Hoe John Lennon in de jaren 70 een musical probeerde te schrijven

Nog steeds weet het levensverhaal van John Lennon me te verrassen. Zeker nu ik dit najaar, met het team van Fab4Cast, dieper in de laatste periode van Lennons leven duik. We bereiden een zesdelige podcastserie voor, getiteld 'De Laatste Dagen van John Lennon'. In die serie staan we vooral stil bij de maanden juni tot en met december 1980. Tijdens de research stuit je met elkaar onvermijdelijk op bijzondere verhalen die buiten die periode vallen. Verhalen waarvoor geen plek is in de podcast, maar die wel verrassend zijn. Voor mij althans. Want wisten jullie dat John Lennon in de jaren 70 heeft geprobeerd een musical te schrijven?

Laagdrempelig, goed behapbaar, hoog meezinggehalte

Dat verhaal, waarover Kenneth Womack in zijn nieuwste boek schrijft, kwam voor mij even onverwacht als de berichtgeving over het musicalproject van Paul McCartney. Deze zomer werd duidelijk dat hij werkt aan de liedjes voor een musicalbewerking van de film It's A Wonderful Life. Een klassieker uit 1946 waarvoor het script verbouwd wordt tot een productie op de planken. Met songs van McCartney dus. Nooit had ik nagedacht over de mogelijkheid dat John Lennon zich in een musicalproject zou storten. Op de één of andere manier vond en vind ik dat genre niet zo bij hem passen. Bij het schrijven voor musicals denk ik vooral aan een componist die zich in dienst kan stellen van het vertellen of bewerken van andermans verhaal. Net als van de behoefte van het publiek en de producent. Laagdrempelige songs, een goed behapbaar verhaal, hoog meezinggehalte. Ook al is het aantal bronnen hierover beperkt, Womack is niet de eerste de beste Beatles-researcher. Dus wat zou John Lennon hebben aangetrokken in de gedachte een musical te schrijven?

Zijn liefdesverhaal met Yoko 

We kennen Lennon als een man met het hart op de tong. Als iemand die zijn persoonlijke gedachten en gevoelens met de wereld wilde delen. In songs, interviews, tekeningen maar ook in proza. Want zo begon John aan zijn ambitieuze musicalproject. Vanuit de wens om zijn liefdesverhaal met Yoko Ono in de vorm van een musical te gieten. Een complete productie, die echt geschikt was om in de theaters gespeeld te worden. De titel had hij al: The Ballad of John and Yoko. Daarmee borduurde hij voort op het dagboek-achtige verslag over zijn wittebroodsweken, dat hij in 1969 nog met Paul McCartney op de plaat zette en als Beatlessingle uitbracht.

Met Rock 'n' Roll de cirkel rond

Al tijdens Yoko's zwangerschap in 1975 werden de contouren van het verhaal zichtbaar. Zittend achter zijn Brother schrijfmachine begon John zijn gedachten uit te werken. Over een leven in de schijnwerpers, met reflecties op de verleidingen en vernietiging die daarmee gepaard kunnen gaan. Inmiddels had hij zichzelf voor een belangrijk deel teruggetrokken uit dat leven in de schijnwerpers en dacht hij na over zijn rol als artiest. Voor hem was de cirkel rond. Hij was gestart met het spelen van rock 'n' roll en daar ook mee geëindigd. Daarmee doelde hij op zijn in februari 1975 verschenen album Rock 'n' Roll. Wanneer hij ooit weer zou opnemen, was dat alleen voor zijn eigen lol. Niet omdat hij het publiek iets verplicht was. We lezen het in de tekst 'The Ballad of John and Yoko' die postuum (1986) gepubliceerd werd in de verzamelbundel 'Skywriting by Word of Mouth'.

In de voetsporen van acteur David Niven

Eigenlijk was het voor een man als John Lennon alleen maar mogelijk om een musical over zijn eigen leven te schrijven. Lennon componeerde, anders dan McCartney wel eens deed, niet graag in de derde persoon. Bovendien ontwikkelde hij, zo las ik in 'John Lennon 1980' (Kenneth Womack), een fascinatie voor autobiografieën. Al zijn hele leven las John Lennon alles dat los en vast zat. In de laatste maanden van Yoko's zwangerschap genoot hij van het pas verschenen boek 'Bring On The Empty Horse,' de autobiografie van de Britse acteur David Niven (1910-1983). Wat Lennon zo aansprak in dat verhaal? Hij had het daar met fotograaf en huisvriend Bob Gruen over. John vond het prachtig dat Niven met half Hollywood bevriend was geweest, alle wilde feesten was afgelopen, ongetwijfeld velen ten onder had zien gaan, maar er zelf gezond uit was gekomen. 

De autobiografie van 
David Niven die John Lennon
met plezier las

Duidelijke parallel

Dat Niven uiteindelijk zelf de destructieve dans was ontsprongen, vond John prachtig. Hij zag een duidelijke parallel met zijn eigen leven. Tegen Bob Gruen zei John iets in de trant van: "I'm gonna be David Niven. They're all gonna go on getting drunk, but I'm gonna stay home and write the book." En dus begon John over zijn leven te schrijven. Een plan dat in 1976 langzaam veranderde in het samenstellen van een musical. Globaal had John de opbouw voor het stuk in zijn hoofd, vertelde hij zijn assistent Fred Seaman enkele jaren later. The Ballad of John and Yoko zou beginnen met zijn ontmoeting met Yoko in de Londense Indica Gallery. Dan zou het verhaal zich verplaatsen naar hun avonturen in Parijs. We zouden John in India bij de Maharishi aantreffen, werkend aan The White Album. Na de studiosessies voor dat album, volgden het huwelijk in Gibraltar en de Bed-In. 

