Vier Engelse jongens op weg naar Nederland: The Beatles in weekblad Revue (april 1964)

Buurman Bert is een groot liefhebber van literatuur en lectuur. In zijn bibliotheekje, op de eerste etage van zijn huis, moet hij een enorme verzameling romans en tijdschriften bewaren. Ik ben er nog nooit geweest, maar maak het op uit zijn verhalen. "Opruimen vind ik moeilijk, want mooie dingen wegdoen is zo jammer," vertelde hij me laatst. Onlangs ging hij met pensioen en nu is hij aan het opruimen. Een paar weken geleden ging op zaterdag de bel en stond de buurman met één van zijn schatten in zijn handen. Of ik interesse had.

De felgekleurde strepen spatten van de cover

Hij overhandigde me een Revue: Nederlands familieblad, nummer 14, van 4 april 1964. Op de cover prijkte één van de beroemde strandfoto's die Dezo Hoffmann in juli 1963 op Brean Beach (Weston-Super-Mare) van The Beatles maakte. Achteraf extra bijgekleurd, vermoed ik. De felgekleurde strepen van hun Victoriaanse badpakken spatten 56 jaar later nog steeds van de cover. Mijn hart maakte een sprongetje. Een origineel tijdschrift uit de Sixties, met een groot artikel over The Fab Four. "De Beatles komen en in dit nummer zijn ze er al" las ik op de voorpagina. Zou het als waarschuwing of blijde boodschap bedoeld zijn, deze annunciatie uit april 1964? Zeg straks niet, dat je van niets wist, leek de redactie van Revue het nog wat slapende Nederland te willen zeggen.

The Beatles als vreemd vierkoppig fenomeen

Niet lang daarna zat ik met het grote tijdschrift op de bank. Ik bladerde direct naar pagina 9. "Bergt u, de Beatles komen," luidde de kop van het hoofdartikel. Een waarschuwing, dus toch. Met een glimlach, die steeds groter werd, smulde ik van de tekst, de foto's en de bijschriften. The Beatles waren opgemerkt, als een vreemd, overzees vierkoppig fenomeen dat langzaam maar zeker dichterbij kwam. Uit de tekst bleek dat de Nederlandse pers meldde dat The Beatles op 6 mei 1964 naar Nederland zouden komen: "Begin mei - de zesde - zullen ze ook in Nederland optreden." Die datum klopt uiteraard niet. Het werd juni. Of verwarde de Nederlandse pers de omgekeerde Engelse datumnotatie? 

Geen Rob de Nijs of Rita Reys

Wat de komst van The Beatles in die tijd betekende, weten eigenlijk alleen de mensen die er toen bij waren. Latere generaties, waartoe ik zelf behoor, kunnen alleen raden hoe 'anders' deze band was. Drie gitaristen/zangers en één drummer. Geen dansorkestje met een zangeres als Corry Brokken of Willeke Alberti. Geen braaf amusement van Rob de Nijs of Rita Reys, maar vier Engelse jongens, met ongewoon lang haar, die opzwepende nummers speelden. Ik had die sensatie zo graag mee willen maken. Het tijdschrift van buurman Bert leerde me hoe de Nederlandse pers in het nog nét pre-Beatles-tijdperk (waar het Nederland betrof) naar het fenomeen keek. Omdat ik er zo van genoot, deel ik deze week een aantal willekeurige passages uit het weekblad. Kunnen jullie even mee-smullen. Truttigheid ten top, maar ook kostelijk leesvoer:

Begin mei dreigt, na Engeland en Frankrijk, ook Nederland 't slachtoffer te worden van een insektenplaag: dan namelijk komen vier jengelende kevers naar ons land: The Beatles!

ROTTERDAM [....] (januari): in de Cineac draait in het programma een filmpje van nog geen zes minuten. Het brengt de zaal in een roerige, wilde, gillerige stemming. Jongens staan te twisten in het gangpad, buiten op de Coolsingel gaan een paar 'grieten' stuiperig tekeer op de cadans van de nog in hun oren klinkende 'beat': I love you, yeah-yeah-yeah...

Producenten van deze I love you-massahypnose zijn vier volksjongens uit Liverpool. Ze treden op onder een naam die de tieners van vreugde en de zaaleigenaars van angst doet sidderen: The Beatles...!

