George Harrison en zijn liefde voor de ukulele

De laatste tijd probeer ik regelmatig ukulele te spelen. Ik kocht er eentje bij de firma Reichenbach in de Deventer Nieuwstraat. En dan niet zo'n plastic wegwerp-ding maar echt een mooie sopraan-ukulele. Al snel ontdekte ik het vrolijke, zonnige geluid van dit mini-instrument. Je slaat een paar akkoorden aan en in gedachten hoor je de zee, voel je de wind door je haren en waan je je in een tropisch oord. Hoewel ik zelf nog maar een paar grepen kan, probeer ik er steeds beter in te worden. In ieder geval heeft het instrument mijn hart gestolen. Datzelfde gebeurde jaren geleden bij George Harrison. Hoewel we hem vooral kennen met een mooie Gretsch- of Rickenbacker-gitaar om zijn nek, was het de ukulele die hem als instrument echt dierbaar werd.

George raakte verzot op de liedjes van George Formby

Is het nu ukulele of ukelele? Je schijnt het op beide manieren te mogen schrijven, al is ukulele het oorspronkelijke woord, afkomstig uit het Hawaïaans, waarin het 'springende vlo' betekent. De jonge George Harrison raakte betoverd door de klanken van de ukulele toen hij de Engelse komiek George Formby ontdekte. Formby, wiens wieg in Wigan stond (zo'n dertig kilometer van Liverpool) was een held voor de Engelse working class, zeker voor de bewoners uit het Noord-Westen van Engeland. De acteur-komiek, die een banjulele (een kruising tussen een banjo en ukelele) bespeelde, trad vaak op in Liverpool. Zijn platen vonden ook hun weg in het huishouden van de familie Harrison. In een interview vertelde George Harrison:

All those George Formby songs were always in the back of me life. They were either being played in the background of my mother was singing them when I was three or four.

Hoe moet dat geklonken hebben bij de Harrisons thuis?

Liedjes die bij de Harrisons op de draaitafel lagen waren onder andere de Chinese Laundry Blues, en We've Been A Long Time Gone. De kinderen smulden vaak van de licht dubbelzinnige teksten. Hoe klonk deze George Formby? [video]

Het is goed mogelijk dat George zijn idool ooit live zag

We weten niet zeker of George zijn held in Liverpool ooit live op het podium zag, maar het is heel goed mogelijk, als je bedenkt dat Forby in 1948-9 in de Kerstvakantie optrad in het Empire Theater aan Lime Street en met zijn banjulele de hoofdrol vertolke in Cinderella. Oudste zus Louise noemde dat het bezoeken van deze kerstshows een jaarlijks uitje van de Harrisons was. We weten wel dat John Lennon de voorstelling bezocht en trouwens later ook ukulele leerde spelen. Net als Paul McCartney. Ook George schafte trouwens een banjulele aan, zoals zijn grote voorbeeld Formby die had.

Waar was de ukulele in de Beatlesperiode?

Vreemd genoeg zien of hoorden we George tijdens zijn jaren bij The Beatles nauwelijks op of over de ukulele. Pas later in zijn carrière greep hij steeds vaker terug op het instrument. Tijdens een interview voor het Anthology-project, de officiële documentaire die de destijds overgebleven Beatles over hun carrière lieten maken, zien we George in de tuin van zijn landgoed Friar Park herinneringen ophalen met Paul en Ringo. Zittend bij een bankje jamt hij samen met Paul op een ukulele. Zowel in het begin van het filmpje als vanaf [15:26] waarin toch een soort hernieuwde vanzelfsprekendheid uit het altijd wat lastige contact tussen Paul en George zichtbaar is: 

George had de rol wel willen spelen

Aan het eind van het allerlaatste Beatlesnummer Free As A Bird, horen we George het legendarische When I'm Cleaning Windows van George Formby spelen. In de clip zien we daarbij een acteur op de rug. George had bij het samenstellen van de videoclip aangegeven daar zelf wel "anoniem" te willen staan. Dat idee werd afgekeurd door de regisseur en Harrison drong niet verder aan. Het was een beslissing waarvan men achteraf spijt had. Klik op het filmpje om precies dat fragment te zien:

Een kofferbak vol ukuleles

George hield zoveel van het samen ukulele spelen, dat hij (op reis) altijd twee uke's bij zich had, voor het geval hij iemand tegen zou komen die het instrument ook beheerste en er samen gespeeld kon worden. 

De Harrisons op reis, zoon Dhani helpt met de ukuleles

Tom Petty, vertelde in de documentaire Living In The Material World dat George op bezoek kwam met een kofferbak vol ukuleles en hij zijn vrienden er vaak eentje cadeau deed. Gewoon om dat mooie instrument bij zoveel mogelijk muzikanten te promoten. Iedereen moest ukulele leren spelen van Harrison. Een sympathiek gebaar. Tom Petty vertelt erover in deze [video]: 

Ook was Harrison fervent lid van de George Formby Appreciation Society. In 1994 bezocht hij met zoon Dhani de jaarlijkse contactdag. Gewoon als zichzelf, als fan van de man en zijn instrument. Op 2 februari 1999 schreef George een korte verklaring waarom "iedereen ukulele zou moeten spelen." Het werd een grappig briefje:

Steeds meer plek voor de ukulele

Aan het einde van Harrisons solo-carrière horen we de ukulele steeds prominenter terug op zijn platen. Zo zien en horen we George ukulele spelen op de klassieker Between The Devil And The Deep Blue Sea. Ook Any Road, het openingsnummer van zijn posthuum verschenen album Brainwashed, begint met een soort wall of sound van ukuleles [video]:

De ukulele als ultiem eerbetoon aan George

Het is Paul McCartney die al jaren tijdens zijn concerten een eerbetoon aan George brengt, door met een ukulele op het podium te verschijnen en een wat aandoenlijke swing-versie van Something inzet, waarna het nummer op de helft ineens losbarst in het gebruikelijke tempo. Bij dat moment moest ik tijdens mijn meest recente McCartney-concert wel even een traantje wegpinken trouwens. Ik vond deze mooie versie, als "thuiswedstrijd" gespeeld in Liverpool, waarin het hele stadion meebuldert. Prachtig!

Mooiste eerbetoon

Maar het mooiste eerbetoon aan George en zijn liefde voor de ukulele deed zijn jarenlange vriend Joe Brown (de man van Vicki en vader van Sam) door als laatste nummer tijdens het herdenkingsconcert voor George het tedere I See You In My Dreams te spelen. Wie de dvd heeft, moet 'm maar eens kijken. Van YouTube zijn de beelden uiteraard alweer verwijderd, maar ik vond een soortgelijke versie van Joe Brown in de show van Jools Holland. Geniet van dit lieve nummer en bedenk dat Brown dit zingt voor zijn overleden vriend: George Harrison, de grootste ukulele-fan allertijden:

I'll See You In My Dreams

Lonely days are long

Twilight sings a song

All the happiness that used to be

Soon my eyes will close

Soon I'll find repose

And in dreams

You're always near to me

I'll see you in my dreams

Hold you in my dreams

Someone took you right out of my arms

Still I feel the thrill of your charms

Lips that once were mine

Tender eyes that shine

They will light my way tonight

I'll see you in my dreams

Lips that once were mine

Tender eyes that shine

They will light my way tonight

I'll see you in my dreams

They will light my lonely way tonight

I'll see you in my dreams