Hoe de Futurama-gitaar van George Harrison deze week weer opdook

Een gitaar met een verhaal: zo kun je de Futurama van George Harrison zeker noemen. Deze week ging het instrument, dat George in 1959 in Liverpool kocht, voor 1,27 miljoen dollar onder de hamer bij Julien's Auctions in Los Angeles. Waarom schafte George destijds juist déze gitaar aan en hoe raakte hij hem ook weer kwijt? Tijd om eens in het verhaal te duiken van de Futurama van George Harrison. 

Schatkamer
Het is vrijdag 20 november 1959 als de zestienjarige George Harrison en de zeventienjarige Paul McCartney in Liverpool de winkeldeur van Frank Hessy's Music Shop open duwen. Hessy's, gelegen op de hoek van Whitechapel en Stanley Street, is een schatkamer waar veel jongeren zich dagelijks vergapen aan prachtige nieuwe instrumenten. Instrumenten die hun budget meestal te boven gaan. Maar wie wil er nu geen elektrische gitaar, om net zo beroemd te worden als Buddy Holly? Die bespeelt een Fender Stratocaster, een gitaar die in het Engeland van 1959 bijna niet te bemachtigen is, vanwege een op dat moment geldend importverbod van Amerikaanse instrumenten. George zegt daar in een interview over:

"If I'd had my way, the Strat would have been my first guitar. I'd seen Buddy Holly's strat...on the Chirpin' Crickets album cover, and tried to find one. But in Liverpool in those days the only thing I could find resembling a Strat was a Futurama. It was very difficult to play, the strings were about half-an-inch off the fingerboard. But nevertheless it did look kind of futuristic."

Knal
Dus als je geen Stratocaster kunt bemachtigen, moet je  op zoek naar 'the next best thing'. En dat is precies het plan van de jonge George. Als hij in de winkel samen met zijn vriend voor de wand met gitaren staat, ziet hij hoe Paul een Futurama uit het rek pakt. Het is een elektrische solid body-gitaar, met een ontwerp dat aardige gelijkenissen vertoont met de felbegeerde Fender Stratocaster die Buddy Holly vasthoudt op de cover van zijn Chirpin' Crickets-album. Terwijl George toekijkt, plugt Paul de Futurama voortvarend in één van de versterkers die klaarstaan om gitaren uit te proberen. Maar omdat de drie switches op de Futurama 'uit' staan, komt er geen geluid uit de versterker. Dus draait Paul het volume van de box nog maar eens goed omhoog. Dan reikt George naar één van de switches op de gitaar, waarna de jongens het instrument met een enorme 'knal' inwijden. 

Op aanbetaling
Los van die knal uit de versterker (zou het ding de actie van Harrison en McCartney overleefd hebben?) vindt George dat de Futurama goed klinkt: "It had a great sound though, and a really good way of switching in the three pick ups and all the combinations." En dus vraagt de minderjarige George aan zijn moeder of zij een handtekening wil zetten op de hire-purchase agreement, waarmee hij het instrument op aanbetaling meekrijgt. Of, zoals George het later noemt: "One pound down, and the rest when they catch you." 

Ook Tony Sheridan bespeelt een Futurama
De Futurama die George mee naar huis neemt, is van Tsjechische (Tsjecho-Slowaakse) makelij en vindt vanaf 1958 via importeur Selma zijn weg naar muziekwinkels in Groot-Brittannië. De importeur speelt in op het gebrek aan Amerikaanse instrumenten en bedenkt een moderne, tot de verbeelding sprekende naam voor het instrument: de Futurama. Met zo'n gitaar ben je klaar voor de toekomst. Daarmee is de Futurama één van de weinige solid body-gitaren die in Engeland beschikbaar zijn. En ook Tony Sheridan schaft er eentje aan. Hij is met zijn Futurama op televisie te zien, in het programma Oh Boy!

Gretsch Duo Jet
Uiteindelijk zal George de Futurama intensief bespelen. Hij doet er 324 optredens mee, onder andere in The Cavern, in Hamburg en daarbij ook tijdens het begeleiden van Tony Sheridan. In juli 1961, nadat The Beatles zijn teruggekeerd van hun tweede Hamburg-avontuur, heeft George de financiële middelen om zijn Futurama te vervangen door zijn iconische zwarte Gretsch Duo Jet. En daarmee verdwijnt de Futurama naar de achtergrond.

