National Geographic
Diezelfde Paul McCartney zag in het januari-nummer van het tijdschrift National Geographic uit 1965 een foto van Howard Suchurek. Een krachtig beeld van een Aziatische vrouw met een kind aan haar borst. Wanneer ik de cover van die uitgave opzoek, zie ik dat er een verhaal in het magazine stond over Amerikaanse troepen in Vietnam:
National Geographic, januari 1965
Baby at your breast
Vermoedelijk had de foto betrekking op dat artikel. Onlangs sprak McCartney met National Geograpic en refereerde hij in het gesprek, dat zich vooral richtte op zijn Meat Free Monday-campagne, aan de foto. Het beeld van de Madonna met de baby at her breast, die hem inspireerde tot een ode aan de hardwerkende vrouw:
One particular issue I saw in the Sixties had a woman, and she looked very proud and she had a baby. And I saw that as a kind of Madonna thing, mother and child, and I just… You know, sometimes you see pictures of mothers and you go, 'She's a good mother.' You could just tell there's a bond and it just affected me, that photo. And so I was inspired to write Lady Madonna, my song, from that photo. - Paul McCartney, november 2017
Sokken stoppen op een donderdagavond
De foto en het concept van de Maagd Maria met haar kind op de arm, deden McCartney denken aan de hardwerkende vrouw. De moeder die zeven dagen per week klaarstaat voor haar kinderen en zich afvraagt hoe ze de eindjes aan elkaar moet knopen. Met John Lennon ging hij begin '68 voor de tekst zitten en probeerde hij zich te verplaatsen in zo'n vrouw. Samen met John, schetste Paul de luisteraar in de tekst hoe de werkweek van deze Lady Madonna er uit zou zien. Over de dinsdagmiddag waar maar geen eind aan komt, de papieren die er op woensdagochtend nog niet zijn en de sokken die op donderdagavond nog gestopt moeten worden. Een leven vol zorgen. Later ontdekte McCartney dat hij alle dagen van week beschreven had, maar de zaterdag vergeten was. Ze was vast een zaterdagavondje stappen, grapte hij daarover.
The Beates in 1964 met Fats Domino
Spelen met twee melodieën
Muzikaal gezien was het dus Fats Domino die McCartney inspireerde tot het schrijven van een bluesy rock 'n' roll-song, waarbij Paul met zijn linkerhand een puntige baslijn op de piano speelde, die langzaam omhoog kroop richting het register waarin hij met rechts de melodie speelde. In het tweede deel van het nummer daalt de bas weer af. Dat maakt Lady Madonna zo'n heerlijk nummer voor bassisten om te spelen. Paul zag het als een puzzel en een uitdaging om twee verschillende melodieën met elkaar te verbinden tot een groovy geheel. Hoewel hij als puber een paar pianolessen kreeg, kan McCartney nagenoeg een autodidact genoemd worden. Dan is dit geen gekke prestatie: [filmpje]
Ronnie Scott was not amused
Lady Madonna werd op 3 en 6 februari 1968 opgenomen in de EMI-studio's aan Abbey Road. Een krappe week later waren diezelfde studio's het decor voor de opnames van een promotievideo bij de single, die in maart uit zou komen. In die periode zaten The Beatles al lang en breed bij de Maharishi in India. Ronnie Scott tekende voor de tenorsax-solo, die overigens tot frustratie van Scott behoorlijk werd weggemixed in het uiteindelijke resultaat. Achter de wat koddige backing vocals van Lennon en Harrison. Scott kreeg eerherstel in latere mixen van Lady Madonna, die verschenen op Anthology 2 en het Love-album.
Ronnie Scott
Van een swing naar een stevige vierkwartsmaat
De oorspronkelijke versie van Lady Madonna is overigens naar mijn idee zo slecht gemixed dat de frisheid en kracht van het liedje volledig verloren gaan. De drums zijn helemaal weggedrukt in de mix en het geheel klinkt inderdaad als een hardwerkende moeder die op sterven na dood is. In de afgelopen jaren is daarin veel hersteld. Een andere enorme verbetering is de maatwijziging en feel die Paul McCartney zelf aan het nummer gaf. Voor zijn grote tournee in 1976 stofte hij zijn Madonna af en veranderde hij het swing-ritme in een stevige vierkwartsmaat, waarmee hij samen met Wings en de toegevoegde blazers ineens een dijk van een performance neer kon zetten. Die wijziging beviel McCartney zo goed, dat hij live nooit meer iets aan dat concept veranderde: [filmpje]
Domino deed het zelf
En Fats Domino zelf? Die was blijkbaar zo vereerd dat hij Lady Madonna op zijn beurt coverde. In het najaar van 1968, als een snel antwoord op het eerbetoon van McCartney. Het was de omgekeerde wereld, maar ook wel weer een goede grap: [filmpje]
