Klaus Voormann: ontwerper, muzikant en vriend uit de inner circle van The Beatles

Hij speelde de baspartij op John Lennons Imagine, ontwierp de hoes van het Beatles-album Revolver, deelde een Londense flat met Ringo en George en zag The Beatles ooit optreden in de Kaiserkeller in Hamburg. Voor The Fab Four was hij een vriend en een creatieve samenwerkingspartner. De Duitser die door een wonderlijk toeval een biertje ging drinken in het Hamburgse uitgaangsleven en een band ontmoette die zijn leven zou veranderen: Klaus Voormann.

Een jeugd vol creativiteit en cultuur
Klaus werd op 29 april 1938 geboren in Berlijn. In het gezin met zes broers was volop ruimte voor kunst, klassieke muziek en literatuur. Klaus bleek niet alleen muzikaal, maar ook goed met het tekenpotlood en werd door zijn ouders naar een commerciële designopleiding in Berlijn gestuurd. Later verhuisde hij naar Hamburg, waar hij zijn talenten verder ontwikkelde op de kunstacademie. Dat was de plek waar Klaus in contact kwam met studiegenoten Astrid Kirchherr en Jürgen Volmerr. De drie konden op dat moment nog niet bevroeden hoe bijzonder hun rol zou zijn in de levens van een paar jonge jongens uit Liverpool.

Een jonge Klaus met zijn moeder

Stuurs door de straten van Hamburg
Op een avond in 1960 moet Klaus geïrriteerd de deur van de woning van zijn vriendin Astrid Kirchherr, waar hij bij in woonde, hebben dichtgegooid. Hij had een discussie met Astrid en Jürgen gehad en behoefte aan wat frisse lucht. Klaus zette koers naar het Hamburgse uitgaangsdistrict Sint Pauli. Een ruige buurt met bioscopen en bars. Op zoek naar een plek waar hij een biertje kon drinken, hoorde hij opzwepende rockmuziek uit de Kaiserkeller aan de Reeperbahn komen. Nieuwsgierig ging hij naar binnen en zag hij een hem onbekende band. Geïnteresseerd bekeek hij het optreden van de Liverpoolse band Rory Storm and the Hurricanes. Voormann besloot te blijven zitten en de volgende act af te wachten. Toen hij opnieuw een onbekende band uit Liverpool de sterren van de hemel hoorde spelen, viel zijn mond open. Zijn slechte humeur verdween als sneeuw voor de zon. Wie waren deze fantastische Beatles? De volgende avond was Klaus opnieuw present in de Kaiserkeller, met Astrid en Jürgen, die hij had meegesleept. Dit moeten jullie zien, jongens!

Klaus Voormann, Astrid Kirchherr en Stuart Sutcliffe

Verhuizing naar Londen
De drie kunstenaars bleven optredens van The Beatles bezoeken en er ontstond een bijzondere vriendschap tussen de Duitsers en de band. Beatlesbassist Stuart Stuart Sutcliffe kreeg zelfs een relatie met Astrid Kirchherr. Een liefde die dramatisch zou eindigen. Toen The Beatles Hamburg achter zich lieten en begin jaren '60 definitief doorbraken, besloot Klaus Voormann naar Londen te verhuizen. George Harrison nodigde hem uit om in de flat te komen wonen die hij in die begintijd in Londen nog met Ringo Starr deelde. Toen Voormann voldoende commerciële tekenopdrachten kreeg, kon hij zijn eigen Londense appartement bekostigen. In de jaren die volgden, pendelde Klaus tussen Londen en Hamburg en werkte hij zowel als illustrator als muzikant. Met twee muziekvrienden richtte hij de band Paddy, Klaus & Gibson op. Voormann werd bassist.

Augustus 1967: Voormanns ontwerp voor het album Bee Gees' 1st

Klaus won een Grammy voor de hoes van Revolver
Als ontwerper en muzikant had Klaus niet te klagen over werk. Zo mocht hij de eerste albumhoezen van The Bee Gees ontwerpen en toonden bands als The Moody Blues en The Hollies interesse in hem als muzikant. Vreemd genoeg sloeg hij aanbiedingen van beide popgroepen af om uiteindelijk tot de band van Manfred Mann toe te treden. Klaus speelde drie jaar bas bij Mann en is te horen op hits als Mighty Quinn en Fox On The Run. Als ontwerper tekende hij letterlijk en figuurlijk voor de legendarische cover van het Beatles-album Revolver. Het was John Lennon die hem in 1966 vroeg een ontwerp te maken. Voormann won dat jaar een Grammy Award voor de cover, waarop hij zijn eigen portretfoto piepklein in de haren van George Harrison verstopte.

Remake van de Revolver-hoes
In de jaren '80 maakte Klaus op verzoek van George Harrison de hoes voor de single When We Was Fab, waarop de jaren 60-George en jaren 80-George verenigd werden.