Wedstrijd
Totdat....het magazine Beat Instrumental in oktober 1964 een wedstrijd uitschrijft, waarbij de winnaar er vandoor mag met Georges Futurama. Wat moeten lezers daarvoor doen? Een kaartje sturen, met de belangrijkste redenen waarom zij een gitaar zouden kopen. Zouden ze vooral letten op het ontwerp, op de klank of juist op de prijs? Een maand later kondigt het magazine aan dat ene A.J. Thompson uit Seaford (East-Sussex) de gelukkige winnaar van de Futurama is. Het instrument is dan inmiddels door George overgedragen aan redacteur Sean O'Mahony. George verklaart daarbij: "I hope that whoever wins has as much fun with it as I did. It’s a great guitar.” Maar als redacteur O'Mahony de winnaar vraagt of hij eigenlijk gitaar speelt, blijkt het antwoord: 'nee' te zijn. A.J. Thompson ontvangt liever een geldbedrag, O'Mahony houdt de gitaar zelf.  

The Beatles Story
Wat er in de tussenliggende jaren gebeurt, is mij niet duidelijk geworden. Wel dat de gitaar in oktober 2024 geëxposeerd wordt in museum The Beatles Story in Liverpool, als opmaat naar de grote veiling. Daar kon iedereen afgelopen maand nog even goed kijken naar het instrument dat twee jonge jongens met een grote rock 'n' roll-droom bewonderend vasthielden, op die ene vrijdag in november 1959 in een muziekwinkel in Liverpool. The rest is history...

Hoe Sean Lennon met de heruitgave van zijn vaders Mind Games-album zowel lof als kritiek oogstte

Afgelopen zomer stond de wereld van The Beatles niet stil. Op 12 juli 2024 presenteerden The John Lennon Estate en Universal Music diverse prachtige heruitgaven van het album Mind Games. Veel Beatles- en Lennon-liefhebbers hebben er de afgelopen weken ongetwijfeld al van genoten. De box scoorde mooie reviews, maar de heruitgave oogstte ook wel enige kritiek. Waarom? Lees snel verder.

Persoonlijke problemen
John Lennon bracht zijn oorspronkelijke Mind Games-album uit in de herfst van 1973, nadat hij er in de zomermaanden van dat jaar in de New Yorkse Record Plant-studio's intensief aan gewerkt had. Het was een tijd waarin Lennon geplaagd werd door de nodige persoonlijke problemen. Zo was het hem nog niet gelukt een verblijfsvergunning te krijgen én stond zijn huwelijk met Yoko Ono onder druk. Ook was zijn meest recente, sterk politiek gekleurde album Some Time In New York City een creatieve en commerciële flop gebleken. Terwijl hij zich in toenemende mate opgejaagd voelde door de FBI, die hem vanwege zijn recente politieke activisme nauwlettend in de gaten hield, begon hij songs te schrijven voor zijn volgende album. Een album waarbij hij voor het eerst zelf de rol van producer op zich zou nemen.

Zelfgemaakte albumhoes|
Tegen de tijd dat John in juni 1973 gestart was met de studiosessies voor Mind Games, deed Yoko een grote stap terug. Ze koppelde persoonlijk assistent May Pang aan John en koos voor een adempauze in de relatie, die later de boeken in zou gaan als Lennons 'Lost Weekend'. In May Pang vond John niet alleen een productie-assistent, maar ook een romantisch partner. Toch bleef Yoko op de achtergrond aanwezig. Het zorgde ervoor dat de Mind Games-sessies weliswaar voorspoedig verliepen, maar voor Lennon ook emotioneel sterk gekleurd werden door de turbulente periode waarin hij zich bevond. Dat resulteerde in een album waarop een paar zeer persoonlijke nummers terechtkwamen. In Aisumasen (I'm Sorry), Out The Blue, Only People en One Day At A Time reflecteerde John op zijn wankele relatie met Yoko. Ondanks zijn nieuwe relatie met May Pang, lukte het John nauwelijks los te komen van zijn vrouw. Hij verbeeldde dat gevoel op de zelfontworpen album-hoes, waarop hij wegloopt van een enorme afbeelding van Ono.