She Is A Friend Of Dorothy

Een musical bestaat  voor een belangrijk deel uit muziek. En dus startte John met het schrijven nummers. Ook greep hij terug op onafgemaakte songs die hij nog rond had slingeren. Als openingsnummer schreef hij She Is A Friend Of Dorothy [video]. De titel, geïnspireerd op (Judy Garland als) Dorothy uit The Wizard of Oz, sloeg op de code waarmee iemands homoseksuele geaardheid al enkele decennia werd aangeduid. In de demo horen we John experimenteren met de energieke opener voor de musical. Daarvoor 'leende' hij uit zijn eigen nummer Aisumasen (I'm sorry), dat op het album Mind Games was verschenen:

Sally and Billy

Er waren al meer songs die in aanmerking kwamen voor een plek in het uiteindelijke script in The Ballad of John and Yoko. In 1970 was John al begonnen aan het bijna McCartney-achtige Sally and Billy, over een uitgeblust echtpaar. Al gaf John altijd af op Desmond and Molly Jones uit Ob-La-Di, Ob-La-Da, hij deed toch zelf ook een poging [video]:

Tennessee

Ook dat nummer betrok hij bij het project. Net als Tennessee. Dat schreef hij in 1975, geïnspireerd op de toneelschrijver Tennessee Williams van wie hij het stuk A Streetcar Named Desire las. Op de demo [video] horen we John zijn drummachine gebruiken. Die sound vinden we terug op meer thuisopnamen uit The Dakota die John tijdens zijn laatste jaren maakte. Op Tennesse hoor ik de invloed van Elton John. Met hem onderhield Lennon medio jaren 70 een vrij intensief vriendschappelijk contact.

Coming Up maakte iets los

Hoewel John in de tweede helft van de jaren 70 behoorlijk wat demo's opnam, voornamelijk op piano, moet hij ergens zijn interesse in het musicalproject zijn verloren. Het bijna gedoofde songwriters-vuur werd pas weer écht aangewakkerd toen hij in 1980 Coming Up op de radio hoorde. Van zijn oude schrijfpartner Paul McCartney. Dat nummer zette Lennon weer écht in beweging. Op weg naar zijn laatste album. Zouden Lennon en McCartney, als ze samen tijd van leven hadden gehad, als een Rodgers en Hammerstein, ooit aan een musical zijn begonnen? Ik vind het op zijn minst een fascinerende gedachte.

De Vijfde Beatle(s). Wie is dat? Wie zijn dat?

De afgelopen jaren, bij het wekelijks schrijven van mijn columns, ben ik altijd bij het onderwerp weggebleven. Want hoe pak je dat nu aan? Schrijven over een fenomeen dat bestaat, maar ook weer niet, zonder daarbij ook nog eens in clichés of herhaling te vervallen? Want.... wie is (of was) eigenlijk de Vijfde Beatle? Gaat het om één persoon of kunnen meer mensen aanspraak maken op deze titel? Maar is er dan niet eentje die nét een beetje meer die Vijfde Beatle is dan een ander? Komende week verschijnt het boek 'De Vijfde Beatles' van Paul Onkenhout en John Schoorl. Een goede gelegenheid om toch eens bij die legendarische en ongrijpbare Nummer Vijf stil te staan.

Belangrijke rol

Stiekem hadden we allemaal wel de Vijfde Beatle willen zijn. Wanneer je die eretitel of geuzennaam verwierf, speelde je blijkbaar een belangrijke rol in de geschiedenis of ontwikkeling van The Beatles als band. Je wás even een Beatle, of behoorde tenminste tot de inner circle van de Fab Four. Je vervulde een belangrijke rol (artistiek, zakelijk, vriendschappelijk) die bijdroeg aan de identiteit of het succes van The Beatles. Dan was je, met recht, zo'n Vijfde Beatle. 

Wat was het geheim van The Beatles?

Het fenomeen werd overigens al vroeg in de carrière van The Fab Four 'uitgevonden'. Zo verschenen er er vanaf 1963 verhalen in de pers, waarin De Vijfde Beatle genoemd werd. Logisch is het natuurlijk wel. Toen de Beatles in korte tijd hun enorme roem verwierven, buitelden de media over elkaar heen om dat fabelachtige succesverhaal te vertellen en te duiden. Hoe was het mogelijk dat vier jongens, uit het Noordwesten van Engeland, weliswaar in het bezit van een enorme hoeveelheid talent en 'personality', zo'n revolutie in de popmuziek konden ontketenen. Wat was hun geheim? Of beter: wie was hun geheim? Juist, dat moest die Vijfde Beatle zijn. Hebbes. Bijna.

