Een rusteloos leven, waarvan tien jaar aan de zijde van Paul McCartney: Denny Laine (1944-2023)

Wat moet er allemaal door het hoofd zijn gegaan van Paul McCartney, toen hem op 5 december 2023 het nieuws bereikte dat Denny Laine, zijn meest trouwe en prominente Wings-bandlid op 79-jarige leeftijd was overleden? Confronteerde het Paul met zijn eigen sterfelijkheid? Bracht het goede herinneringen terug aan de hoogtijdagen van Wings? Of misschien ook schuldgevoelens over de manier waarop hij Denny in 1981 door (Beatles)producer George Martin aan de kant had laten schuiven? Natuurlijk weten we dat allemaal niet. Wel waren veel Beatles-, Wings- en McCartney-liefhebbers afgelopen december geraakt door het overlijden van Denny. Ook ik. 

Rondreis
Ik las het nieuws van Denny's overlijden in de vroege ochtend van 6 december, terwijl ik op rondreis was door Nieuw-Zeeland. Direct stuurde ik een appje naar Wibo, Jan Cees en Michiel, mijn maatjes van Fab4Cast. Zelf was ik niet in de gelegenheid snel in de pen te klimmen om over Denny te schrijven, want mijn reis, over het spectaculair mooie Zuider- en Noordereiland was pas net begonnen. Later die dag zou ik in de plaats Dunedin, waar The Beatles ooit in 1964 optraden, nog wel op pad gaan voor verhalen. Maar daarover later meer.

Denny maakte indruk op Paul
Inmiddels ben ik terug in Nederland en is er weer tijd om een nieuwe editie van BeatlesTalk te schrijven. En al is het inmiddels een paar weken geleden dat Denny ons ontviel, ik vind het belangrijk om aandacht te besteden aan zijn plek in "Beatles history". Want eigenlijk werd de kiem van de connectie tussen Paul McCartney en Denny Laine al gelegd in de Beatlestijd. Laine, wiens echte naam Brian Hines was, maakte deel uit van de eerste line up van de succesvolle Britse band The Moody Blues. Die band vergezelde John, Paul, George en Ringo in december 1965 tijdens hun laatste tour door Engeland. De vriendelijke Denny Laine, met zijn indrukwekkende vertolking van Bessie Banks 'Go Now' maakte indruk op Paul McCartney en nestelde zich ergens in diens geheugen. 

Ommezwaai
In 1966 verliet Denny The Moody Blues om zijn eigen, vaak rusteloze pad als muzikant te vervolgen. Hij probeerde het solo, speelde korte tijd in de band van drummer Ginger Baker en leefde zijn leven van dag tot dag, altijd op de rand van de armoede. Zijn muzikale kracht was groter dan zijn talent om met geld om te gaan. Het werd de rode draad in zijn leven. Toen Denny in 1971 aan de grond zat, was er dat plotselinge telefoontje van Paul McCartney. Of Denny zich wilde aansluiten bij het nieuw te vormen Wings. Dat moment markeerde de grote ommezwaai in Laines carrière: in de jaren '70 zou hij, samen met Paul en Linda, de stabiele factor in de immer wisselende bezetting van Wings vormen.

De sound van Wings
Hoewel Paul zijn bandleden niet bepaald een riant salaris gaf, zorgde Wings voor meer stabiliteit in het leven van Denny. Eerst was hij alleen de sideman, gemakkelijk in te zetten op alle plekken die tijdens concerten opgevuld moesten worden. Speelde Paul piano, dan pakte Denny meestal de bas. Waren er extra toetsen nodig, dan deed Denny zijn gitaar af en nam hij plaats achter de vleugel. Zo was Denny het spreekwoordelijke cement van Wings, waardoor Paul met zijn band in de jaren '70 naar steeds grotere hoogten kon stijgen. Het is vaker gezegd, maar het moet beslist benoemd worden: misschien waren juist Denny's vocale kwaliteiten wel zijn belangrijkste bijdrage aan Wings. De samenzang van Paul, Linda en Denny leverde een unieke 'blend' op. Een klankkleur, met daarin het licht nasale geluid van Laine, die Wings écht z'n eigen geluid gaf. Van de achtergrondzang in My Love, via de samenzang in Silly Love Songs, tot de warme 'zangdeken' in het nummer London Town. 

Een stap naar voren
Dat waren de dingen waar ik aan dacht, terwijl het nieuws van Denny's overlijden zich verspreidde en ik op die 6e december in Dunedin nog even een foto opzocht, van de zeer succesvolle Wings-bezetting in 1976. De tijd waarin Denny met Paul, Linda, gitarist Jimmy McCulloch en drummer Joe English over de wereld tourde. En met die fantastische blazerssectie natuurlijk. Het was ook de tijd waarin Denny een stap naar voren mocht doen van Paul, om zijn immer bewonderde versie van Go Now te zingen, zittend aan de vleugel. En om, gewapend met mondharmonica, zijn eigen compositie Time To Hide te zingen. Misschien wel zijn beste compositorische bijdrage aan Wings, samen met het prachtige No Words. 

Het einde van Wings
Maar aan alles komt een eind en dat gold ook voor de samenwerking tussen Denny en Paul. In 1980 ging Wings als een nachtkaars uit. De Japanse Wings-tournee viel in het water door Paul's korte gevangenisstraf na zijn drugs-arrrestatie in Tokio. Maar ook Paul's interesses verplaatsten zich in die periode, waarin hij in de studio steeds vaker bijgestaan werd door 'losse' sessiemuzikanten. Denny was daar nog bij tot het vroege voorjaar van 1981, maar merkte dat zijn rol uitgespeeld was. Al had hij enkele jaren eerder een substantiële bijdrage geleverd aan de monsterhit Mull Of Kintyre, de tijd van 'Band On The Run' was voorbij. Het primitieve pionieren en de gretige energie waarmee Wings de wereld had veroverd, had plaatsgemaakt voor de nieuwe ambities van McCartney. Op persoonlijk en zakelijk vlak was de koek tussen Denny en Paul op.

