zaterdag 5 oktober 2019

Hoe John Lennon met Because iets groters maakte dan hij zelf kon bevatten

De concentratie, precisie en aandacht die The Beatles in de eerste week van augustus 1969 in het nummer Because legden, is bijna tastbaar voor mij. Nu we 50 jaar na dato weer diep in het Abbey Road-album duiken, komt de schoonheid van deze Lennon-compositie weer in volle glorie tot ons. Waar de meningen over een liedje als Maxwell's Silver Hammer nog wel eens variëren, heb ik nog nooit iemand gesproken die Because maar zo-zo vindt. Niet alleen voor mij, maar voor vele Beatlesliefhebbers is Because A-categorie, Eredivisie, Champions League. Een nummer waarmee The Beatles bewezen welke onvoorstelbare ontwikkeling zij in amper zeven jaren als 'recording artists' hadden doorgemaakt. Cum Laude geslaagd.


Klassiek koorgezang
Enkele dagen voor de beroemde zebrafoto op Abbey Road gemaakt werd, legden The Beatles de laatste hand aan hun album. Vrijwel alles stond op tape en moest hooguit nog wat verder aangevuld of gecompleteerd worden. In die laatste fase van het album waren het met name de orkestpartijen die op verschillende nummers nog ontbraken. Het allerlaatste nummer waar The Beatles nog aan begonnen was John Lennons Because, een trage, statige ballad, die haast meer wegluistert als een klassiek koorgezang dan als een regulier popnummer. Waar Bach al eeuwenlang vele luisteraars het gevoel geeft dat zij iets van ongekende schoonheid kunnen ervaren, zette John Lennon met Because de deur naar het onnoembare op een kier. 




Van augustus 1802 naar augustus 1969
Overigens was het niet Bach maar Beethoven die Lennon inspireerde tot het schrijven van Because. Het Adagio sostenuto uit Beethovens Pianosonate nummer 14, opus 27, nummer 2 (Mondscheinsonate), gespeeld door Yoko Ono, raakte de juiste creatieve snaar bij Lennon. Beethoven completeerde het stuk in 1802 en droeg het op aan zijn pupil Giuletta Guicciardi. Alsof het zo moest zijn, verscheen de eerste editie van de bladmuziek van het stuk op 2 augustus 1802 in Wenen. The Beatles werkten,op hun beurt, op 1, 4 en 5 augustus 1969 aan Because. 167 jaar later,  in diezelfde week, galmde de inspiratie van Beethoven in de Londense EMI-studio na.

De eerste editie van de bladmuziek van Beethovens
Mondscheinsonate, die op 2 augustus 1802 verscheen


Zonder Yoko was Because er waarschijnlijk niet geweest
Het verhaal dat Because het directe resultaat is van het achterwaarts (af)spelen van de Mondscheinsonate, is overigens een kleine mythe. Vermoedelijk vroeg John aan Yoko om de partij van de rechterhand niet van hoog naar laag, maar van laag naar hoog te spelen. Door verder te experimenteren en de noten in de rechterhand-partij eerst van laag naar hoog, en dan weer van hoog naar laag te spelen, ontstonden de contouren van het intro van Because. Ook legde Lennon dezelfde weg van het Cis-mineur naar het A-akkoord af, alleen nam hij daar iets meer tijd voor dan Beethoven deed. Het resultaat is een akkoordovergang, waarbij het hart van menig luisteraar overstroomt van ontroering. De Amerikaan Scott Freimann legt dat in onderstaand filmpje goed uit. Het is overigens mooi om je te realiseren dat de invloeden die Yoko uit haar wereld meebracht, voor John als een katalysator werkten om tot nieuwe kunst te komen. 