Bandleden en andere bijdragers

Maar dan glipt die Vijfde je toch weer door de vingers, want kon je alleen een Vijfde Beatle zijn, wanneer je echt deel uit had gemaakt van de band (Stuart Sutcliffe, Pete Best, Jimmie Nichol, Chas Newby)? Of was je zo'n Vijfde wanneer je The Beatles zakelijk of bij het produceren van hun platen ondersteunde (Brian Epstein, Neil Aspinall, Derek Taylor, George Martin)? Maar wat nu als je alleen op hun platen meespeelde? Als onbekend gebleven sessiemuzikant (de trompettist uit Penny Lane, de hoornist uit For No One, de strijkers uit Eleanor Rigby of Yesterday)? Of juist als bekendheid (Billy Preston of Eric Clapton)? Maar wat te denken van stille kracht, roadie, vriend en vertrouweling Mal Evans? Of Freda Kelly, de integere en hardwerkende hoeder van de Britse fanclub? Of spirituele, artistieke en soms knotsgekke influencers als, respectievelijk de Maharishi Mahesh Yogi, Astrid Kirchherr en Alex Mardas? Daar gaan we al. Niet te doen, die Vijfde Beatle.

Dreamteam: vlnr >  Ringo Starr, George Harrison,
Paul McCartney, Brian Epstein, John en George Martin.

Een kleine bijdrage

Juist daarom is het boek 'De Vijfde Beatles,' dat vanaf 29 oktober 2020 in de boekwinkels ligt, zo ontzettend leuk. Volkskrant-journalisten Paul Onkenhout en John maakten het afgelopen jaar 64 portretten van mannen en vrouwen die, allen op hun eigen bijzondere wijze, verbonden zijn (en blijven) met The Beatles. De columns werden in mijn omgeving wekelijks gretig verslonden. Omdat ik de krant zelf niet op papier lees, schoven vrienden me regelmatig een knipsel over weer zo'n Vijfde Beatle toe. Nu is er dan het boekje, waarin de fascinerende en humoristische columns van de schrijvers gebundeld zijn. Ik kon er trouwens onverwacht zelf een bijdrage aan leveren. Met de foto die ik in juni 2019 maakte van Piet Schreuders, terwijl hij op een keukentrap midden op Abbey Road het perspectief van de beroemde albumfoto van Ian MacMillan reconstrueerde.

Erfgoeddragers

Want natuurlijk staat Piet -detective- Schreuders ook in het boek. Als één van de Vijfde Beatles. Hij hoort tot een categorie die ik nog niet noemde. Namelijk die van de erfgoeddragers: onderzoekers, schrijvers, fotografen, documentairemakers, podcasters en muzikanten die zich nog dagelijks bezighouden met het erfgoed van The Beatles. Door te spitten naar de waarheid, vanuit hun liefde en fascinatie voor de band. Door ontdekkingen te doen, nieuwe verbanden te zien, arrangementen te ontrafelen, filmbeelden te analyseren en archieven uit te spitten. Om nóg meer te leren over het fenomeen dat The Beatles zijn. Door het verhaal van The Beatles op nieuwe manieren te blijven vertellen en vast te leggen voor volgende generaties. Zijn we niet allemaal een beetje die Vijfde Beatle?

De Vijfde Beatles, door Paul Onkenhout en John Schoorl, verschijnt op 29 oktober 2020 bij Uitgeverij Nieuw Amsterdam. 160 pagina's. Steun je plaatselijke boekhandel en bestel of koop het boek lokaal.

Joe Flannery: the Secret Beatle (en zijn vriendschap met Brian Epstein)

Joe Flannery. Bij hoeveel mensen gaat er een belletje rinkelen bij het horen van die naam? Bij mij rinkelde het vaag en zacht. Een local uit Liverpool, die iets met The Beatles te maken had? Verder kwam ik niet. Dus schafte ik vorig jaar 'Standing in the Wings: The Beatles, Brian Epstein and Me' aan, het boek waarin Flannery zijn avonturen memoreert. Is het de zoveelste publicatie, waarin iemand die ook maar íets met The Beatles meemaakte, ons uitgebreid verslag doet? Nee, toch niet. Flannery hoorde echt tot de inner circle van de band en stond dicht bij Brian Epstein. Dat levert interessant leesvoer op, was mijn conclusie. 'The Secret Beatle,' zoals Flannery ook wel genoemd werd, staat daarom deze week centraal in de column.

Speelkameraadjes

Joe Flannery (1931-2019) zou zijn eerste ontmoeting met Brian Epstein nooit vergeten. Terwijl hun moeders, als Liverpoolse ondernemers zowel zakelijke als vriendschappelijke banden onderhielden, werd Brian als kleuter op een middag als speelkameraadje aan de drie jaar oudere Joe toevertrouwd. De middag eindigde in tranen. Joe herinnerde zich hoe de kleine, verwende Brian zijn eigen dure speelgoed vernielde. Joe, die gewend was zich met heel wat eenvoudigere zaken te vermaken, keek met verbazing toe. De jongens moesten duidelijk aan elkaar wennen, maar bleken uiteindelijk goede vrienden te worden in het Liverpool van de jaren 30 en 40. 