De hoes die Voormann in 1988 ontwierp voor George Harrison

Imagine, Instant Karma, All Things Must Pass: Klaus speelt overal de bas
Als bassist was Voormann begin jaren '70 erg actief bij soloprojecten van John Lennon, George Harrison en Ringo Starr. Op een gegeven moment ging zelfs het gerucht dat The Beatles weer bij elkaar zouden komen onder de schuilnaam The Ladders, waarbij Voormann de plek van Paul McCartney in zou nemen. Hoewel daar niets van klopte, fungeerde Klaus wel een beetje als de bassist die de drie zo hard nodig hadden en die in de persoon van McCartney begin jaren '70 buiten bereik lag. Zo horen we John, Klaus, George en Ringo samen spelen op Starr's single I'm The Greatest, speelt Voormann met John en Ringo op Lennons indrukwekkende soloalbum John Lennon & The Plastic Ono Band en is hij tevens als bassist te horen op Imagine en het gedreven Instant Karma. George Harrison vroeg Klaus Voormann na diens bijdrage aan het album All Things Must Pass in 1971 om in zijn begeleidingsband tijdens The Concert For Bangla Desh te spelen. Kortom: Voormann was er op veel belangrijke muzikale momenten bij.

The Concert for Bangla Desh: George Harrison, Klaus Voormann, Jesse Ed Davis en Eric Clapton

Los Angeles en een nieuwe Beatleshoes
In de jaren '70 woonde Voormann voornamelijk in Los Angeles, waar hij actief bleef in de muziekindustrie. John Lennon vroeg hem als bassist voor zijn album Walls & Bridges en Voormann leverde zowel het baswerk als het albumontwerp voor Ringo's succesvolle album Ringo (1973). In 1979 verhuisde Klaus terug naar Duitsland. Hij produceerde de grote hit Da Da Da van het Duitse Trio, hertrouwde en voedde twee kinderen op. In de jaren '90 ontwierp Voormann de hoes voor het omvangrijke Beatles Anthology-project. Opnieuw zien we zijn collage-achtige stijl daarin terug.

Voormann in 1973 met John Lennon in Los Angeles

Klaus ontwierp de hoezen van het Anthology-project

Voormann tekende zijn herinneringen aan het Hamburg van The Beatles
Klaus bleef zijn hele leven tekenen. Daarbij legde hij ook herinneringen vast die hij had aan zijn tijd met The Beatles in Hamburg. Tekeningen van alledaagse gebeurtenissen waarvan Voormann ooggetuige was, maar waarvan nooit foto's gemaakt werden. Van het dagelijks leven rond de clubs waar The Beatles optraden, van de momenten waarop de jongens thuis kwamen bij Astrid Kirchherr. De plek waar een fatsoenlijke badkamer was, waar ze zich na een week even konden wassen. Voormann laat ons daarmee vele jaren later toch een beetje meekijken naar wat The Beatles in Hamburg beleefden. Hij bundelde zijn tekeningen in het boek Hamburg Days. Deze week maakte Klaus bekend dat hij op 10 april een nieuw boek over The Beatles in Hamburg uitbrengt, getiteld It Started in Hamburg.

Paul McCartney in één van de Hamburgse clubs met toiletjuffrouw Rosa

John Lennon neemt een bad bij Astrid Kirchherr thuis

Voormann aan zijn tekentafel

Memoires en een muzikale comeback
Zijn memoires schreef Klaus in 2003, daartoe een aantal jaren daarvoor aangespoord door George Harrison. Voormann zag het zelf niet zo zitten zijn leven met het grote publiek te delen, maar volgde Harrisons advies. Verrassend genoeg maakte hij in 2009 zijn eerste solo-album én een documentaire. In A Sideman's Journey zien we hoe Klaus met oude vrienden als Paul McCartney, Ringo Starr, Cat Stevens en Joe Walsh de studio indook om nieuwe versies van de nummers waarop hij vroeger meespeelde op te nemen. Daarmee trad de bassist ineens uit de schaduw van de vele sterren die hij creatief en muzikaal ondersteunde. In het fragment zien we hoe Klaus te gast is in de Hog Hill Mill-studio van Paul McCartney om te werken aan het album. Het contact tussen de twee is vanzelfsprekend en ontspannen: [filmpje]

Vriendschap met George Harrison
Klaus had de sterkste band met George Harrison. Hij bezocht George in 2000 in Oostenrijk, waar de Beatle behandeld werd voor kanker. Het stel sprak uren met elkaar en maakte een wandeling, waartoe Harrison nog nauwelijks in staat was, volgens Voormann. Harrison ademde zwaar maar wilde blijven lopen. Uiteindelijk streken de twee neer in het gras, genietend van het mooie uitzicht op de bergen. George vertrouwde Klaus toe dat hij niet bang was voor zijn naderende dood, dankbaar voor het bijzondere leven dat hij geleid had. Ook zei hij dat hij zijn einde slechts zag als een stap naar een volgende ervaring. Na Harrisons overlijden weigerde Voormann de vele verzoeken die hij kreeg voor interviews. De bescheiden Duitser hield zijn gevoelens liever voor zichzelf, daarbij ongetwijfeld terugdenkend aan die avond in 1960 waarop hij de Hamburgse Kaiserkeller binnenstapte.