Waarom het boekje The Day John Met Paul zo anders is dan alle andere Beatlesboeken

Voor veel mensen was de afgelopen zomerperiode extra geschikt om in een boek (of twee) te duiken. Dat heb ik zeker ook gedaan. Het leek me daarom mooi om deze week iets te schrijven over een erg speciale publicatie die ik deze zomer las: The Day John Met Paul, door Jim O'Donnell.

Warm aanbevolen door Wibo Dijksma van Fab4Cast
Het is een boekje dat ik misschien wel nooit ontdekt zou hebben. Ik werd aangestoken door Wibo Dijksma van Fab4Cast die de titel als één van zijn favorieten noemde, tijdens onze The Beatles en de Boeken-aflevering van een paar maanden geleden. Wibo vertelde enthousiast dat hij het boekje jaren geleden las en dat hij destijds erg gegrepen werd door de levensechte manier waarop het verhaal van de eerste ontmoeting tussen John Lennon en Paul McCartney omschreven werd. Dus ging ik op zoek naar een exemplaar, dat ik tweedehands voor zeven euro vijftig via Boekwinkeltjes.nl (tweedehands boeken) vond. Achteraf een gelukje, want het boek is in print en als e-book een stuk prijziger in de aanschaf.

Jim O'Donnell verdeelt de dag in drie keer drie delen
Een paar dagen later plofte "mijn" Penguin Pocket op de deurmat en sloeg ik aan het lezen. Het boekje doet zijn ondertitel eer aan: het is "an hour by hour account of how The Beatles began". O'Donnell verdeelt de bewuste zaterdag 6 juli 1957 de structuur van zijn boek in drie delen: The Morning Hours, The Afternoon Hours, The Night Hours. Daarbij krijgen de drie delen elk weer drie hoodstukken: Early A.M., Dawn, Morning. Gevolgd door Noon, Early Afternoon, Late Afternoon. Tenslotte: Evening, Sunset, Night. Wanneer je het boek leest, begrijp je goed hoe effectief die minutieuze tijdsindeling werkt bij het vertellen van het verhaal.

Het eerste ochtendlicht dat over de Mersey strijkt
Het verhaal van die 6e juli 1957 begint in de vroege uren van de zaterdagochtend, om 3.33 AM, als Liverpool nog in het duister gehuld is, de klok van St. Peters Church in Woolton bijna half vier slaat en twee jongens, globaal gezien aan weerszijden van de golfbaan, elk nog in diepe slaap verzonken zijn. Ze weten niet hoe een ontmoeting, later die dag, hun leven zal veranderen en een onwaarschijnlijke wendig zal geven. De schrijver neemt ons vervolgens bijna minuut na minuut mee in hoe de zon opkomt, hoe het licht over de Mersey strijkt, hoe de melkboer op pad gaat en hoe Liverpool ontwaakt. Net als de twee jongens die elkaar op het jaarlijkse feest van de kerk gaan ontmoeten.

Tussen feiten en fan fiction
Hebben we het hier over fan fiction, het genre waar ik helemaal niet gek op ben? Toch niet, zou ik zeggen. Jim O'Donnell deed jarenlang nauwkeurig onderzoek naar alle omstandigheden op en rond die 6e juli 1957. Wat waren de weersomstandigheden? Hoe zag Liverpool en Woolton er uit? Wat speelde er lokaal en mondiaal? Waar stonden de jonge John en Paul in hun levens? Met wie gingen ze om en (natuurlijk) hoe zag hun dag er uit op zaterdag 6 juli 1957. De literatuurlijst achterin zijn boekje liegt er niet om. O'Donnell legde al die feiten naast en achter elkaar en vulde de onbekende delen met wat hem het meest aannemelijk leek. Dat deed hij op een voorzichtige manier, zonder zichzelf te verliezen in sprookjes, maar wel met nét genoeg romantiek. In het nawoord neemt hij ons als lezer mee in zijn schrijfproces en afwegingen. 

Verkocht
Al met al is The Day John Met Paul bijna een filmisch verslag van één van de meest legendarische data uit de geschiedenis van de popmuziek. Op wereldschaal bekeken was bijna niemand er bij. Nog minder mensen zijn er inmiddels die deze dag kunnen navertellen. En niemand was er de héle dag bij. Daarmee heeft Jim O'Donnell ons een enorme dienst bewezen door deze dag, met literaire insteek, vast te leggen. Tegen het eind van het verhaal las ik hoe John en Pete Shotton na die lange dag 's avonds naar huis lopen, over Beaconsfield Road, langs Strawberry Fields, waar de bomen en struiken nog nat zijn van de zomerse regenbuien. Ze praten over het idee om Paul bij de band te vragen. Dan gaat het linksaf, naar Menlove Avenue, waar Pete en John afscheid nemen. Wanneer John zijn huis binnenstapt, wordt hij begroet door Sally de hond die hij 's avonds nog even uit moet laten. Daarna valt hij op zijn rug op bed, terwijl hij de dag overdenkt. Ik was verkocht!