Een jonge Brian Epstein

De Flannery's verkochten de meubels van de Epsteins

Joe en Brian deelden hun liefde voor de wereld van muziek en theater. Joe was meer van de muziek, Brian van het theater. Terwijl de Epsteins de meubels van de Flannery's in hun zaak aan Walton Road in het noorden van Liverpool verkochten, verdiepte de vriendschap van de jongens zich. Joe zag hoe lastig Brian het had op school, als gevoelige jongen van Joodse komaf. Hun wegen scheidden toen Brian door zijn ouders naar kostschool werd gestuurd. Joe en Brian kwamen elkaar enkele jaren later weer tegen op een legendarische plek in Liverpool: het Adelphi Hotel.

Joe en Brian bleven elkaar tegenkomen

Joe, inmiddels 17, was als ober in dienst getreden in één van de meest gerenommeerde etablissementen die Liverpool rijk was. Op vrijdagavonden bediende hij de Epsteins, die voorafgaand aan hun theatervoorstelling in het Adelphi kwamen eten. Joe en Brian raakten weer in gesprek en zetten hun vriendschap voort. De jongens bezochten regelmatig de bioscoop of spraken af voor een afternoon tea. Door de diensttijd van Joe verwaterde het contact opnieuw. In 1954 liepen de twintigers elkaar weer tegen het lijf. Zo groot was het Liverpoolse middenstandsmilieu niet in de jaren '50. 

De geknakte Epstein en de beminnelijke Flannery

Joe Flannery was inmiddels zijn eigen meubelzaak aan Kirkdale Road begonnen. In de achterkamer van zijn winkelpand schoof Brian Epstein vaak aan bij het avondeten, terwijl de vrienden lange gesprekken voerden. Ook Brian had zijn dienstplicht er inmiddels opzitten, als administratief medewerker, omdat hij ongeschikt werd bevonden voor gevechtshandelingen. Inmiddels werkte Brian bij Clarendon Furnishing in Hoylake, aan de overzijde van de Mersey. Niet veel later zou hij North End Music Stores (NEMS), het bedrijf van zijn familie, gaan leiden. De wat geknakte en onzekere jonge Epstein hechtte enorm aan de vriendschap met de milde en beminnelijke Flannery. De twee lunchen iedere woensdag met elkaar. Het werd een ritueel.

Brian kwam bij Joe uit de kast

Op één van die woensdagmiddagen liet Joe een nerveuze Brian binnen in de achterkamer bij de winkel. Joe informeerde bij Brian wat er aan de hand, was zo las ik in zijn boek. Daarop antwoordde Brian geëmotioneerd: "Joe, you must not tell a soul but I just have to tell somebody, and you're my closest friend; I'm attracted to men rather than women." Zo nam Epstein zijn beste vriend in vertrouwen over zijn geaardheid. Volgens Joe was Brian zichtbaar opgelucht na diens bekentenis. Toch vroeg Brian zich af hoe hij, als lid van een vooraanstaande familie in Liverpool, met zijn geheim om moest gaan. Zelfs zijn eigen familie mocht niets weten. Het was een gevaarlijke tijd, waarin homoseksualiteit bij wet verboden was en waar verraad en chantage om iedere straathoek gluurden. Flannery bood een luisterend oor en adviseerde Epstein om zijn familie toch zo snel mogelijk openheid van zaken te geven. Dit geheim zou hem kapotmaken. 

Joe Flannery en zijn partner Kenny Meek

Joe's huis werd een toevluchtsoord

Flannery bleef een vertrouweling van Epstein, ook nadat hij zelf ontdekte homoseksueel te zijn. De mannen bleven vrienden en Flannery's flat was regelmatig een toevluchtsoord voor Epstein, wanneer laatstgenoemde er bont en blauw geslagen, na een mislukt heimelijk rendez-vous in de straten van Liverpool, op de bank in slaap viel. Flannery kreeg zelf een stabiele en langdurige relatie met zijn partner Kenny Meek, met wie hij een appartement betrok.

Flannery zat op de trappen van The Cavern al naar The Beatles te luisteren

In het boek omschrijft Flannery hoe de muziekscène in Liverpool veranderde, hoe de skiffle-gekte in 1957 tot een hoogtepunt kwam en moeiteloos oploste in het rock 'n' roll-tijdperk. Terwijl Joe een steeds succesvoller ondernemer werd, veranderde Liverpool in de stad van de Merseybeat. Flannery omschrijft levendig hoe Liverpool cultureel in een stroomversnelling kwam rond de decenniumwisseling, hoe zijn vriend Brian zijn eigen business opbouwde en geïnteresseerd raakte in die muziekscène. Op verzoek van Epstein ging Flannery op 25 oktober 1961 naar de Cavern om The Beatles te zien. Joe zat daar, aan het eind van de ochtend op de trappen van de Cavern naar The Beatles te luisteren, terwijl die hun lunchsessie voorbereidden. "If you don't get them, someone else will," zou Flannery tegen Epstein gezegd hebben. Inmiddels was Joe ook zelf actief als manager van de Liverpoolse band The Detours.