In de marge
Toen Paul na zijn moeizame start van de jaren 80 in 1989 weer een succesvol geworden wereldtournee startte, was Denny daar al lang niet meer bij. De liefde tussen hem en Paul was op dat moment al jaren over. Datzelfde jaar liet Denny zijn gezicht zien tijdens de Beatles Unlimited-dag in de Amsterdamse Meervaart. Daar sprak hij over zijn jaren met Wings en beklom hij het podium voor een mini-concert. Het maakte diepe indruk op mij, als 13-jarige. Net als de korte ontmoeting aan de signeertafel, waarbij hij zijn handtekening in één van mijn boeken zette. Maar voor Denny was het vermoedelijk één van de vele optredens in de marge, die hij hard nodig had om in zijn levensonderhoud te kunnen blijven voorzien. Hij had immers zijn rechten van Mull Of Kintyre aan Paul McCartney moeten verkopen, om z'n dure scheiding van actrice en model JoJo LaPatrie te kunnen betalen. 

Voorjaar 1989:
even oog in oog met Denny Laine

Longklachten
Op 5 december 2023, exact 50 jaar na de release van het album Band On The Run, stierf Denny Laine in Naples (Florida). Berooid maar gelukkig, met zijn kersverse tweede vrouw Elizabeth aan zijn bed. Daarmee kwam er een eind aan een muzikantenleven dat altijd rusteloos bleef. Een crowdfunding-actie om zijn ziekenhuiskosten te kunnen blijven betalen, bleek vergeefs. Ernstige longklachten, voortkomend uit een Covid-besmetting, hadden Denny dermate verzwakt dat herstel niet meer mogelijk was. Ook Paul McCartney's financiële ondersteuning mocht niet meer baten. Misschien was het uiteindelijk een schrale troost dat de twee oud-Wings-maatjes inmiddels hun contact hersteld hadden en weer 'on speaking terms' waren. Er kan heel wat gebeuren in een mensenleven. 

I've been on the run since the good Lord knows when

And the day I die, I'll still be runnin' then

Runnin' from the days when I would lay me down and cry

Baby, won't you let me have a little time to hide
(Denny Laine, Time To Hide)

Heb je Fab4Cast 214 al beluisterd?
Daarin nemen Wibo, Jan Cees, Michiel en McCartney-liefhebber Erik Winkelman (van de YouTube-serie Ranking McCartney) je mee door het muzikale leven van Denny Laine. Uiteraard komt zijn Wings-tijd en samenwerking met Paul McCartney prominent aan bod, met heel veel mooie muziekfragmenten!

Fab4Cast - The Dutch Beatles Podcast · 214. Het leven van Denny Laine

The Beatles en... George Michael: welke connecties ontdekten we tijdens het maken van onze nieuwe podcastserie De Laatste Dagen Van...George Michael?

Het is zover. Afgelopen week verscheen het vierde seizoen van de podcast De Laatste Dagen Van... en dit jaar staat pop-icoon George Michael centraal. Zoals veel lezers van BeatlesTalk en luisteraars van Fab4Cast weten, maken we deze NPO/Radio 5-podcast met een deel van ons team. In 2020 was John Lennon ons startpunt. Inmiddels kun je de seizoenen over Freddie Mercury en Marvin Gaye misschien wel een beetje beschouwen als onze reis door de geschiedenis van de popmuziek, op zoek naar mooie verhalen.

Mooie verhalen uit de popmuziek
Dit jaar is George Michael aan de beurt, omdat hij 60 zou zijn geworden, als hij niet op Eerste Kerstdag 2016 zou zijn gestorven. Ook is het 40 jaar geleden dat het debuutalbum van Wham! (Fantastic) verscheen. Elf maanden hebben we met ons team, dat verder bestaat uit Wibo Dijksma, Michiel Tjepkema, Alex van der Lugt en Hans Schiffers keihard aan deze serie gewerkt. Met Kerst 2022 klapte ik mijn laptop open om de eerste teksten van de zogenaamde 'Rode Draad' te gaan schrijven. Het was weer ontzettend mooi en leerzaam om te mogen doen, want dit seizoen over George Michael bracht ons ook in contact met vele fans, liefhebbers en kenners van het leven en werk van deze veelzijdige artiest. Ook waren we in Londen en Goring-On-Thames, om in de voetsporen van dat bijzondere, muzikale leven van George Michael te duiken.

Met Michiel Tjepkema en Wibo Dijksma in
Noord-Londen, waar een muurschildering is aangebracht
om George Michael in zijn oude buurt te eren.

Parallellen met The Beatles
En jullie weten het....we zeggen het altijd bij BeatlesTalk en Fab4Cast: The Beatles Are Everywhere (volgen jullie ons Instagram-account beatles.everywhere trouwens al?) en dus stuitten we in onze zoektocht ook op de vele parallellen tussen onze grote helden The Beatles én die bijzondere, begaafde singer-songwriter George Michael. Daarover namen we een aflevering van Fab4Cast op, die binnenkort ook verschijnt. Het is al bijna traditie, want we deden het ook over Queen & The Beatles (naar aanleiding van seizoen 2 over Freddie Mercury) en Motown & The Beatles (vanwege seizoen 3 over Marvin Gaye). Maar hadden jullie ook genoeg parallellen verwacht tussen George Michael en The Fab Four? Ik niet. Dus licht ik deze week alvast een tipje van de sluier op.

George Michael of.....Harrison?
George Michael werd geboren op 25 juni 1963, als zoon van Grieks-Cypriotische vader en Engelse moeder. Zijn echt naam luidde Georgios Kyriacos Panagiotou, voor vrienden werd hij Yog en als artiest koos bij voor de naam George Michael. Toch had hij ook als 'George Harrison' door het leven kunnen gaan, want zijn moeder heette Leslie Harrison. Toevallig. Op Georges geboortedag bouwden The Beatles natuurlijk hard aan hun carrière en een blik in de boeken leert ons dat Georges moeder Leslie bij wijze van spreken tijdens haar bevalling The Beatles op de radio had kunnen horen. Wat was namelijk het geval? Eerder die week, op 17 juni 1963 traden The Beatles op in Middlesborough. Dat opgenomen concert werd de 25ste uitgezonden als Pop Goes The Beatles en schalde overal in Engeland uit de speakers terwijl George Michael in Noord-Londen ter wereld kwam.