 

Waarom Paul McCartney in de nieuwe documentaire McCartney 3, 2, 1 opmerkelijk openhartig is

Lieve lezers, de zomer zit er zo'n beetje op en BeatlesTalk is terug. Ik hoop van harte dat jullie allemaal de tijd hebben gekregen en genomen om wat uit te rusten. Misschien was er een reisje mogelijk, binnen de geldende restricties. Wie weet zijn jullie lekker in de buurt gebleven. Ook niet gek. Afgelopen zomer lanceerde de Amerikaanse streamingsdienst Hulu de serie McCartney 3, 2, 1. Ik was in de gelegenheid vijf van de zes delen te zien. Het leek me leuk jullie daar, aan het begin van een nieuw seizoen BeatlesTalk over te vertellen.

Een mengtafel, piano en wat gitaren
In de documentaireserie zien we Paul McCartney in zes afleveringen van een half uur in gesprek met de Amerikaanse producer Rick Rubin, die zijn sporen vooral verdiende met het produceren van hiphop- en rock-acts. Denk daarbij aan namen als The Beastie Boys, Metallica en The Red Hot Chili Peppers. Rubin staat bekend om zijn kale, eerlijke producties, zonder opsmuk. Vanuit diezelfde gedachte zit hij in deze documentaire met McCartney op een theaterpodium, temidden van een mengtafel, een piano en wat gitaren. Dat is de setting waar het gesprek tussen Rubin en McCartney plaatsvindt. 

Intieme setting
In de prachtig aangelichte, intieme setting draaien de camera's rustig rond het tafereel. Soms is er uit de hand gefilmd, over de schouder van McCartney, wanneer hij aan de piano of bij het mengpaneel zit. De gesprekken zijn in zwart-wit gemonteerd. Het geeft een extra intiem en artistiek effect. Het zorgt bovendien voor focus op de muziek en de verhalen die verteld worden. Soms worden die verhalen afgewisseld met archiefbeelden, veelal juist in kleur. Dat geeft een omgekeerd, verrassend effect. McCartney die in 2021 in zwart-wit over zijn schouder kijkt naar The Beatles in 1969 in kleur. Goed bedacht!

George Martin is nooit ver weg
Eigenlijk is Rick Rubin in de documentaireserie vooral een aangever voor de onderhoudende McCartney. Rubin legt een tape op de machine, draait het volume op, waarna bijvoorbeeld Baby's In Black klinkt. Dan schuift hij met de knoppen om er een gitaarsolo of meerstemmig gezongen refrein uit te lichten en kijkt hij McCartney verwachtingsvol aan. De verhalen volgen vanzelf. In zes afleveringen neemt het duo ons, van de hak op de tak, steeds associërend mee door de afgelopen zestig jaar. Daarbij ligt de nadruk stevig op McCartney als Beatle. Zo passeren onder meer Michelle, Eleanor Rigby, Lovely Rita en Come Together de revue. Paul haalt lukraak herinneringen op. Soms over het schrijfproces, dan weer over het repeteren, arrangeren of opnemen van de nummers. George Martin is in de verhalen, terecht, nooit ver weg.

Wow, incredible, fantastic
Rubin is geen kritische of erg nieuwsgierige interviewer. Ondanks dat hij zelf zijn sporen in de popmuziek verdiende, zit hij er voornamelijk als fan. De producer hangt aan Pauls lippen en zit vol met kreten als wow, incredible en fantastic. McCartney lijkt zich er niet aan te storen. Hij is wel wat gewend. Persoonlijk vind ik het jammer dat het gesprek minder gelijkwaardig is dan het had kunnen zijn. Misschien komt het omdat we als Beatleskenners, met onze verwende oren, de uitgeklede sporen al goed kennen. Net als de verhalen die horen bij de totstandkoming van Michelle en Come Together. Het algemeen publiek zal dat waarschijnlijk anders ervaren. Wel komt Rubin gaandeweg wat meer op gang, wanneer hij bijvoorbeeld vertelt dat hij McCartneys Waterfalls qua melodie en instrumentkeuze nog steeds opvallend eigentijds vindt klinken. Die reflecties van de producer had ik méér willen zien.