Een slapende John Lennon op de bank

Nadat Brian The Beatles contracteerde, kon een ontmoeting tussen de jongens en Joe Flannery niet uitblijven. Op een goede dag moesten The Detours met spoed een versterker van The Beatles lenen. Zo ontstond het contact. Het appartement aan Gardner Road, dat Flannery en Meek bewoonden, werd al snel een plek waar The Beatles en andere Liverpoolse muzikanten neerstreken. Na optredens, voor feestjes. Flannery trof regelmatig een slapende John Lennon op de bank in zijn huiskamer aan. Regelmatig reed Joe de jongens tegen het ochtendgloren weer met zijn auto naar huis. Ook leerde hij George Harrison, zij het informeel, autorijden. Met name in maart 1962 zouden The Beatles vaak bij Flannery verblijven, las ik. 

Zakelijk advies

In de periode 1962-1963 bundelden Epstein (NEMS) en Flannery (Carlton Brooke) hun krachten. Joe werd daarbij de booking manager van The Beatles en hoorde officieel tot het management van het uitdijende Epstein-imperium. Joe en Brian vergaderden wekelijks aan Gardner Road of aan Whitechapel, waar Brians kantoor gevestigd was. Het was Joe die samen met partner Kenny regelmatig zakelijk advies gaf aan Brian hoe hij zijn contracten en overige afspraken Beatlesoptredens moest opstellen. 

Mona Best werd te dominant, volgens Flannery

Flannery doet in zijn boek uit de doeken hoe het ontslag van drummer Pete Best verliep en dat het met name de aanhoudende bemoeienis van moeder Mona Best was, die The Beatles deed besluiten dat ze afstand van Pete wilden nemen. Volgens Flannery zou John Lennon hem hebben toevertrouwd dat Mona The Beatles wilde blijven gebruiken "as a vehicle for her son", terwijl de band vooruit wilde, carrière wilden maken onder leiding van Brian Epstein. Het is interessant de gebeurtenissen eens terug te lezen vanuit het perspectief van Flannery. Zo was Joe ook belast met het herplaatsen van Pete Best, bij een andere Liverpoolse band. In september 1962 zou een verongelijkte Mona Best onophoudelijk aan de lijn hebben gehangen bij Flannery. Haar zoon moest en zou weer een plek bij een populaire band krijgen.

Beryl Marsden als onuitstaanbaar portret

De avonturen van Flannery voeren te ver om ze hier allemaal te bespreken, maar in het boek las ik nog wel dat Joe zich als manager ontfermde over de Liverpoolse zangeres Beryl Marsden, die nogal een 'portret' bleek te zijn. Flannery beleefde, ook in de tijd waarin hij haar als manager in Duitsland begeleidde, de nodige onaangename avonturen met de ongedurige zangeres. Het is prima leesvoer! Midden jaren '60, toen The Beatles hun eigen weg waren gegaan, woonde Flannery zelf bijna permanent in Hamburg, als manager en boeker van vele acts voor de Star Club. Ondertussen bleven zijn banden met Brian en diens broer Clive Epstein altijd goed. Een aantal foto's in het boek, uit de privécollectie van Flannery tonen bovendien hoe Flannery regelmatig contact had met de McCartneys en met Ringo Starr, ook na het uiteengaan van The Beatles.

Joe, I'm so lonely

Flannery en Epstein ontmoetten elkaar voor het laatst op 13 november 1966 in Londen. De mannen dineerden samen. Die avonden zou Brian zijn zorgen met Joe gedeeld hebben. Net als vroeger. The Beatles traden niet meer op, hij maakte zich druk over ene Robert Stigwood, die in onderhandeling was met EMI. Wat was er eigenlijk nog over van zijn eigen positie? Bij het afscheid met Joe volgde een omhelzing, waarbij Brian de volgende woorden sprak: "Joe , I'm so lonely," waarna hij zich omdraaide en wegliep. Flannery vernam, amper een jaar later, het nieuws van Brians dood via de televisie, waarna hij door de Epsteins werd gebeld, met een uitnodiging voor de uitvaart. Joe wilde liever niet komen, ondanks smeekbeden van Brians broer Clive. Het was te moeilijk voor hem. Af en toe bracht Flannery nog een bezoek aan het graf van zijn oudste vriend aan Long Lane, Aintree. Joe overleed in Aighburth (Liverpool) op 27 maart 2019. Hij was 87 jaar oud.

Bij de 80ste geboortedag van John Lennon: op avontuur rond Strawberry Field(s) en in gesprek met Lennons achterbuurjongen

Het gaf me best een bijzonder gevoel om vorig najaar het terrein van Strawberry Field in Liverpool te betreden. Net als vele Beatlesliefhebbers had ik er al eens voor de gesloten rode hekken gestaan, glurend naar het mysterieuze, overwoekerde park dat daar achter lag. Strawberry Field gaf zijn geheimen niet prijs, voor de zoekende toerist die de gesloten toegangspoort aan de lommerrijke Beaconsfield Road had weten te vinden. Inmiddels is het terrein opengesteld voor publiek en hoeven we niet meer, zoals de jonge John Lennon deed, over een muur te klauteren. 

Is het nu Field of Fields?

Tegenwoordig wordt het gebiedje als Strawberry Field (in enkelvoud) aangeduid, terwijl John Lennon het in zijn ode had over Strawberry Fields (in meervoud) Forever. Was dat Lennons fantasie, of had hij een punt? Historische vermeldingen laten zien dat het gebied aan Beaconsfield Road beide benamingen heeft gehad. Een kaart uit 1891 toont dat het terrein werd aangeduid als Fields. In een testamentaire verwijzing naar één van de voormalige eigenaren, de scheepsmagnaat George Hignett Warren (1819-1912), is er weer sprake van Strawberry Field.

