zaterdag 7 oktober 2017

One two three four! Afwijkende maatpatronen in Beatlesnummers

Een paar weken geleden was Gijs Groenteman te gast in een uitzending van de Fab4Cast. Gijs, zelf groot Beatlesfan, raakte zo geïnspireerd door de manier waarop de mannen van de Fab4Cast het Beatlesoeuvre uitpluizen, dat hij zijn eigen reeks begon. Niet over The Beatles, maar over een ander fenomeen: Harry Bannink. In de uitzending Bannink, Beatles en Bonte Bespiegelingen bespreken Gijs, Michiel, Wibo en Jan Cees de parallellen in het werk van Bannink en The Beatles. Het leverde een originele podcast op, die ik met plezier beluisterde. Iets in die uitzending trok echter mijn aandacht, namelijk het fenomeen maatsoorten. Terloops noemen de heren dat Harry Bannink in zijn liedjes vaak afweek van de geijkte 3- en 4-kwartsmaten, omdat hij vaak muziek schreef op teksten die al af waren. Er was één Beatle die ook speelde met maatsoorten: John Lennon.


Balans tussen Lennon en McCartney
Al zaten John Lennon en Paul McCartney als jonge jongens vaak bij elkaar met hun gitaren om samen liedjes te schrijven, ze hadden elk een heel verschillende manier van componeren. In het oude werk van The Beatles hoor je dat nog niet zo, omdat het gouden duo elkaar goed in balans hield, vermoed ik. Als Lennon er even niet uitkwam, had McCartney wel een oplossing. Ontbrekende woorden, zinsneden, bruggetjes en intro's....samen polijstten John en Paul hun composities tot glimmend goud. Naarmate Lennon en McCartney meer individueel te werk gingen, werden de verschillen in hun manier van schrijven groter.




McCartney hoorde alles al in zijn hoofd
Bij Paul McCartney heb ik altijd het idee dat hij zijn liedjes vrij compleet in zijn hoofd had. Wie demo's en vroege opnames van McCartney-composities hoort, hoort tevens een zelfverzekerde componist die alvast bepaalde structuren aangeeft en melodieën neuriet die later in de arrangementen terugkomen. Denk aan de 24 maten in A Day In The Life die leeg werden gelaten voor "iets spectaculairs", denk aan de partijen in Penny Lane en She's Leaving Home. McCartney hoorde al een boel in zijn hoofd en had alleen iemand nodig die zijn ideeën op papier kon zetten voor een trompettist, harpist of een heel orkest. Al snoepte hij er bijvoorbeeld in Martha My Dear een paar tellen bij, McCartneys nummers bevatten weinig onregelmatige maatsoorten.




Lennon werkte meer intuïtief
Als we naar de nummers luisteren die Lennon in de nadagen van The Beatles schreef, lijkt het alsof er vooral ideeën en teksten waren, waar John de muziek nog omheen moest bouwen. En daar kom ik op het punt van maatsoorten. Want wie eerst teksten schrijft en daar tevreden over is, komt ritmisch en qua metrum niet altijd weg met de geijkte maatstructuren van de popmuziek. Dat overkwam Lennon, al maalde die er niet om. Voor een creatieve drummer als Ringo Starr, waren Johns ritmische capriolen geen probleem. En omdat Ringo altijd in dienst van het liedje drumde, loodste hij de luisteraar feilloos door Lennons landschap.



In welke nummers deed John dat?
Over welke nummers hebben we het? Ik heb geprobeerd er een aantal te verzamelen, maar ik zou het leuk vinden als jullie me aan kunnen vullen. In All You Need is Love bestaan de coupletten uit 29 slagen die verdeeld zijn in twee 7/4e maten, eenmaal een 8/4e maat en dan weer een 7/4e. In het refrein komt de regelmaat terug met een 4/4-patroon, met uitzondering van de laatste maat die 6 tellen bevat ("love is all you need"). Ringo moest hier ongetwijfeld zijn kop wel even bijhouden tijdens het spelen: [filmpje]




Happiness Is A Warm Gun
Een ander kunststukje is Happiness Is A Warm Gun waarin 2/4e, 3/4e en 4/4e maatsoorten elkaar continu opvolgen. Bovendien wordt hier de polymeter-techniek toegepast, waarbij twee maatsoorten tegelijkertijd worden gebruikt. Het was daarom geen eenvoudig nummer om op te nemen. Na 15 studio-uren en 95 takes was de band tevreden: [filmpje]



De zeven secties van Good Morning Good Morning
Wie Good Morning Good Morning van het Sgt. Pepper-album wel eens vrolijk op tafel meetikt, is er vast al eens achtergekomen dat ook in dat nummer ritmisch gezien hele gekke dingen gebeuren. Misschien is het leuk om hier even de structuur van het nummer vanuit Wikipedia in te sluiten. Dat zegt alles over de 7 stukken waarin het liedje verdeeld is:

A: 4,4,4,4,4 (introduction: five bars, 20 beats)
B: 5,5,5,3,4,5,4,3,3,4,4 (eleven bars, 44 beats)
C: 5,5,5,3,4,4,4,4,4,4 (contains refrain: ten bars, 42 beats)
B: 5,5,5,3,4,5,4,3,3,4,4 (eleven bars, 44 beats)
C: 5,5,5,3,4,4,4,4,4,4 (contains refrain: ten bars, 42 beats)
B: 5,5,5,3,4,5,4,3,3,4,4 (eleven bars, 44 beats)

A: 4,4,4,4,4,4 (end: six bars, 24 beats, with fade out bar)

Met de geïsoleerde drum-track van het nummer kun je dus bovenstaand schema meetellen: [filmpje]




Here Comes The Sun
Natuurlijk mogen we het huzarenstukje dat George Harrison uithaalde in Here Comes The Sun hier ook niet vergeten. Waar Lennon zijn maatsoorten intuïtief omgooide, deed George Harrison het bewust. Tijdens het Sun, sun, sun, here it comes-thema gaat de vierkwartsmaat op de kop en komt er een 11/8, 4/4, 7/8-structuur om de hoek kijken. We spelen dit mooie nummer ook met mijn bandje de Dames van Adel en inmiddels zit dit er goed in, maar wie het liedjes niet zijn DNA heeft zitten, moet er even aan wennen. Ringo Starr vertelde in de mooie documentaire Living In The Material World hoe hij zelf even zijn weg moest vinden met dit door Harrison ingebrachte Indiase ritme: [filmpje]



Dit zijn de nummers die mij te binnen schoten bij het denken aan afwijkende maatpatronen in Beatlesnummers. Welke ben ik vergeten? Vullen jullie me aan?

3 opmerkingen:

  1. Leuk stukje! All My Loving is ook interessant qua rhythm guitar. Niet een heel rare maatsoort, maar wel hoe John zijn partij aanslaat. Zie deze video, ook over andere ritmepartijen: https://www.youtube.com/watch?v=Fb8YNfr9fFM

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Hoi JB, ja de gitaarpartij van John in All My Loving is fantastisch en ritmisch heel fijn. Volgens mij speelt hij allemaal triolen achter elkaar, continu. Het geeft het nummer een enorme drive.

      Verwijderen
  2. In het nummer ‘We can work it out’ verander ook de maatsoort van een vierkwartsmaat naar een driekwartsmaat. Wel eens gelezen dat George Martin hieraan moest wennen maar daar wel de genialiteit van beide inzag.

    BeantwoordenVerwijderen