I'm Only Sleeping: hoe The Beatles aan een droom van drie minuten werkten

Maureen Cleave, een journaliste met wie John Lennon goed bevriend was, noemde hem probably the laziest person in England. Begin 1966 was ze te gast  in Weybridge voor een kijkje achter de schermen, bij de Lennons thuis. Niet veel later schreef Cleave een stuk over het ontspannen gesprek dat ze met John had. Haar artikel verscheen in de London Evening standard van 4 maart 1966 en zou uiteindelijk een aantal maanden later in Amerika voor enorme opschudding zorgen. Vanwege een uit zijn verband getrokken uitspraak over het Christendom, die we allemaal kennen. Maar daar gaat het deze week niet over.

De luie Lennon
Cleave trof een Beatle aan die tussen de vele optredens en opnamesessies door zijn tijd het liefst slapend doorbracht. Of lezend, schrijvend en tv kijkend. In ieder geval in een behoorlijk passieve toestand. Moe zal Lennon in 1966 zeker geweest zijn, nadat hij een aantal jaren had geprobeerd zichzelf overeind te houden in de storm die Beatlemania heette. Op de achterzijde van een brief krabbelde hij in april van dat jaar het begin van de tekst van een nieuw liedje, I'm Only Sleeping.

Achterkant van een aanmaning
Het stuk papier dat Lennon omkeerde om zijn hersenspinsels op vast te leggen, had trouwens ook iets van doen met zijn lethargische aard. Het was een aanmaning van de GPO (General Post Office), vermoedelijk een soort PTT, waarvan South West Telephone Area, London hem op 23 april dat jaar onder andere schreef:

Dear Sir,

May I remind you that I have not yet received payment of your radiophone

bill for £ 12.30. I am sorry that we cannot allow the bill to remain unpaid indefinitely.
Will you please pay it within the next seven days; unless it is paid by then
we shall have no alternative but to revoke your license and to initiate legal 
proceedings to recover the debt. We would send you a final bill showing your
total liability. You could then only have service again if you paid your bill and we also 
might have to ask you for a deposit. 
I hope that you will make all this unnecessary by paying your bill
within the next seven days.
If you have already paid the bill please let me know straight away so I can
look into the matter.
Sincerely,
en dan volgt er een voor mij onleesbare ondertekening.

Mobiele telefoon

Wat was er aan de hand? Lennon had een een soort radiophone in één van zijn auto's. vermoelijk zijn Rolls Royce, met nummer 282587, waarvan hij de rekening maar niet betaalde. Een radiophone was een draadloze telefoon die, als voorloper van de mobiele telefoon, vanaf 1959 in auto's kon worden gemonteerd en die kon opereren via het eerste in Engeland (beperkte) draadloze telefoonnetwerk. Natuurlijk had Lennon zo'n snufje en natuurlijk was 'ie te lui om de rekening te betalen. Het fijne van dit soort krabbeltjes op de achterzijde van brieven is dat ze ons iets zeggen over de datering van het geschrevene. Bij I'm Only Sleeping zien we dat John zijn tekst vlak voor de opnames, die op 27 april 1966 startten, bedacht.

Journalist Maureen Cleave met The Beatles in 1964

Aftastend tweestemmig zingen

Op die woensdag de 27ste legden The Beatles 11 takes van I'm Only Sleeping vast. Van take 1 hebben we deze opname nog, van een prachtig soort puurheid in aftastend tweestemmig zingen door Lennon en McCartney:

Nog nooit gedaan: een achterwaartse gitaarsolo

Tijdens de serie takes die volgden speelden Lennon en Harrison akoestische gitaar, McCartney bas en Starr drums. Op take 11 werd voortgeborduurd. Twee dagen later zong John zijn partij in. Daarna werden de opnamen op 5 en 6 mei gecompleteerd. Eerst met achtergrondzang door Lennon, McCartney en Harrison. Aansluitend was George nogmaals aan zet. Voor iets dat tot dan toe nog nooit in de popmuziek gedaan was: het opnemen van een achterwaartse gitaarsolo. Dat vergde een staaltje denkwerk en geduld dat wel aan Harrison besteed was. De solo moest immers voorwaarts op zo'n manier gespeeld worden, dat hij (wanneer achterwaarts afgespeeld) goed klonk, als in een droom.

Zes uur proberen en experimenteren voor een paar seconden

Harrison bedacht eerst een melodie met Indiase invloeden, nam die op, liet George Martin de tape achterwaarts afspelen en de melodie op die manier noteren. Vervolgens speelde Harrison de achterwaarts genoteerde manier weer voorwaarts in, over een aantal achterwaarts afgespeelde fragmenten heen, om op die manier wel het karakteristieke naar binnen zuigende geluid van achterwaarts afgespeelde gitaren te behouden. Tenminste, zo begrijp ik dat het gegaan moet zijn tijdens een sessie die maarliefst zes uur in beslag nam, waarbij Harrison over zijn gitaar gebogen bleef zitten en niet opgaf. Hoe de solo vooruit (vanaf het begin) en achteruit (vanaf 00:18 seconden) klonk, kun je in deze [video] beluisteren:

Yawn, Paul

The Beatles waren intensief betrokken bij de sound die I'm Only Sleeping moest krijgen. Er was al lang geen sprake meer van een liedje inspelen en het standaard laten afmixen. In dit geval werd er al geëxperimenteerd met tapesnelheden, omdat Lennon wilde dat zijn stem dun, breekbaar en als die van een oude man klonk. Het dromerige effect wordt versterkt door de vertraagd afgespeelde geluiden van Ringo's bekkens, die het tempo continu af lijken te remmen. Rond minuut twee, vlak voor de tweede keer Keeping an eye on a world going by my window, horen we John mompelen Yawn, Paul. Ik begin er, al schrijvend, bijna spontaan van te gapen op dit moment. Het nummer eindigt met een stukje gitaarspel uit Love You To, zonder vastomlijnd ritme. Het laat je droom als wierook vervliegen in de ochtend. Je kunt je niets meer herinneren.