By Ordnance Survey - Reproduced with the permission of the National Library of Scotland,
CC BY 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=56722292

The will of Mr George Hignett Warren, of Strawberry Field 

(The Yorkshire Post and Leeds Intelligencer 12 March 1912)

John Lennon had ook op Strawberry Field terecht kunnen komen

Of het nu Field of Fields was, het landgoed wisselde enkele malen van (rijke) eigenaar en kwam in 1934 in het bezit van de Britse Salvation Army, betrekkelijk kort voor het jaar waarin John Lennon geboren werd. De geschiedenis van het huis en landgoed is uitstekend gedocumenteerd door de fantastische blog There Are Places I Remember. Het tehuis opende haar deuren in 1936 en bood onderdak aan zo'n veertig meisjes. In sommige gevallen wees, vaker waren ze afkomstig uit gebroken gezinnen. In de jaren '50 kwamen daar ook jongens bij. Wat dat betreft had John Lennon, gezien het 'gebroken gezin' waar hij zelf ook uit kwam, heel goed zelf op Strawberry Field terecht kunnen komen.

Stiekem over de muur klimmen

Dat het anders liep, weten we natuurlijk. Omdat zijn moeder Julia niet in staat was voor hem te zorgen, kreeg John onderdak bij tante Mimi, pal om de hoek aan Menlove Avenue. Behalve dat John op het terrein speelde, bezocht hij met zijn tante ook graag de festiviteiten. Wanneer hij, vermoedelijk vanuit de achtertuin, de Salvation Army Band hoorde inzetten tijdens het jaarlijkse tuinfeest, spoorde hij Mimi aan om zich te haasten. John wilde niets van de gebeurtenissen missen. Hoewel de hekken van Strawberry Field altijd open stonden en de kinderen vrij in en uit konden lopen en elders in Liverpool naar school gingen, zag Mimi liever niet dat haar familie zich mengde met 'deze kinderen'. Johns neef Stanley Parkes vertelde dat John en hij ergens via de achterkant van Mendips (aan Menlove Avenue) het terrein opkwamen zodat ze toch stiekem met de kinderen konden spelen. 

Stanley Parkes (15) en John Lennon (8)

We vroegen Mark Lewisohn waar die muur was

Toen ik vorig jaar met Wibo, Michiel en Jan Cees van Fab4Cast Strawberry Field opnieuw bezocht, bleef Jan Cees zich maar afvragen op welke plek John Lennon de muur over klom om op het terrein te komen. Dat zag hij zichzelf namelijk ook wel even doen. Voorafgaand aan onze trip stelde ik Beatleshistoricus Mark Lewisohn de vraag waar John zich de toegang tot Strawberry Field verschafte. Die antwoordde: "The wall that Jan Cees is thinking of jumping is in Vale Road. However, it now leads only into a housing estate, which occupies much of the extensive grounds of the old SF home." Dat was duidelijk. Als Jan Cees over die muur klom, zouden we hem uit een privétuin moeten zien te krijgen. Het terrein van Strawberry Field was niet meer zo groot als vroeger. Een deel ervan is inmiddels in particulier bezit. Toch gaf Jan Cees niet op. 

Jan Cees in gesprek met David Upton,
de 'oud-achterbuurjongen' van John Lennon

We ontmoetten de oude achterbuurjongen van John Lennon

Al wandelend rond de buitenmuur van het huidige terrein, op de bewolkte ochtend van dinsdag 1 oktober 2019, stapte Jan Cees op een vriendelijk uitziende oudere man af. Duidelijk een 'local'. Iets langer grijs haar, een tasje over zijn schouder, vriendelijke blik, op weg naar de bus. Jan Cees legde uit wie hij was en dat hij zo gefascineerd was door de gedachte dat John Lennon hier ergens, bij Vale Road, over de muur naar Strawberry Field klom. De man knikte vriendelijk. Dat wist hij maar al te goed. Hoewel hij iets jonger was dan John Lennon, kon hij hem nog goed herinneren als zijn eigen achterbuurjongen. "Ik zag hem vaak in zijn achtertuin, waar hij dan in een hoge iep klom, van waaruit hij Strawberry Field kon zien. Maar we klommen inderdaad ook allemaal over die muur als kinderen," zo vertelde deze David Upton ons. Ook kregen we van hem de bevestiging dat het terrein oorspronkelijk groter was geweest, dat de muur nog verder door had gelopen en dat zich er tevens een boerderij met een stuk open grasland bevond. Daarachter lag het bos, "A nice woodland to play in," aldus David.

David bleek in het huis van Ivan Vaughan te wonen

Even waren we weer heel dicht bij de jonge John Lennon, door deze onverwachte ontmoeting. De verhalen liggen in Liverpool nog steeds op straat. Jan Cees had, als journalist met een neus voor goede verhalen, precies de goede man van straat geplukt om zijn vragen aan te stellen. We vonden het toch wel een kleine sensatie: een ooggetuige die ons haast achteloos vertelde dat we inderdaad warm waren. "Oh," vervolgde David, "ik woon zelf nu trouwens in het huis van Ivan Vaughan, de gemeenschappelijke vriend van John Lennon en Paul McCartney. Dat is ook een bijzondere plek, aan 84 Vale Road. Ze hebben heel wat uurtjes in mijn huidige woning doorgebracht." 