George Harrison en George Michael ontmoeten elkaar in 1987/1988
wanneer ze beiden druk zijn met de promotie van hun muziek.

Beatlemania wordt Wham Mania
Net als de jonge Beatles raakte George Michael in de ban van muziek. Samen met schoolvriend Andrew Ridgeley. Waar Lennon en McCartney behoorlijk aan elkaar gewaagd waren als songschrijvers, kunnen we van Michael en Ridgeley niet hetzelfde zeggen. Ze werkten weliswaar samen aan een aantal nummers die Wham!-hits zouden worden, maar al snel werd duidelijk dat George de grote songschrijver was die nog niet wist hoe hij een zelfverzekerde popster kon zijn en dat het bij Andrew precies andersom zat. Wel was er de parallel met The Beatles als het ging om de worsteling om een platencontract te krijgen en een eerste single uit te mogen brengen. En qua muzikale invloeden deelden George en Andrew hun liefde voor Motown met The Beatles. Sterker nog, in veel Wham!-hits is de Motown-sound regelrecht terug te vinden, maar dan gegoten in een jaren 80-jasje. Toen de populariteit van Wham! tot grote hoogten steeg, betitelde de pers de uitzinnige taferelen als... Wham Mania, waarbij de rechtstreekse vergelijking met Beatlemania gemaakt werd. Wham! was na The Beatles, zo dachten wij bij het maken van de podcast, de eerste volgende grote Britse band waarbij die taferelen zo sterk vergelijkbaar waren met The Beatles gebeurde. Zeker als we naar het Engeland van die tijd kijken.


George over George
Tijdens zijn solocarrière had George het niet altijd makkelijk en was hij, zeker in de eerste jaren, enorm op zoek naar wie hij zelf was en welke artiest hij wilde zijn. Beatlesproducer George Martin zag die jonge artiest ook worstelen en was, voor zijn doen, behoorlijk uitgesproken over wat hij in die tijd van George Michael vond. Zo zei hij tegen de Daily Mail dat Georges talent als songschrijver weliswaar fenomenaal was, zelfs te vergelijken met dat van Paul McCartney, maar dat het succes voor hem te snel was gekomen. Dat George er voor moest waken dat het hem niet naar het hoofd steeg. Maar, zo reflecteerde George Martin, vaak komt arrogantie voort uit angst. In ieder geval hoopte hij dat de jonge George zich qua uitlatingen een beetje rustig hield en zijn carrière niet op het spel zou zetten.

Beatles-invloeden
Achteraf weten we dat George Michael vaak onbegrepen is als de artiest die hij wilde zijn. Ook dat er zoveel misère speelde in zijn privéleven. Hoe dan ook, de man wilde serieus genomen worden in zijn muziek. Dat horen natuurlijk ook op misschien wel zijn beste album: Listen Without Prejudice. Daarop maakte hij een diepe buiging naar zowel John Lennon (Praying For Time) als Paul McCartney (Heal The Pain). Dat laatste nummer zong George jaren later, rond 2005, ook nog eens als duet met Paul, in de Londense AIR Studio's van...George Martin. Een prachtige uitvoering, waaruit blijkt hoe mooi de stemmen van George en Paul combineren. En deze beide odes aan The Beatles zeggen toch ook wel wat over de enorme muzikale kwaliteiten van George Michael. Hij wist precies welke elementen hij in de nummers moest stoppen om ze dat Lennon- of McCartney-gevoel te geven. In die tijd luisterde hij trouwens ook veel naar de Beatlesalbums Revolver en Abbey Road, zo vertelde George ooit in een interview.

De Imagine-piano op Patience
En dan is er nog de Imagine-piano. Het bruine exemplaar waarop John Lennon het nummer componeerde. George Michael wilde graag, vanwege een bijzondere reden, in het bezit komen van het instrument. En dus liet hij op een veiling maarliefst 1,45 miljoen pond bieden, waarbij Robbie Williams en Liam Gallagher achter het net visten. George zag de piano als een symbool voor vrede en stuurde hem de wereld rond, zodat mensen het instrument op betekenisvolle plekken konden bezichtigen. Tegenwoordig staat de piano tijdelijk in het bezoekerscentrum van Strawberry Fields in Liverpool. Voordat George de piano rond liet reizen, componeerde hij er zelf nummers op. Ook gebruikte hij het instrument in de studio. We horen de Imagine-piano namelijk terug op het nummer Patience (2004). Op het gelijknamige album titel zingt George trouwens ook over John, in zijn nummer John and Elvis are Dead.

Julia Baird met de piano waarop haar halfbroer Imagine schreef,
in het bezoekerscentrum van Strawberry Fields in Liverpool

Paul vergeet George aan te kondigen
Met Paul McCartney had George Michael de meest intensieve 'Beatles-relatie'. Zo werd hij uitgenodigd om op 10 april 1999 op te treden tijdens het Concert For Linda, ter nagedachtenis aan Linda McCartney. Ongeveer een jaar na haar dood zong George daar de nummers Eleanor Rigby en The Long And Winding Road. Het zijn prachtige uitvoeringen, door het engelachtige stemgeluid van George. Een paar jaar later, op Live 8, tijdens de twintigste 'verjaardag' van Live Aid stond George naast Paul op het podium om Drive My Car te zingen. Hij moest daarvoor wel een sprint uit de coulissen trekken omdat McCartney vergat hem aan te kondigen en het nummer al inzette. Blijkbaar zette het geen echt kwaad bloed, want de twee giganten waren in 2009 gezamenlijk te horen in een radio-interview, waarbij Paul telefonisch zijn live-album Good Evening New York City promootte, terwijl George in de studio meepraatte. 

