The Inner Light: de spiritualiteit van George Harrison

Eigenlijk wil ik al weken een blog schrijven over de spirituele weg die George Harrison tijdens zijn leven bewandelde. Een prachtig onderwerp, vind ik zelf. Tegelijkertijd is het ook best een uitdaging om daarbij een goede invalshoek te kiezen. Het verhaal is mooi, maar ook veelomvattend. En het staat dicht bij me. Ik hikte er tegenaan, dacht er uren over na, al wandelend en fietsend. Ik wilde het goed te doen, misschien wel te goed. Zal ik dan maar gewoon beginnen? Dat doe ik met het motto:

If you don't know where you're going

Any road will take you there

Katholiek gedoopt, met een aangeboren spirituele gevoeligheid

Toen George Harrison als baby katholiek gedoopt werd, had hij waarschijnlijk nog geen vermoeden van de rol die religie en spiritualiteit in zijn leven zouden gaan spelen. Vader Harold had niets met religie, maar moeder Louise was van huis uit katholiek en vond het belangrijk dat haar kinderen gedoopt werden. Als kind vergezelde George zijn moeder op hoogtijdagen als Kerstmis en Pasen naar de kerk, maar hij verloor zijn interesse als tiener. Toch was er iets opmerkelijks gaande. Als kind had George regelmatig mystieke ervaringen, zo vertelde hij zelf in een interview in 1977. Onverwacht en zonder enige aanleiding kon hij zich ineens heel klein voelen en tegelijkertijd onderdeel van iets heel groots. It was feeling like two different things at the same time. And this little thing, this feeling that would vibrate right through me, would start off like rolling around and it would start getting bigger and bigger and faster and faster until it was going like so far and so fast that it was mind-boggling, and I'd come out of it really scared. Er gebeurde dus iets bij de jonge George, dat blijkbaar tijd nodig had om zich te ontwikkelen.

George met de Londense Hare Krishna's

Steeds weer India op zijn levenspad

In februari 1965, toen George net 22 was geworden, kwam de spiritualiteit opnieuw op zijn pad. The Beatles waren naar de Bahama's gevlogen voor de opnames van hun tweede film, Help! De groep werd opgemerkt door Swami Vishnu-devananda. Deze geestelijke verbleef op hetzelfde eiland en voelde een sterke behoefte om de vier bandleden een exemplaar van zijn werk The Complete Illustrated Book of Yoga te geven. George pakte het boek aan, legde het weg, maar raakte er een tijd later in geïnteresseerd. De opnames van Help! verplaatsten zich vervolgens naar Londen Ook daar gebeurde iets onverwachts. Tijdens het filmen van een scène in een Indiaas restaurant, hoorde George het geluid van een sitar. Gefascineerd door de sound had hij daarbij een onverklaarbaar gevoel van herkenning. In het boek Tune In schrijft Mark Lewisohn dat Louise, Georges veel oudere zus zich iets bijzonders wist te herinneren. Namelijk dat haar zwangere moeder in de winter van 1943 heel graag op zondagen naar een radioprogramma luisterde, getiteld Radio India. Daarbij schalden de klanken van de sitar, de tabla en de Indiase fluit door de woonkamer van de Harrisons in Liverpool. 

De bewuste scène uit Help! in het Indiase restaurant

Een tip van David Crosby en Roger McGuinn

In augustus 1965 sprak George over zijn fascinatie voor het geluid van de sitar met David Crosby en Roger McGuinn van The Byrds. Deze bevriende muzikanten wisten de Beatle te vertellen dat 's werelds beroemdste sitarspeler, Ravi Shankar, wel eens in hun studio opnames maakte. Ze legden een elpee van Ravi op de platenspeler en lieten George kennismaken met de muziek van Shankar. Ook spoorden Crosby en McGuinn George aan om de grote Ravi beslist eens te ontmoeten. Terug in Engeland kocht George zelf een sitar. Het is het exemplaar dat te horen is op Norwegian Wood. Een Oosters instrument op een westerse popplaat, dankzij de fascinatie van George Harrison.

1965: George experimenteert met de sitar. Zijn verloofde, Pattie Boyd, kijkt mee.

Zoeken naar de zin van het leven

Het was met name ook George Harrison die wilde ontsnappen aan de waanzin van de Beatlemania. Het moordende schema van touren, platen opnemen en films maken deed hem verlangen naar rust en bezinning. George was muzikant, maar kreeg een enorme afkeer van de gekte die The Beatles overal veroorzaakten. De flauwvallende meisjes, de politieke rellen... George had er genoeg van. Hoewel hij zich afgekeerd had van het geïnstitutionaliseerde Christendom, voelde hij dat er ruimte in hem was om te ontdekken waar het leven werkelijk over ging. In ieder geval niet over spelen in stadions met 50.000 gillende fans. De film Living In The Material World (2011) toont Georges levensverhaal en laat op indringende wijze zien hoe zijn zoektocht er uit zag. Inmiddels voor een paar euro te koop op dvd, een aanrader!

LSD als katalysator

Terug naar de Sixties. In april 1965 al had een bevriende tandarts, John Riley genaamd, de nietsvermoedende George en John (en hun vrouwen) in contact gebracht met LSD. Simpelweg door het na een diner in hun koffie te laten glijden. Er volgde een intense LSD-trip die John en George, naar eigen zeggen, voorgoed zou veranderen. Bij George wakkerde het zijn spirituele gevoelens weer aan. In 1987 vertelde George LSD just opened the door and I experienced really good things. I never doubted God after that. George experimenteerde met de drug, maar keerde zich later van af.