Zwakke teleurstelling: The Beatles zijn zó duur, dat ze maar één enkele avond in Nederland zullen optreden. (Gage voor hun rage: f 10.000 per voorstelling). Voor het Europa rondom ons is dit honorarium volstrekt geen bezwaar om het kwartet close-disharmony-singers vette contracten voor langdurige theaterpresentaties en tv-optredens te bieden. 

De Beatles-rage raast als een explosieve geluidsstorm door de Westerse wereld. 

Aan de Beatlesfans kon alleen de hoes worden getoond, waarop hun idolen der jonge traditie getrouw stonden afgebeeld met hun befaamde handelsmerkdracht: de vier zware, voor de ogen hangende ponyvachtkapsel, die de indruk wekken dat de drager geen cent heeft voor de kapper, maar waarvan het modelleren bij de Engelse herencoiffeurs een halve week salaris kost... Tienduizenden apen trouw deze vergeeflijke buitensporigheid na. 

Wat heeft [...] die waanzinnige massaverering veroorzaakt voor vier wat monotoon zingende jongemannen, die met hun plotselinge gillerige toonvervormingen, met drie elektrische gitaren en even zoveel geraffineerde superversterkers plus drum, een zaal vol tieners kunnen opzwepen tot volstrekte hysterie?

Zolang deze bepaald niet ongevaarlijke aanslagen op hun vrijheid en veiligheid voortduren, zijn de Beatles tevreden. Pas wanneer [...] een heel enkele maal op buitenlandse toernees de opwinding, de hysterie, de willoze massa-extase zich niet manifesteren, worden ze verbaasd-ongerust. Voorbeeld: in Parijs hebben ze zich tot hun verbijstering overdag als gewóne mensen op straat kunnen vertonen.

Sociologen en psychologen hebben zich zich, natuurlijk, reeds beziggehouden met het zoeken naar de achtergronden van deze Beatles-rage.

Deze (over de fans) Mods, die zo graag anders dan anderen willen zijn in kleding en manieren, hadden een jaar geleden nog geen enkel idool dat ze konden beschouwen als de door iedereen aanvaarde 'leider' van hun cultus. Toen, ineens, waren daar de Beatles.

Hun loopbaan begon in een bierkelder in Liverpool, 'de Spelonk' geheten, waar ze, onbekend, onontdekt, weken en maanden achtereen met gitaren en drum een geluid voortbrachten, dat ze zelf, naar de rivier van Liverpool, de 'Mersey-klank' hadden gedoopt. 

In '61 begon het een zekere heer Brian Epstein, eigenaar van een grammofoonplatenzaak, te irriteren dat jongelui voortdurend naar platen vroegen van een kwartet dat 'The Beatles' zou heten en waarvan in Duitsland een opname zou zijn gemaakt. 

Mèt de vier vraagt hij (Epstein) zich af, hoe lang de 'Mersey-klank' de miljoenen nog in zijn ban kan houden, en wanneer, onherroepelijk, het ogenblik zal zijn aangebroken dat de hysterische, gillende, krijsende, indrukwekkende en beangstigende Beatles-rage is uitgewoed.

Ringo Starr, de drummer van de Beatles [.....]: 'Ik ben al 23,' constateert hij hoofdschuddend. 'Onze Mods zeggen dat je heel misschien en in het uiterste geval tot je 25ste een Mod kunt zijn. Ik voel me nú al oud. Ik ben nu al bang voor later; wat zal ik een ouwe baas zijn wanneer ik dertig ben...' Ze begrijpen het volkomen: over een jaar wellicht zijn ze helemaal uit. Maar ongetwijfeld ook: binnen...

Je begrijpt het ineens

Tot zover de zeer vermakelijke teksten uit de Revue. Ik vond trouwens niet wie de auteur van dit prachtige proza was. Wat er verder in het weekblad stond? Een artikel over Charles Vervecken: een zwerver in Frankrijk, die een fortuin erfde van zijn tante. Een artikel over voetbalclub DWS (Discipline Werkt Stimulerend), de opkomst van de luchtvaart, een portret van Corrie Brokken en reclames voor Pleegzuster Bloedwijn en Grazavia Graszaden, te verkrijgen bij Brabants Zaadselektiebedrijf H. van Engelen. Je begrijpt ineens waarom The Beatles zo'n impact hadden.