Observaties, gevoelens en woordspelingen
Die muzikale inspiratie vulde John Lennon aan met een even sterke als serene tekst, waarin hij observaties combineert met gevoelens. Zoals de zintuiglijke ervaringen volgens een strak stramien in de Japanse haiku geplaatst worden, zo gebruikte Lennon zijn eigen vorm waarin hij over oorzaak-gevolg schreef. Dat combineerde hij met, voor die tijd, populaire uitdrukkingen en een dubbele betekenissen die woorden kunnen hebben:

Because world is round, it turns me on
Because the wind is high, it blows my mind
Because the sky is blue, it makes me cry



Ringo moest het tempo vasthouden
Voor Because speelde George Martin uiteindelijk het door Lennon bedachte intro op een elektrisch clavecimbel dat in Studio Two stond. John dubbelde de melodie door mee te spelen op zijn gitaar. Dat vroeg om een zeer nauwkeurige timing om de melodieën synchroon te laten lopen op de trage statige maat van het nummer. George Martin zei daarover dat het hem behoorlijk wat moeite kostte om zijn partij heel strak te blijven spelen. Tijdens de sessie werd besloten om Ringo in te schakelen, die op zijn hi-hat strak de maat moest slaan. Met Ringo als baken op de hoofdtelefoons, legden Martin, Lennon en McCartney (op bas) op 1 augustus de basis voor Because.




Drie keer drie stemmen
Zowel het opnemen van de instrumenten als de zangpartijen kostte uren repeteren. Het driestemmige zangarrangement was een puzzel waar John, Paul en George, samen met George Martin de tijd voor namen. Uiteindelijk werd de driestemmige partij drie keer opgenomen, waardoor we als luisteraar een koor van negen stemmen horen. Het was uiteindelijk George Harrison die op dinsdag 5 augustus met zijn in Studio Three opgestelde Moog de korte etherische laatste overdubs aan Because toevoegde. 


Kippenvel
De uiteindelijke plek die Because op kant twee van Abbey Road kreeg, werd ongetwijfeld zorgvuldig gekozen. Als opmaat voor de lange medley, die start met You Never Give Me Your Money, eindigt Because met een vragend Ddim-akkoord, dat de oren van de luisteraar doet verlangen naar een oplossing. De bevrijding komt met de voorzichtige inzet van de Amineur7 waarmee You Never Give Me Your Money start. Waaróm dat fantastisch werkt, laat ik graag over aan muzikaal geschoolde Beatlesliefhebbers om uit te leggen. Dát het werkt, voel ik zelf, aan het kippenvel op mijn armen. Ik hoop dat Lennon dat destijds ook voelde en zich daarbij realiseerde dat hij iets groters had gemaakt dan hij zelf kon bevatten.


6 opmerkingen:

  1. Jazeker, because is een pareltje🤗 de versie van Vanessa Mae is overigens fantastisch

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Hello, goodbye,

    Voor mij is Because een schitterend stuk zang en muziek.
    Toch wat mij betreft voel ik geen link met het voetballen,
    dus geen eredivisie of champions league.
    Ik houd totaal niet van voetballen, maar ik houd wel enorm van de song Because.

    Groet,
    Cornelis.





    BeantwoordenVerwijderen
  3. De versie zonder instrumenten, dus alleen de stemmen, staat op Anthology 3. Als ik het goed heb, zingt George de hoogste stem.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Als George Harrison de hoogste stem voor zijn rekening nam is dat 'best' interessant
    en in zoverre 'contra' aangezien in de drie Partijen zang Paul McCartney meestal hoge register voor zijn rekening nam en George
    juist de lage registers zong (overigens geen idee mbt Because kan best zijn dat George daar 'hoog' ging ... ..) wellicht weet Anne het juiste antwoord ?

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Nog even gechecked. 'Unknown' heeft gelijk. Paul McCartney zingt de hoogste partij, Lennon de middelste en Harrison de laagste.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Die Ddim (d-f-as-b), of Bdim (als je vanaf de hoogste noot rekent), die bevat alle noten van een E7(b9) (e-gis-b-d-f). En dat is dan weer een dominantakkoord (vijfde trap van een toonladder, met noot d als dominant septiem). Zo'n akkoord vraagt om een oplossing naar een eerste trap (tonica), en laat dat t.o.v. een E(7),ook met b9, nou net de grondtoon A zijn. Dus A-mineur is dan gewoon een oplossing, in algemene én muzikale betekenis. :)

    BeantwoordenVerwijderen