George tijdens één van zijn vele India-reizen

Ravi Shankar als nieuwe leermeester

Begin 1966 kwam het tot een ontmoeting tussen George en Ravi Shankar. Er ontstond een diepe vriendschap tussen de twee muzikanten, waarover ik graag nog eens wat meer wil schrijven. George en Pattie bezochten India en George kreeg sitarlessen van zijn nieuwe leermeester. Bekijk even het prachtige fimpje dat daarvan bewaard bleef. [filmpje]

Het was Ravi die George een aantal boeken gaf, die de spirituele gevoelens alleen maar verder aanwakkerden. Met name Autobiography of a Yogi (Paramahansa Yogananda), Raja Yoga (Swami Vivekananda) en de eeuwenoude I Ching. Georges ontdekkingsreis paste in de jaren '60, waarin men in de westerse wereld steeds meer aandacht kreeg voor oosterse spiritualiteit. Die beweging was er al, maar met The Beatles in de voorhoede, kwam alles in een stroomversnelling. Wat volgde waren de contacten met de Maharishi, de Transcedente Meditatie en het bezoek van The Beatles aan India. Waar de rest van de groep de Oosterse spiritualiteit als een interessante fase zag, bleef George zijn leven lang gefascineerd door het mystieke.

George voelde een sterke connectie tot de god Krishna

Hoe kun je de spiritualiteit van George Harrison samenvatten?

Op basis van boeken, interviews en zijn eigen muziek, kun je concluderen dat George Harrison met name een Hindoeïst was, met een warm hart voor de Hare Krishna-beweging waarmee hij zelfs een album maakte. George had een bijzondere fascinatie voor de Hindoestaanse God Krishna, afgebeeld als een blauwe figuur met een fluit. Maar Georges interesse ging lag ook voorbij het Hindoestaanse geloof. Hoewel hij een afkeer had van het geïnstitutionaliseerde Christendom, was George wel degelijk geïnteresseerde in de gnostische kant ervan. Hij las de niet door de kerk erkende evangeliën van Thomas en Filippus en vond daarin ook aanknopingspunten voor zijn spiritualiteit. Met de kerk van Rome en alle protestantse en katholieke dogma's had hij echter niets. Tegen de paus ageerde George in Awaiting On You All (1970):

And while the Pope owns 51% of General Motors

And the stock exchange is the only thing he's qualified to quote us

The lord is awaiting on you all to awaken and see

By chanting the names of the lord and you'll be free

George dacht dat alles vergankelijk is, behalve de ziel

Als Hindoeïst was George ook heilig overtuigd van het voortbestaan van de ziel, het fenomeen reïncarnatie en het feit dat al het materiële vergankelijk is, getuige het nummer All Things Must Pass (1970). In het ontroerend eerlijke My Sweet Lord durfde George Harrison zich als één van de eerste westerse mainstream popsterren spiritueel kwetsbaar op te stellen en God toe te zingen in alle namen die hij maar kon bedenken: Hallelujah, Hare Krishna, Gurur Brahma, Gurur Vishnu, Maheshswhara, Guru Sakshaat, Parabrahma, Tasmayi Shree, Guruve Namah, Hare Rama.

[filmpje]

Muziek en mystiek

De spiritualiteit van Harrison is in heel veel van zijn liedjes terug te vinden. Soms expliciet, maar ook vaak verkapt. Wat mij raakt is de oprechtheid in zijn zoektocht, zijn gevoelige ziel en de manier waarop George alles in zijn muziek durfde te uiten. Daarbij gaat het me niet om religie op zichzelf, maar om de verwondering van een mens over iets dat hij voelt en niet kan bevatten. Is dat mystiek? Ik wil hier graag een aantal nummers van George Harrison aanreiken waarin zijn spiritualiteit voor mij hoorbaar en voelbaar is. Daarbij laat ik de andere genoemde nummers achterwege. Klik op de titels om naar de nummers te luisteren.

Within You Without You

And to see you're only very small

And life flows on within you and without you

The Inner Light (gebaseerd op de I Ching)

Without going out of your door

You can know all things on earth

Without looking out of your window

You could know the ways of heaven

Om Hare Om (Gopala Krishna)

om de mantra-achtige melodie

Pisces Fish

I'm a pisces fish and the river runs through my soul

Rising Sun

In the rising sun you can feel your life begin

Universe at play, inside your DNA

You're a billion years old today

Brainwashed

The soul does not love, it is love itself

It does not exist, it is existence itself

God, you are the lover that we miss

Namah Pavarti Patayeh Hare Hare

de laatste klanken op zijn laatste album Brainwashed

Verstrooid in de Ganges

Bij zijn sterfbed, op 29 november 2001, speelden twee van Georges oudste Hindoestaanse vrienden Indiase muziek. Zijn hoofd werd besprenkeld met water uit de Ganges. George stierf vredig op dezelfde klanken die hem blijkbaar al in de baarmoeder via een radio in Liverpool wisten te vinden. Hij werd gecremeerd, zijn as werd naar India gevlogen en verstrooid in de heilige rivier. Jan Cees ter Brugge fluisterde me laatst in dat niet alleen Georges vrouw Olivia en zoon Dhani daarbij aanwezig waren, zoals de officiële versie van het verhaal gaat. Ook Paul en Ringo zouden tijdens de uiterst geheime ceremonie aan de Ganges hebben gestaan. Ik vind het een tedere gedachte.