Een virtuele mellotron om de openingsklanken van Strawberry Field te spelen

Natuurlijk bezochten we ook het terrein en het gloednieuwe bezoekerscentrum, dat het Britse Leger des Heils daar op eigen grond heeft opgericht. Ze deden het in nauwe samenwerking met Johns halfzus Julia Baird. Het centrum biedt ruimte aan een opgezette multimediale presentatie over de historie van de plek én (een klein beetje) over de roots en muzikale invloeden van John Lennon. Met een virtuele mellotron kun je er de openingsklanken van Strawberry Fields leren spelen. Wanneer je je vinger langs de swarmandal laat glijden, hoor je het karakteristieke harpgeluid uit het nummer. Met videobeelden en een audiotour krijg je een indruk van de plek die Strawberry Field voor de wijk én voor de jonge John Lennon moet zijn geweest.

Een sympathieke plek

In het naastgelegen bezoekerscentrum steun je de accommodatie en het werk van het Legers des Heils door er een t-shirt, mok of een potje aardbeienjam te kopen. De memorabilia zijn smaakvol, niet schreeuwerig of erg commercieel vormgegeven. Dat ademt de hele plek trouwens: in het bezoekerscafé eet je soep, een taartje of een sandwich. Buurtbewoners kunnen elkaar te ontmoeten en er samen een kop koffie te drinken. Voor kinderen is er ruimte om met hun gitaar of keyboard in de hoek op te treden. In de keuken en de bediening werken jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt. Ze krijgen er de rust en ruimte om zichzelf te ontwikkelen. In de pas aangelegde tuin kunnen bezoekers een contemplatieve wandeling te maken, langs bordjes met teksten als 'Love and peace are eternal', en 'There's nothing you can do that can't be done'. Ook staan de originele hekken van Strawberry Field er opgesteld. Ze belandden na diefstal als oud ijzer op de sloop en werden daar op het nippertje herkend en gered.

Michiel, Wibo en Jan Cees bij de originele hekken van Strawberry Field

Verleden, heden en toekomst

Op het nieuwe Strawberry Field komen verleden, heden en toekomst bij elkaar. De plek is gered van verder verval, het bezoekerscentrum vertelt ons over de bijzondere geschiedenis ervan en jongeren krijgen er een kans aan hun toekomst te werken. Terwijl ik even afdwaal in gedachten, kijk ik naar de meest afgelegen hoek van de tuin. Ik knijp mijn ogen tot spleetjes. Zie ik daar, door mijn oogharen een jongen over de muur klimmen? Wanneer ik met mijn ogen knipper, is hij weg. Ik zal het me wel verbeeld hebben.

Verder luisteren (podcasts)

> Ons bezoek aan het onlangs geopende terrein en bezoekerscentrum van Strawberry Field (zelf doorspoelen naar 39:06)

>  Ons korte gesprek met David Upton, de oud-achterbuurjongen van John Lennon (zelf doorspoelen naar 46:40)

> Hoe componeerde John Lennon Strawberry Fields Forever en hoe werd het nummer met destijds revolutionaire studio-techniek in elkaar gezet? Beluister dit fascinerende verhaal over het creatieve proces van John Lennon.

Moois nieuws! En: hoe John Lennon dit najaar herdacht wordt (ook door zijn zoons en Paul McCartney)

We naderen twee bijzondere data op de kalender. Op 9 oktober aanstaande vieren we Lennons 80ste geboortedag. Daarna volgt de altijd beladen datum van 8 december. Dit jaar is het 40 jaar geleden dat John in New York vermoord werd. Twee gedenkwaardige dagen binnen twee maanden: het zal je niet verbazen dat John dit najaar weer volop in de belangstelling staat, al is hij voor ons natuurlijk nooit ver weg. Wat is er allemaal gaande? En wat staat er voor moois op stapel in samenwerking met Fab4Cast?

John Lennon 1980: The Last Days In The Life

Kenneth Womack staat bekend als één van de betere auteurs van Beatlesboeken. Hoewel Mark Lewisohn wereldwijd als meest gerenommeerde Beatlesonderzoeker en -schrijver gezien wordt, kunnen we Womack ook tot de eredivisie rekenen, samen met auteurs als Peter Doggett ("You Never Give Me Your Money"- 2009), Ian MacDonald ("Revolution In The Head"- 1995) en Andy Babiuk ("Beatles Gear" - 2015). Zo zijn er ongetwijfeld nog een paar namen die tekenden voor de betere boeken die over The Beatles verschenen. Kenneth Womack is als Professor of English and Popular Music verbonden aan Monmouth University in New Jersey en schreef al een aanzienlijk aantal boeken over Beatles-gerelateerde onderwerpen, waaronder het vorig jaar verschenen "Solid State: The Story of Abbey Road and The End of The Beatles". Interessant leesvoer, vond ik. Met het oog op John Lennons 80ste geboortedag en 40ste sterfdag, publiceerde Womack vorige maand het boek "John Lennon 1980: The Last Days In The Life. Gedetailleerd omschrijft de auteur Lennons laatste levensjaar. 1980 was voor John het jaar waarin hij tijdens een zeilreis bijna verongelukte in de Bermuda Driehoek, maar ook aan de lopende band nieuwe nummers schreef, die op zijn laatste albums Double Fantasy en Milk & Honey terecht kwamen. Er stond zelfs een wereldtournee en een familiereünie in Engeland op stapel. Fab4Cast-maatje Wibo Dijksma vertelde me dat hij Womacks boek met bijzonder veel interesse heeft gelezen. Zelf heb ik het besteld bij onze Deventer boekhandel Praamstra en kijk ik er naar uit het boek te lezen. Wie is er nog meer in bezig of heeft het op zijn lijstje staan?