De geschiedenis herschrijven, maar ook....meer zelfreflectie
Toch krijgt de serie wel een extra dimensie door een aantal factoren. We horen niet alleen dat Paul McCartney de bekende neiging heeft de geschiedenis wat te herschrijven ("Ik zei tegen Brian Epstein dat hij ons pas naar Amerika mocht laten gaan als we een nummer 1-hit hadden." - "Ik denk dat Ringo bij Dear Prudence mij vroeg om te drummen." - "Door mijn eerste soloalbum simpelweg 'McCartney' te noemen, gaf ik antwoord op John die zijn debuutalbum "Lennon" doopte."). En klopt het dat The Beatles als jonge jongens in Liverpool de Maharishi al op televisie zagen en door hem gefascineerd waren? Ik zet er vraagtekens bij. Gelukkig horen we daarnaast andere verhalen, waaruit ook opvallend veel zelfreflectie spreekt. Zo beaamt Paul, na een vraag van Rubin, dat de schrijver van het betreffende nummer vaak ook de richting bepaalde, maar dat hij zich er vervolgens altijd mee ging bemoeien. En dat hem dat niet altijd in dank werd afgenomen. Ter verdediging vertelde hij ook dat het hem vaak overkwam, als de anderen stilvielen of niet duidelijk wisten wat ze met hun nummers wilden.

Opvallend openhartig
Vaak kan McCartney zijn trots niet verbloemen, bijvoorbeeld wanneer hij zichtbaar genietend naar zijn basspel in Something luistert. Daarbij vergeet hij overigens niet James Jameson (onder andere te horen op Marvin Gayes What's Going On) als grote inspiratiebron voor zijn melodische baswerk te noemen. Ook is McCartney ontroerend openhartig wanneer hij vertelt dat hij heartbroken was na het uiteengaan van The Beatles, omdat hij dacht dat hij zijn hele leven een Beatle kon blijven. Verder terug in de tijd is er de herinnering aan één van de eerste ontmoetingen met John Lennon. Eindelijk had hij iemand leren kennen die het interessant vond dat hij liedjes schreef. Sterker nog, John wilde zijn nummers horen en had zelf ook al wat geschreven. Nog steeds zie je die vriendschap voor je ogen ontstaan.

Fela Kuti's band als één van de hoogtepunten
Een opvallend moment vond ik de bespreking van Band On The Run. In de omhoog gedraaide zangsporen horen we Paul, Linda en Denny Laine smalltalken, over het uitgesponnen instrumentale intro. Erg leuk. Net als Pauls herinneringen over het verblijf in Nigeria, waar het album in een door tegenslagen gemarkeerde periode van een aantal weken werd opgenomen. Natuurlijk kennen we het verhaal van de gestolen tapes en de intimiderende ontmoeting met Fela Kuti en zijn muzikanten. Nu kijkt Paul juist op dat laatste opvallend positief terug. Er valt geen negatief woord. Paul omschrijft het bezoek aan Kuti's nachtclub en het zien van zijn band als een fantastische ervaring. Hij herinnert het zich als één van de meest bijzondere muzikale ervaringen uit zijn leven en bekent zelfs te hebben gehuild bij het horen van Kuti's muziek.

Historisch belang
Is McCartney 3, 2, 1 de moeite waard om te kijken? Zeker. Al kennen we een deel van de verhalen, de setting is prachtig. Ik ben ook erg benieuwd naar de podcast die de heren van Fab4Cast over de serie aan het voorbereiden zijn. Delen zij mijn mening? Op het moment waarop ik deze blog schrijf, heb ik hun bespreking nog niet gehoord. Wat kan ik zelf concluderen? In historisch opzicht is McCartney 3, 2, 1 een belangrijk document. Niet eerder deelde Paul zo veel verhalen over zijn songschrijverschap en zijn muziek in één documentaire. McCartney 3, 2, 1 zal historici en nieuwe belangstellenden over 100 jaar helpen te begrijpen hoe één van de grootste songwriters allertijden geschiedenis schreef. En hoe fascinerend gemakkelijk hem dat afging. 

 

 [BeatlesTalk verschijnt dit najaar tweewekelijks: om en om met de podcastafleveringen van Fab4Cast. Dat heeft te maken met een ander groot muziekproject waarbij een deel van de makers van BeatlesTalk en Fab4Cast dit najaar betrokken is: De Laatste Dagen Van...Freddie Mercury (NPO Radio 5/AVROTROS). Ik moet even mijn krachten verdelen om alles met aandacht en behoud van kwaliteit te kunnen blijven bedenken, voorbereiden en maken. De voorbereidingen voor dit nieuwe project zijn in volle gang. Jullie horen daar ongetwijfeld meer over. Beluister hier alvast de trailer.]