Lennon en McCartney als tekstschrijvers: intellectueel versus sentimenteel?

Toen de 15-jarige Paul McCartney op 6 juli 1957 op het grasveldje achter Sint Peter's Church in Liverpool stond te kijken naar de skiffleband van ene John Lennon, kon hij nog niets vermoeden. Niet dat hij die bewuste zaterdag oog in oog stond met de belangrijkste muzikale partner van zijn leven. Niet dat deze provocerende jongen hem feilloos zou aanvoelen en aanvullen bij het schrijven van vele liedjes. Niet dat deze John Lennon hem zou uitdagen het beste uit zichzelf te halen. Niets van dat alles. Deze week wil ik het hebben over de manier waarop John Lennon en Paul McCartney teksten schreven en in het bijzonder: hoe ze elkaar daarbij versterkten.


We kennen het cliché over Lennon en McCartney
Natuurlijk kennen we allemaal het cliché dat Paul McCartney binnen The Beatles de man was van de vrolijke deuntjes en dat John Lennon de cynische en sombere kant van het bandgeluid vertegenwoordigde. Een beetje kort door de bocht misschien, maar vaak worden Lennon en McCartney op deze manier getypeerd. Enkele jaren geleden publiceerden twee Amerikaanse en één Noorse onderzoeker gezamenlijk een artikel in een Amerikaans tijdschrift over psychologie. Centraal stond hun onderzoek naar het taalgebruik van Lennon en McCartney. Zowel in composities die ze gezamenlijk als los van elkaar schreven. Interessant!

Lennon en McCartney in actie, vastgelegd door Linda McCartney

Veiligheid versus verwarring
Hoewel Lennon en McCartney beiden uit de arbeidersklasse kwamen, verschilden hun jeugdervaringen enorm van elkaar. Beiden verloren ze hun moeder op jonge leeftijd. Dat zorgde in hun vriendschap voor een hechte band. Er was een stil onderling begrip van elkaars verdriet en verlies. Toch waren verder de verschillen groot. Zo groeide McCartney op in een warme, zeer hechte familie die hem veel veiligheid bood. Lennon had een chaotische en verwarrende jeugd, waarin hij zich heen en weer geslingerd voelde tussen zijn beide ouders en zijn tante Mimi, die zich grotendeels over hem ontfermde. McCartney was de populaire jongen op school, die met iedereen goed op kon schieten. Lennon schopte tegen het gezag en zat altijd in de problemen. Toen deze twee sterke karakters elkaar ontmoetten en zich langzaam maar zeker ontwikkelden als liedjesschrijvers, leverde dat veel moois op.

McCartneys alledaagse onderwerpen versus Lennons universele thema's
Als songschrijver tekende Paul voor liedjes die in allerlei stijlen geschreven werden. Van de vaudeville in When I'm 64 tot de hardrock van Helter Skelter: McCartney liet in zijn schrijversschap een enorme veelzijdigheid zien. Zijn melodieën kenmerken zich over het algemeen als gemakkelijk in het gehoor liggend. Je fluit of zingt ze eenvoudig mee. Tekstueel focust McCartney zich meer op het vertellen van alledaagse verhalen, vaak over anderen. Lennon daarentegen was introspectief én universeel tegelijk. Een bijzondere combinatie. Met zijn teksten probeerde hij sterk zijn eigen (negatieve) emoties te begrijpen. Denk daarbij aan Help!, Julia en Nowhere Man. Daarnaast schreef Lennon meer over grote ideeën en concepten dan McCartney dat deed. Voorbeelden zijn Revolution en Across The Universe. Zet deze nummers tegenover de avonturen van Desmond en Molly Jones uit Ob-La-Di Ob-La-Da of van Maxwell met zijn zilveren hamer en je voelt het verschil. Natuurlijk zijn er aan beide kanten uitzonderingem. Met Here Today schreef Paul begin jaren '80 een eerlijk en emotioneel eerbetoon aan zijn vermoorde vriend.

Tijdens de sessies voor Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band, 1967

McCartney gebruikte meer positieve én seksueel getinte woorden dan Lennon
Even terug naar het onderzoek. Alle teksten van nummers die ofwel door Lennon, door McCartney of door hen beiden werden geschreven werden geanalyseerd. Daarbij werden alle woorden netjes omgezet in regulier Engels. Zich herhalende zinnen of refreinen telde men één maal. Daarna bepaalde men woordcategorieën (bijvoorbeeld positieve woorden, negatieve woorden, seksueel geörienteerde woorden, verleden tijd, tegenwoordige tijd, enkelvoud, meervoud, korte woorden, lange woorden). De onderzoekers verdeelden de periode waarin The Beatles als band bestonden in drie tijdvakken, die qua productiviteit ongeveer gelijk aan elkaar waren, te weten: 1960-1964, 1965-1967 en 1968-1970. Door al deze criteria te combineren, ontdekten de onderzoekers bijvoorbeeld dat Lennon meer woorden in zijn liedjes stopte dan McCartney. Componeerden ze gezamenlijk, dan was het aantal woorden per liedje het hoogst. Lennon scoorde hoger bij de telling van negatief getinte woorden, McCartney bij de positieve én seksueel getinte woorden.