Live8

Sweet Soul Music
George Michael stierf op 25 december 2016, in het rampjaar van de popmuziek. Hetzelfde jaar ook waarin George Martin ook zijn laatste adem uitblies. Reageerde het Beatleskamp nog op het overlijden van de jonge George? Jazeker. Ringo met een korte tweet. Paul McCartney deed het wat uitgebreider:  "George Michael’s sweet soul music will live on even after his sudden death. Having worked with him on a number of occasions his great talent always shone through and his self deprecating sense of humour made the experience even more pleasurable." We hadden het niet mooier kunnen zeggen.

Beluister De Laatse Dagen Van... George Michael
De Laatste Dagen Van…George Michael is vanaf 14 november (deel 1, 2 en 3) en 21 november (deel 4, 5 en 6)  te beluisteren via nporadio5.nl/podcast, NPO Luister en alle andere populaire podcast-apps, zoals Spotify en Apple Podcasts.

Een bed op zolder, met een stapel gouden platen eronder: Paul McCartneys jaren aan Wimpole Street

Allemaal een heel gelukkig nieuwjaar, Beatle People. Ik hoop dat de meesten van jullie terug mogen kijken op een ontspannen kerstvakantie, met wat ruimte om te genieten van mooie muziek, documentaires, podcasts, magazines en boeken. Tenminste, dat zijn voor mij altijd wel ingrediënten die de kerst extra kleur geven. Voor BeatlesTalk betekent het inluiden van 2023 alweer het achtste jaar waarin deze blog bestaat. En als ik het goed heb, nadert Fab4Cast ook een jubileum. Wat is het mooi om te merken dat velen van jullie ook al zo lang met ons meelezen en -luisteren. Ik ben benieuwd wat 2023 ons voor nieuwe avonturen gaat brengen!

Weet je nog? In maart vorig jaar waren we met Fab4Cast zomaar een dag in Londen. Nou ja, niet zomaar. Ons hoofddoel was het bezoek aan de Paul McCartney-expositie The Lyrics in The British Library, maar we besloten die dag om er nog een paar Beatles-locaties aan toe te voegen. Dat plan bracht ons in de wijk Marylebone en in het bijzonder bij het huis aan Wimpole Street 57. De plek waar Paul McCartney enige tijd woonde, bij de familie van zijn toenmalige vriendin, de actrice Jane Asher.

Kale wanden
Hij vertelt er liefdevol over, in zijn boek The Lyrics. Hoe de woning van de Ashers voor hem een huiselijker alternatief was voor de flat aan Green Street 57. Die plek huurde Brian Epstein voor The Beatles in het najaar van 1963, toen de band steeds vaker en langduriger in Londen moest zijn. Maar McCartney vond het er niet gezellig. Een mannenhuishouden met kale wanden. Hij sprak erover en ontving prompt een uitnodiging van Janes ouders om hun zolderkamer te betrekken. Er was ruimte genoeg in het statige herenhuis, dat een langere traditie kende in het huisvesten van armlastige musici. Waarschijnlijk mensen aan wie Janes moeder Margaret hoboles gaf in het souterrain van de woning. Eén van haar studenten, niet armlastig, wel leergierig, was overigens George Martin. 

Jane Asher poseert in haar slaapkamer
aan Wimpole Street (1963)

Gouden platen
En dus vond Paul een plekje op zolder. Ook niet om geld en aandacht verlegen, maar vooral op zoek naar de huiselijkheid en gezelligheid waarmee zijn Liverpoolse familie hem altijd omringd had. Bij de Ashers was de sfeer goed, maar gingen Pauls ogen wel open in deze geheel nieuwe, upper class-sfeer. Het was...anders dan in Liverpool. Volgens Jan Cees ter Brugge moest Paul op z'n zolder wel een beetje woekeren met de ruimte, en bewaarde hij op een gegeven moment zijn gouden platen onder het bed. Want hij woonde er wel even. Uiteindelijk zou Paul pas in maart 1966 met Jane gaan samenwonen aan Cavendish Avenue nummer zeven, pal om de hoek bij Abbey Road. Tot die tijd genoot hij van zijn verblijf bij de Ashers. Naast Jane, moeder Margaret en  vader (Sir) Richard, was er ook nog dochter Clare én zoon Peter. Deze Peter Asher zou later A&R-manager worden bij het Apple-imperium van The Beatles. 

 

Souterrain

Maar zover was het nog niet in de periode dat Paul zijn huisgenoot was. In die tijd had hij zijn eigen carrière als lid van het duo Peter and Gordon, waarvoor dat andere duo (Lennon and McCartney) enkele hits schreef, waaronder A World Without Love. Op de video zien we Peter rechts in beeld. Zijn haar even rood als dat van zijn zus Jane. Het nummer werd waarschijnlijk geschreven aan Wimpole Street, waar ook John Lennon regelmatig te gast was. Het souterrain fungeerde als plek waar Paul, John en Peter vaak met muziek bezig waren. Terwijl we met het Fab4Cast-team afgelopen maart voor de woning stonden, zag ik het hek en de stenen trap die naar de aparte toegangsdeur van het souterrain leidde. Daar stonden zeker de voetstappen van John Lennon en George Martin op. Vermoedelijk kwam Paul via de woning het muziekatelier binnen. Hij verliet de woning nog wel eens op een creatieve manier trouwens. Via een ontsnappingsroute op één van de etages, door aan de achterzijde naar het huis van de buren te klimmen, als er weer eens journalisten of fans op de stoep stonden.

Wimpole street 57

Onverwacht weerzien
Wimpole Street was een creatieve plek voor Paul. Niet alleen droomde hij er de melodie van Yesterday, ook schreef hij aarr, met John, het nummer I Want To Hold Your Hand. Jaren later, zo lees ik in zijn The Lyrics, wandelde hij nog eens langs zijn oude adres. Op weg naar zijn dokter, verderop in die straat. "Wauw, mooie herinneringen hier," dacht hij. Toen Paul bij zijn dokter aanbelde, voelde hij dat er iemand achter hem stond. Het was Jane. "Hemel, ik moest net aan je denken. En aan het huis," vertelde hij zijn oud-geliefde. Zelf had ik er graag even binnen gekeken, op Wimpole street 57. Vooral op die zolder en in het souterrain. Maar we moesten de trein halen, terug naar Nederland.

Wat deden The Beatles toen hun eerste single Love Me Do werd uitgebracht?