Matige kritieken, ondergewaardeerde nummers
Hoewel het Mind Games-album in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië een top 20-notering behaalde, en daarmee aanzienlijk beter scoorde dan voorganger Sometime in New York City, waren de kritieken op de plaat zeer matig. Je leest er meer over in mijn column 'Hoe John Lennon met Mind Games in kringetjes bleef draaien' van 7 oktober vorig jaar. Ook schreef ik die maand een aparte column over het in mijn ogen ondergewaardeerde Out The Blue, waarmee ik oktober tot Mind Games-maand bombardeerde, 50 jaar na de release van het album. Want ondanks die matige kritieken, vond en vind ik dat er veel moois gebeurt op Mind Games. Het album is wat mij betreft beslist de moeite waard.

John Lennon tijdens de Mind Games-sessies

Spectaculaire uitgave
Dat vond ook Sean Lennon, Johns jongste zoon. Hij beheert tegenwoordig de creatieve nalatenschap van zijn vader en is de drijvende kracht achter de enorme heruitgave van het Mind Games-album, die op 12 juli van dit jaar online en offline beschikbaar kwam. Online natuurlijk op de streamingsdiensten en offline in een aantal verschillende edities. Van redelijk eenvoudig tot zeer exclusief. Zo verscheen de Collector's Edition Super Deluxe Box Set in een oplage van 1100 stuks. De set bevat een duizelingwekkende hoeveelheid aan muziek en aanverwante items, waaronder 9 lp's, 6 cd's, 2 Blu-Rays, 2 boeken, maar ook posters, ansichtkaarten, plattegronden van Londen en Tokyo, een certificaat, puzzel, badges en een vlag. Ben je nieuwsgierig? Kijk dan bijvoorbeeld deze unboxing-video, om te zien hoeveel zorg er onder de supervisie van Sean aan de luxe uitgave is besteed. Wat zoiets mag kosten? Zo'n 1550 euro, zag ik op platenzaak.nl.

Evolution documentary: het creatieve proces in kaart
Wie iets minder diep in de buidel wil tasten, heeft keuze uit de 'gewone' deluxe set of een dubbelcd danwel dubbel-lp. Ook is de heruitgave op de streamingsdiensten te vinden. Hoe dan ook, Sean laat ons opnieuw kennismaken met het album dat zijn vader ruim 50 jaar geleden uitbracht. Dat doet hij onder andere met de inmiddels beproefde en geliefde methode van elemental mixes, elements mixes en evolution documentaries per nummer. Zo horen we, naast een ultimate remix, (met breder stereo-spectrum) de nummers in verschillende hoedanigheden én laat een evolution documentary ons per liedje horen hoe het ontstond: van demo naar eindresultaat. Zelf vind ik die laatste categorie mixes erg interessant. We horen premature versies, vaak nog met incomplete tekst, langzaam evolueren in de nummers die we zo goed kennen. Langzaam veranderen tempi, teksten en arrangementen, waarmee je luisteraar nauwgezet wordt meegenomen in het creatieve proces van Lennon, inclusief outtakes en muzikale verwijzingen naar andere nummers die Lennon er grappend ingooit. Bovendien zit de analoge box vol easter eggs en grapjes. 

Een overzicht van de verschillende edities en onderdelen van de Mind Games-box

De geschiedenis herschrijven
Ondanks al deze nieuwe mixen en mooie heruitgaves van het album, oogstte Sean ook wel enige kritiek op het project. Namelijk dat hij zijn moeder een vrij prominente rol (haast een Double Fantasy-narratief) toedicht in het totstandkomingsproces van het oorspronkelijke werk. Yoko is nadrukkelijk vertegenwoordigd in het artwork en enkele studio-opnamen, terwijl zij tijdens de sessies nadrukkelijk naar de achtergrond verdween en juist May Pang als stille maar drijvende kracht aan Johns zijde stond. Zij speelt geen rol in de heruitgave. Daarmee herschrijft Sean Lennon de geschiedenis, zeggen critici. Iets dat misschien te begrijpen is, vanuit zijn positie zal 'zoon van', maar het kleurt ook de manier waarop deze heruitgave zelf de geschiedenis in zal gaan. Het laat zien dat de intensieve betrokkenheid door kinderen (of andere naasten) bij dit soort releases weliswaar liefdevol vormgegeven, maar niet altijd historisch correct gedocumenteerde heruitgaven opleveren. Hoe dan ook, muzikaal valt er genoeg te smullen én te ontdekken over de totstandkoming van dit Lennon-album. En misschien is dat uiteindelijk het belangrijkst.