Eén van de tabellen uit het onderzoek

Wat zijn mooie voorbeelden van hoe Lennon en McCartney elkaar aanvulden?
Het onderzoek levert nieuwe inzichten op, die de hierboven beschreven clichés over Lennon en McCartney wat weerleggen. Het idee dat Lennon vooral intellectueel en McCartney met name sentimenteel schreef bijvoorbeeld. Volgens de onderzoekers schreef McCartney weliswaar optimistischer, maar verwerkte hij in zijn teksten een breder spectrum aan perspectieven en thema's. Zijn liedjes zouden in intellectueel en linguïstisch opzicht beter in elkaar zitten. Het zijn zomaar een paar conclusies. Wie zich wil verdiepen in het onderzoek, waarin ook het werk van George Harrison aan bod komt, kan hier verder lezen. Qua toonzetting is het album Help! overigens het omslagpunt in de carriëre van de band. Vanaf die plaat worden de liedjes qua woordkeus pessimistischer.

Nu, hoe vulden Lennon en McCartney elkaar aan? Wat zijn mooie voorbeelden van hun samenwerking, als het om het schrijven van teksten gaat? Al mijmerend kwam ik op deze aardige voorbeelden.


I Saw Her Standing There
Paul schreef deze energieke rocker over zijn jeugdvriendinnetje Iris Caldwell (de zus van Rory Storm). Aanvankelijk bedacht hij de openingszin: Well she was just seventeen, never been a beauty a queen. Dat vond John maar niets. Hij veranderde de beauty queen in het seksueel getinte If you know what I mean en voegde daarmee precies de Rock & Roll toe die het nummer nodig had.


We Can Work It Out
De positief getinte McCartney-coupletten die in majeur staan, worden afgewisseld met het refrein dat Lennon aanleverde. Op het mineur-akoord zette John Life is very short, and there's no time....in. Het walsje aan het eind van dat refrein was trouwens weer een idee van George Harrison. De samenwerking kan hier dus optimaal genoemd worden.


Drive My Car
Toen Paul zijn compositie aan John Lennon voorzong, walgde Lennon van alle clichés in de oorspronkelijke tekst. Zo voerde Paul voor de zoveelste keer het cliché You can buy me diamond rings op. Die diamond rings zaten namelijk ook al in Can't Buy Me Love en I Feel Fine. Ook speelden ze een prominente rol in het voor Help! afgekeurde If You've Got Troubles. Dus toen McCartney de ringen weer ten tonele voerde, riep Lennon Crap! en dat was dat. Het tweetal worstelde enorm op de nieuwe tekst.

Een jonge McCartney en Lennon proberen hun pen, thuis bij Paul aan Forthlin Road, Liverpool

Getting Better
Paul werd door de tekst van dit nummer geïnspireerd door Jimmy Nichol. Deze drummer die de zieke Ringo Starr in 1964 korte tijd tijdens een tournee verving, antwoordde steevast met It's getting better all the time op de vraag van de pers hoe het drummen bij The Beatles hem beviel. McCartney's enthousiaste tekst werd cynisch aangevuld door Lennon's achtergrondkoortje It can't get no worse. Ook zou laatstgenoemde een duister couplet hebben aangedragen: I used to be cruel to my woman...


She's Leaving Home
In het lied over Melanie Coe, die 's ochtends stilletjes het ouderlijk huis verliet, zong McCartney vanuit de beleving van het avontuurlijke meisje. Lennon bedacht en zong de tegenstem, vanuit het verdrietige perspectief van de ouders: We gave her most of our lives, sacrified most of her lives, we gave her everything money could buy. bye bye.


Lucy In The Sky With Diamonds
Voor Johns psychedelische nummer was het nota bene Paul die de woorden cellophane flowers en kaleidoscope eyes aanleverde. Het waren woorden die hij al langer in zijn hoofd had, omdat hij ze fantastisch vond klinken. Ze bleken perfect in de Lennon-compositie te passen.


Hey Jude
Paul trok zich het lot van Johns zoontje Julian aan. Toen diens ouders scheidden, schreef Paul het bemoedigende Hey Jude voor het 6-jarige jochie. John vond het nummer prachtig. Toen Paul het hem aan de piano voorspeelde, riep Paul bij de zin The movement you need is on your shoulder dat hij daarover nog niet helemaal tevreden was. Daar moest hij beslist nog wat beters op verzinnen. Daarop antwoordde John: Nee, niet doen! Dat is de allermooiste zin van het hele nummer.

Is er meer?
Natuurlijk hebben Lennon en McCartney elkaar tekstueel op meer manieren aangevuld. Het was interessant om er eens in te duiken, maar er moet veel meer zijn. Ik ben daarom benieuwd naar jullie ideeën en aanvullingen!