Als we de klok dit weekend 60 jaar terugzetten, belanden we in de eerste week van oktober 1962. Een ontzettend spannende periode voor The Beatles, want op vrijdag 5 oktober verscheen bij Parlophone hun debuutsingle Love Me Do/P.S. I Love You. De weg naar de "toppermost of the poppermost," om met John Lennon te spreken, was ingeslagen, maar ze waren er nog niet... Toch was het een tijd vol verwachting, waarin The Fab Four steeds zichtbaarder werden. Ik vroeg me af hoe die eerste week van oktober er voor de jongens uitzag. 

De regionale tuinbouwvereniging
Nog steeds waren The Beatles vrijwel dagelijks in The Cavern Club te vinden, waar ze optreden na optreden verzorgden. Meestal ging het ene dag om een lunchconcert en de volgende dag een avondoptreden. Zo ging dat. Om en om. Op zaterdag 6 oktober, daags na de release van hun single, doken de jongens voor een signeersessie even op in Dawson's Music Shop in het plaatsje Widnes, zo'n 25 kilometer ten zuidoosten van Liverpool. Daarna wachtte er een optreden in Hulme Hall in Port Sunglight, op Birkenhead aan de overkant van de Mersey. Het optreden was voor de regionale tuinbouwvereniging. Je moet wat, op weg naar de top. Al lonkte het succes een beetje, het maakt duidelijk dat The Beatles in oktober 1962 ook nog behoorlijk met de voeten in de plaatselijke klei stonden.

The Friday Spectacular
Na een volgende avondshow in The Cavern, op zondag de 7e, moest de band zich die maandag in Londen melden. Daarom was het niet mogelijk om het gebruikelijke lunchconcert aan Mathew Street te verzorgen. Het was een belangrijke dag, want The Beatles zouden hun debuutoptreden op Radio Luxembourg gaan voorbereiden. De invloedrijke zender, die met uitzendingen via de korte en middengolf het Britse publiek voorzag van de laatste hits, werd door Britse platenmaatschappijen regelmatig ingezet om de nieuwste releases te promoten. Daar stond dan een vergoeding tegenover. Eén van de shows waar EMI geld voor neerlegde, was The Friday Spectacular. Een show die eerder in de week werd opgenomen. En zo meldden The Beatles zich op maandag 8 oktober bij EMI House aan Manchester Square in Londen.

The Beatles met muziekuitgever Dick James en
producer George Martin bij EMI House
aan Manchester Square

"Beatles? What's that supposed to be?"
Dat was een plek waar, volgens producer George Martin, de naam van The Beatles in die periode nog niet veel positieve reacties bij het personeel losmaakte. Wanneer hij met collega's over zijn nieuwe bandje sprak, werd de bandnaam regelmatig met een bulderlach beantwoord. Men vond het maar een rare naam, The Beatles. Er waren zelfs collega's die dachten dat George hem had verzonnen. Dat het één van de grappen uit zijn Goon Show was, die hij ook produceerde. Dat kon toch niet waar zijn, een band die The Beatles heette? En dus had men er een hard hoofd in of het lukte om de nieuwe single Love Me Do, waarin weinigen geloofden, airplay te laten krijgen in bekende BBC-radioprogramma's als Saturday Club of Easy Beat. EMI-plugger Alma Warren kreeg de single niet voor het voor voetlicht. De reactie van de BBC was: "Beatles? What's that supposed to be?"

Advertentie voor het wekelijkse 
radioprogramma bij Radio Luxembourg

Radio Luxembourg
De enige manier om Love Me Do richting de oren van een groot aantal luisteraars te krijgen, was dus via Radio Luxembourg, dat sinds 1933 in de avonduren in Engeland en op het Europese continent te ontvangen was. Dat plan bracht The Beatles op maandag 8 oktober bij EMI House in Londen. De locatie beschikte op de begane grond over een kleine studio, waar zich een publiek van honderd jongeren verzameld had. Hun rol was vooral om de uitzending een live-gevoel mee te geven, met geklap en gejoel. Gek genoeg speelden bands, zo ook The Beatles, juist niet live. Wel werden ze geïnterviewd. Vervolgens draaide de zender de officiële release, die gevolgd werd door het applaus van de aanwezigen. Zo zou deze sessie op vrijdag 12 oktober, tussen tien en elf uur in de avond zijn weg vinden naar de vele jonge luisteraars van de zender. Ongetwijfeld liggend in bed, met hun oor tegen de speaker. Zowel Love Me Do als P.S I Love You waren onderdeel van de show.


Een rondje Londen
Maar zover was het nog niet. De volgende dag, op Johns 22ste verjaardag, ging eerst het werk in Londen door. The Fab Four maakten een rondje langs diverse freelance muziekjournalisten en de wekelijkse muziektijdschriften, om Love Me Do volop te promoten. Ergens die dag moesten ze de grote stad weer achter zich laten, want een dag later wachtten de vaste fans weer op hen in The Cavern. Voor een lunchconcert én een avondoptreden. The Beatles moesten hun afwezigheid even stevig inhalen. Ondertussen was de band zelf in gespannen afwachting van de radio-uitzending, aankomende vrijdagavond bij Radio Luxemburg. 

George met zijn vader Harry

"The best buzz of all time"
George Harrison had zijn ouders Harry en Louise verteld dat ze in de uitzending zouden zitten. Zelf moest hij optreden, dus kon hij het programma waarschijnlijk net niet beluisteren in de late avond. En zo zaten zijn ouders gespannen voor de radio. Urenlang, omdat ze niet precies wisten wanneer het programma zou starten. Vader Harry had de volgende dag een vroege dienst, op de bus. Op een gegeven moment besloot hij naar bed te gaan. Moeder Louise bleef bij de radio en wachtte daar op de thuiskomst van George. Die kwam laat in de avond binnenrennen, met de uitroep: "We zijn op de radio, we zijn op de radio!" Terwijl Harry vanuit zijn bed vroeg of het iets rustiger kon, moeten moeder en zoon Harrison in alle staten geweest zijn. George zou zich het moment later nog herinneren als "the best buzz of all time." Het was een spannende tijd. Er hing verandering in de lucht.