Sean Lennon maakt een radioserie over zijn vader

De BBC kwam met groot nieuws. Ik moet zeggen dat ik ook wel even met mijn oren stond te klapperen, toen ik hoorde wat de Britse omroep voor elkaar had weten te krijgen. Ter ere van de 80ste geboortedag van zijn vader verzorgt Sean Lennon voor BBC Radio 2 een interviewserie. Daarin gaat hij achtereenvolgens in gesprek met zijn oudere broer Julian Lennon, met Paul McCartney en met zijn peetvader Elton John. In het drieluik staan de mannen stil bij hun relatie met John Lennon. Zeker het gesprek dat beide zoons gaan voeren, bezorgt me vooraf al kippenvel. Beiden hadden ze een zeer verschillende band met hun vader. Ze moesten dealen met hun bijzondere herinneringen, maar ook met het verlies, teleurstellingen, de druk van de wereld op hun schouders en hun bijzondere afkomst. Dat zou wel eens heel interessant kunnen worden. Van het gesprek dat Sean met Paul McCartney gaat voeren, betwijfel ik of we nieuwe en verrassende dingen gaan horen. Hogere verwachtingen heb ik van de dialoog met Elton John, die in de jaren '70 een dierbare vriendschap met Lennon ontwikkelde. We gaan het horen! De BBC zendt de gesprekken dit weekend, op 3 en 4 oktober uit. Daarna blijven ze nog een aantal weken beschikbaar als podcast. Ik kijk er enorm naar uit.

Verjaardagsconcert Dear John

Op 9 oktober treden artiesten als Peter Gabriel, KT Tunstall, Faithless en oud-leden van 10CC en Dire Straits op ter ere van de 80ste geboortedag van John Lennon. De virtuele show wordt vanuit het Hardrock Café in Londen uitgezonden met een livestream via YouTube (vanaf 21.00 uur Nederlandse tijd). Over het algemeen heb ik het nooit zo op dit soort herdenkingsconcerten. Het is prachtig dat een artiest geëerd wordt, maar vaak zijn de shows een bonte verzameling bekende en minder bekende muzikanten en is er nauwelijks lijn te ontdekken in zo'n avond. De kwaliteit van de vertolkingen (uiteraard meestal covers) laat ook regelmatig te wensen over. In mijn beleving is het 't altijd nét niet. Ik krijg er ook vaak een beetje de kriebels van. Wat dat betreft vormde The Concert For George, destijds georganiseerd en strak gemodereerd door Eric Clapton, een positieve uitzondering op de regel. Misschien omdat het een avond met de échte muziekvrienden van George Harrison was en Clapton het als zijn persoonlijke missie zag om er met de gelegenheidsband een kwalitatief hoogstandje van te maken. Laten we hopen dat dit Lennon-concert een volwaardig eerbetoon zal worden. De opbrengst van deze avond gaat overigens naar de Britse tak van War Child. Dat is dan weer sympathiek.

John & Yoko Plastic Ono Band

Het boek "John & Yoko Plastic Ono Band" ligt rond 30 oktober (mijn verjaardag!) in de schappen. De lijvige publicatie, officieel samengesteld onder regie van het Lennon/Ono-kamp, brengt de totstandkoming van het gelijknamige album in beeld. Met foto's, aantekeningen en verhalen van mensen die betrokken waren bij het maken van de plaat en de singles uit die periode. Denk daarbij aan Ringo Starr, Klaus Voormann, Eric Clapton en ook aan Arthur Janov, die John Lennon leerde schreeuwen. Het boek vormt de prequel op het lijvige coffee table book "Imagine John Yoko" (2018) dat ik vorig jaar kocht. Als het net zo mooi wordt als die publicatie, zit ik heel wat avonden te bladeren dit najaar. Maar te veel tijd mag ik er ook niet aan besteden, want.....:

Podcast 'De Laatste Dagen van John Lennon'

Er is heel mooi nieuws. Samen met Wibo Dijksma, Jan Cees ter Brugge en Michiel Tjepkema van Fab4Cast ben ik betrokken bij de voorbereiding van een zesdelige podcastserie voor NPO Radio 5: "De Laatste Dagen van John Lennon". Zoals het er nu naar uitziet, wordt de hele serie op 1 december gelanceerd. Een enorm mooie, eervolle maar ook intensieve klus, waar achter de schermen al hard aan gewerkt wordt. Maar wat ben ik vereerd. Stay tuned!