Verder luisteren:
Aan de allereerste single van The Beatles - Love Me Do/P.S. I Love You - gaat een fascinerend verhaal vooraf. Fab4Cast dook de archieven in, ontkracht een aantal hardnekkige mythes en bespreekt de opnamesessies uit de zomer van 1962.

De nieuwe Let It Be-box: over Ringo's klikkende drumstokjes en 2 minuut 49 aan nieuw materiaal (met podcast)

Spannende tijden in Beatles-land. Terwijl we allemaal uitkijken naar de nieuwe, zes uur durende Get Back-film die vanaf 25 november op Disney+ te zien is, verschenen ondertussen al de Let It Be-boxset, het luxe Get Back-boek en Paul McCartneys The Lyrics-boek. Waar moet een mens beginnen om dat allemaal tot zich te nemen? Als je al in de gelegenheid bent om alles aan te (willen) schaffen. Hoe dan ook, er valt veel te snoepen dit najaar, voor Beatlesliefhebbers die zich onder willen dompelen in de sfeer van die toch wel legendarisch geworden sessies die de band in januari 1969 hield.

Andere status van The White Album en Abbey Road
De Super Deluxe-versie van de boxset bevat de nieuwe stereo-mix van het Let It Be-album, Apple sessies, repetities en jams. Ook zit het originele Get Back-album in de box, net als de Let It Be-EP, een Blue Ray-disc met dolby atmos, 5.1 en high res audio-versies van de nummers én, als klap op de vuurpijl, een 105 pagina's tellend boek. We zijn het inmiddels van de boxen gewend. Dat boek had ik graag los willen kopen, maar ja...zo werkt het niet in Beatlesland, en daarom besloot ik toch maar om deze grote Beatlesbox aan me voorbij te laten gaan en de tracks via Spotify te beluisteren. Hoewel ik Let It Be een erg mooi Beatles-album vind (met Across The Universe als favoriete track), heeft het bij mij toch een nét iets andere status van bijvoorbeeld The White Album en Abbey Road, waarbij ik wél overstag ging in de aanschaf van de jubileumboxen.

Hoofdpijn-dossier
De geschiedenis van dat hele Get Back/Let It Be-project is een interessante, maar een warrige. Het is er eentje van een valse start, een verhuizing van locatie, een legendarisch concert op een dak, maar ook van een worsteling om uiteindelijk een geschikt album uit al dat materiaal samen te stellen. Een slepend hoofdpijn-dossier, dat door The Beatles zelf eigenlijk al aan de kant geschoven was, omdat zij hun aandacht inmiddels weer van de aardse rock 'n' roll en eenvoud naar het inventieve, rijk gearrangeerde en geproduceerde Abbey Road-project verlegden. Uiteindelijk kwam het album er wel, al ging dat niet zonder slag of stoot. Enfin, de goed geïnformeerde lezer van deze column kan die zware bevalling inmiddels wel dromen.

Giles Martin (de zoon van Beatlesproducer George Martin) 
tekende wederom voor de remix.

2 minuut 49 aan nieuw materiaal
Wat het album niet haalde, vond de afgelopen decennia zijn weg naar de nieuwsgierige verzamelaar. Via bootlegs in alle vormen en maten. Zelf kocht ik ooit (pre-internet) een cd van het befaamde Yellow Dog-label, waarmee ik voor het eerst de studiodeur van de Get Back/Let It Be-sessies op een kier kon zetten. Anno 2021 was, bij het verschijnen van deze luxe Let It Be-box, dan ook de vraag: hoeveel nieuw materiaal gaan we nog aantreffen? Jan Cees ter Brugge van Fab4Cast zocht dat haarfijn uit. Wat blijkt? De nieuwe box bevat 2 minuut 49 aan nieuw materiaal, waarvan 1 minuut 40 aan muziek. Eén van die fragmenten is Wake Up Little Suzie van de door The Fab Four geadoreerde Everly Brothers. Maar heeft de gemiddelde Beatlesliefhebber al die andere uitgelekte tracks allemaal onder de knop? Dus tsja, dan is zo'n box met een dwarsdoorsnede van wat bijzondere opnames toch ook wel weer fijn.

Het ontbrekende rooftop-concert

Toch blijft er rond deze nieuwe box genoeg te onderzoeken. Hoe zit het met die EP die plotseling bij de box is gevoegd? Hoe verhoudt zich de 2021 remix zich tot de 2009 remaster? Leverde Giles Martin (de zoon van) goed werk bij de totstandkoming van de remix? Klinkt dat betwiste Phil Spector-orkest nu heel anders op de nieuwe mix? Hadden de (per ongeluk) klikkende drumstokjes van Ringo uit Let It Be weggehaald mogen worden? Wat had er nog méér in gezeten, bij het samenstellen van de box? En is het ontbrekende rooftop-concert een gemiste kans of had het er écht bij moeten zitten? Gelukkig is er altijd weer de fijne duiding en uitleg van de heren van Fab4Cast, gelardeerd met mooie fragmenten. Heerlijk luistervoer voor dit weekend. En....laat me vooral weten wat het album Let It Be voor jullie betekent in die hele Beatlescatalogus.

Fab4Cast - The Dutch Beatles Podcast · 170. Let It Be Super Deluxe Edition

My Old Friend: hoe Carl Perkins Paul McCartney hielp rouwen om de dood van John Lennon

In februari 1981 zat Paul McCartney in de AIR Studio's van George Martin op het Caraïbische eiland Montserrat. De zonnige plek leek in niets op de donkere straten van New York waar John Lennon twee maanden eerder was doodgeschoten. Na de moord had McCartney, behoorlijk aangedaan, de sessies voor zijn aanstaande album Tug Of War in overleg met George Martin opgeschort. In februari raapte hij zichzelf bij elkaar om een doorstart te maken. Musiceren en opnemen bleek waarschijnlijk het beste medicijn om zijn verdriet te verwerken.

Ringo, Stanley, Stevie en Carl
McCartney verkeerde in februari van het nieuwe jaar in goed gezelschap. Natuurlijk was hij op Montserrat te gast bij producer George Martin, die de geavanceerde studio eind jaren '70 had laten bouwen en er vanaf 1979 met artiesten neerstreek om albums op te nemen. Dat ook Paul juist daar enkele weken na de verdrietige gebeurtenissen landde, en onder de hoede van George Martin zijn werk weer oppakte, valt goed te begrijpen. Onder de zonnige Caraïbische hemel, in de relatieve anonimiteit en kleinschaligheid van het Britse eiland, was er rust en ruimte om meters te maken. Ook Ringo Starr vloog zuidwaarts, net als bassist Stanley Clarke. Zowel Carl Perkins als Stevie Wonder waren een paar dagen present. Perkins aan het begin van de sessies, Wonder aan het eind.

Op het vliegtuig naar Montserrat
De relatie tussen Paul McCartney en zijn idool Carl Perkins was er eentje die terugging tot in 1964, toen de twee elkaar tijdens een tournee in Engeland ontmoetten. Perkins speelde er dat jaar een serie concerten, samen met zijn Amerikaanse collega Chuck Berry. Hoewel Perkins vooral een goede band opbouwde met George Harrison, had hij ook een prima contact met Paul McCartney. Zodoende ontving Perkins een uitnodiging om op het vliegtuig naar Montserrat te stappen en een paar dagen te komen opnemen. Hij bleef acht dagen en speelde onverwacht een belangrijke rol in het verwerkingsproces van Paul om de moord op John.

Get It
We vinden Perkins' bijdrage op het album Tug Of War terug in het lichtvoetige en aanstekelijke Get It, in de rockabilly-jas die hem als "uitvinder" van het genre zo goed paste.

Carl raakte onverwacht een snaar bij Paul
Toen Carls verblijf er na acht dagen opzat, zocht hij naar een manier om Paul te bedanken. Spontaan schreef hij de avond voor zijn vertrek het nummer My Old Friend, dat hij de volgende ochtend aan Paul voorspelde en -zong. Dat zorgde voor de nodige emoties bij McCartney. Paul begon te huilen en liep naar buiten. Aanvankelijk begreep Carl de reactie niet goed, maar na enige uitleg van Linda bleek hij onverwacht een snaar bij Paul te hebben geraakt: "Linda told me, ‘He doesn’t cry a lot, but you touched him with that song.’ I only meant the song to be from me to him, but it turned out that it sounds like John Lennon is talking to him." Dat mag wat raadselachtig klinken.

Paul nam de tape mee terug naar Engeland

In ieder geval was Paul zo gecharmeerd van het nummer dat hij Carl vroeg nog een dagje te blijven, omdat hij My Old Friend graag samen wilde opnemen. In een uur tijd zong Carl het nummer opnieuw en speelde hij er een extra gitaarpartij bij in. Paul speelde orgel, slaggitaar, drums en bas. Ook voegde hij achtergrondvocalen toe. Hij vroeg Carl of hij de mastertape mee terug mocht nemen naar Engeland om het nummer verder aan te kleden. Ondertussen verloren beide muzikanten elkaar niet uit het oog. In 1993 ging Paul bij Carl langs in Nashville, toen hij tijdens zijn wereldtournee in de buurt was. De twee praatten en maakten muziek, een sessie die zelfs werd vastgelegd op beeld. Ook deelden Paul en Carl nog het podium tijdens het benefietconcert voor Montserrat, nadat het eiland (en de AIR Studio) verwoest was door een orkaan.

Johns afscheidswoorden aan Paul

En hoe liep het af met dat bijzondere nummer My Old Friend? Perkins voegde het uiteindelijk toe aan zijn album Go Cat Go dat in 1996 verscheen. Hij verklaarde dat hij erg content was met het resultaat en dat de song nóg meer voor hem betekende dan zijn eigen legendarische Blue Suede Shoes. Waar zat hem de trots van Perkins en de emotie van McCartney in? Dat had alles met de tekst te maken. Waar Carl Paul had willen bedanken voor het verblijf op Montserrat, gebruikte hij de woorden My old friend, won’t you think about me every now and then? En dat was, zo had Carl van Linda begrepen, exact wat John tegen Paul gezegd had bij het afscheid dat de twee na hun allerlaatste samenzijn in New York namen. Prachtig.

And I Love Her: over de kunst van het weglaten

Een prachtige liefdesverklaring in amper twee minuten en dertig seconden. Wanneer ik dit schrijf, heb ik het over het Beatlesnummer And I Love Her. Hoewel ik over een groot deel van het repertoire van The Fab Four in superlatieven zou kunnen schrijven, heeft And I Love Her altijd een bijzonder plekje in m'n hart. Is het 't arrangement, de melodielijn, het less-is-more-gevoel of juist de modulatie bij die mooie gitaarsolo? Ik weet het niet, soms klopt gewoon alles aan een liedje. Dit weekend zette ik And I Love Her weer eens op en raakte ik aan het schrijven.

EMI Studio Two, 27 februari 1964

In een lege stadsbus
Een paar jaar geleden zat ik 's avonds laat in Lijn 5 te wachten tot de bus me van de binnenstad van Deventer naar vinexwijk De Vijfhoek zou brengen. Dat was de plek waar we toen woonden. Ik had een gezellig etentje met vrienden gehad en vond het niet te ver, maar wel te donker om op deze winteravond terug te fietsen langs het stille fietspad met hoog begroeide bermen, dat de oude stad met de nieuwbouwwijk verbindt. Dus zat ik, ruim op tijd, in de bus te wachten tot de chauffeur zijn late dienst zou starten. Terwijl hij zich installeerde, klonk door de lege stadsbus ineens kraakhelder de warme, akoestische sound van And I Love Her uit zijn radio. Een moment van geluk.

Addertjes onder het gras
The Beatles namen And I Love Her ooit ook in de winter op: in de laatste dagen van februari 1964: rond de 21ste verjaardag van George Harrison en nog maar amper bekomen van hun eerste Amerikaanse avontuur. Ian MacDonald schrijft in 'Revolution In The Head' dat het best nog lastig was om het nummer goed op tape te krijgen. Ondanks de schijnbaar aanvoudige structuur, zaten er blijkbaar voldoende addertjes onder het gras om vele takes te zien stranden voor de eindstreep gehaald kon worden. Zou het te maken hebben met de mooie "leegte" die deze ballad in zich heeft? Less is more, maar zonder drukke gitaar- of drumpartijen is genadeloos elke slecht getimede noot of slag hoorbaar. Het is denk ik die leegte die me ook zo aanspreekt in And I Love Her, in combinatie met de rijkelijk toegevoegde galm die George Martin er bij in draaide. Een smaakvolle zet in dit geval, vind ik. 

Gewoontjes
Een kleine worsteling was het opnameproces dus. Dat hoor je ook terug in de versie die uiteindelijk in 1995 op Anthology 1 terechtkwam. Daar horen we The Beatles een hele andere versie spelen. Eentje vol fouten, in de bezetting die meestal gebruikt werd: met elektrische gitaren en drums. Je begrijpt waarom er nog even verder werd geëxperimenteerd, want ineens klinkt alles zo gewoontjes, banaal haast wanneer de hoge gitaarloopjes in de begeleiding opduiken. Ook het eind stond nog niet vast. Uiteindelijk was het een goede beslissing om de elektrische gitaren en de drums links te laten liggen en voor een volledig akoestische sound te gaan. Daarbij switchte Ringo naar conga's en voegde George nog claves toe. 

In de kelder van de familie Asher

Paul McCartney zou And I Love Her geschreven hebben in de muziekkelder van de woning van de familie Asher aan Wimpole Street in Londen. Dat was de plek waar Macca een tijdje woonde, in de eerste periode van zijn relatie met actrice Jane, de dochter des huizes. Ook John was er vaak te vinden, om samen met Paul aan nieuwe nummers te schaven. Volgens Lennon hielp hij McCartney bij And I Love Her om de zogenaamde "middle eight" te schrijven ("A love like ours...."). Maar uitgever Dick James, die in februari 1964 bij één van de sessies aanwezig was, meende zich te herinneren dat die break zelfs nog in Studio Two tijdens de theepauze geschreven werd. Door John en Paul. Al twijfelde Paul of hij er hulp bij kreeg, in dit geval vormde het middenstuk een extra belangrijk onderdeel van het liedje, vanwege het ontbreken van de duidelijke couplet-refrein-structuur. 

De solo als geheime wapen

The Beatles speelden And I Love her uiteindelijk één keer live. Dat was in de week waarin het album A Hard Day's Night verscheen: op 16 juli 1964 in het BBC-programma Top Gear. De opname laat horen dat de band het nummer inmiddels ook goed live beheerste. Uiteindelijk was er trouwens nóg een element dat het grote aantal herhalingen in And I Love Her doorbrak. Misschien wel het meest geniale aspect aan het geheel: de gitaarsolo van George Harrison, die direct ingezet wordt wanneer het nummer een halve toon moduleert. En al zingt McCartney "dark is the sky", dan is het toch ineens of de hemel openbreekt.

Bij het overlijden van Gerry Marsden en over zijn relatie met The Beatles

Afgelopen week overleed Gerry Marsden op 78-jarige leeftijd. Op 3 januari 2021 om precies te zijn. Gerry was al jaren hartpatiënt en recente complicaties werden hem fataal. Als inwoner van Liverpool en zanger van The Pacemakers, hoe ironisch die bandnaam nu ineens ook mag klinken, was zijn levensverhaal en carrière verbonden met The Beatles. Dat bleek ook afgelopen week uit de vele reacties die zijn verscheiden losmaakte in Beatlesland. Graag besteed ik deze week aandacht aan de aimabele zanger met zijn karakteristieke stem. En natuurlijk aan zijn relatie met The Beatles.

De hoge en heldere tenor
In 2015 was ik voor het eerst in Liverpool om de stad te zien en te voelen. Het moment dat me altijd bijbleef, was de overtocht met de ferry over de Mersey. Het was een grijze, mistige novemberdag. Koud ook. Toch moest dat tochtje écht gemaakt worden. Niet alleen vanwege het zicht op de skyline van Liverpool, maar vooral vanwege de romantiek. In Liverpool weet men wel hoe je toeristen vol in het hart kunt raken. Kort na vertrek van de ferry, nog geen twintig meter verwijderd van de kade, klonk Gerry's stem uit de luidsprekers van de ferry. Ik hoorde het ontroerende "Ferry Cross The Mersey". Marsdens hoge en heldere tenor schalde over het water, terwijl ik het Royal Liver Building achter me langzaam kleiner zag worden. Geen mens houdt het droog bij zo'n ervaring. Ook ik niet. Deze week hing de vlag half stok op de ferry.

Van Toxteth naar de Wirral
Gerry Marsden maakte zelf zijn oversteek definitief. Hij werd op 24 september 1942, enkele maanden later dan Paul McCartney, geboren in de ruige Liverpoolse wijk Toxteth, maar stierf aan de overzijde van de Mersey, in de zogeheten Wirral Area. De plek waar veelal de beter gesitueerden neerstrijken. Waar The Beatles medio 1963 Liverpool voor Londen verruilden, bleef Gerry vooral een man van zijn geboortestad. Of hij er zijn hele leven woonde, kon ik niet achterhalen. Wel was en bleef zijn band met Liverpool sterk. Net als die van leeftijdgenoot Paul McCartney. 

In de voetsporen van The Beatles
De paden van The Beatles en Gerry and the Pacemakers kruisten elkaar vele malen. Beide groepen maakten in hun prille bestaan een soortgelijke ontwikkeling door en wedijverden aanvankelijk als 'vriendelijke rivalen' en ambassadeurs van de Mersey Beat om de hoogste posities in de hitlijsten. Gerry richtte zijn band samen met broer Fred op. De bandnaam Gerry and the Mars Bars werd op last van snoepfabrikant Mars veranderd. Zo ontstonden The Pacemakers. Beatlesmanager Brian Epstein zag het talent dat Marsden in huis had en voegde de zanger en zijn band na The Beatles, als tweede act, aan zijn management toe. Ook George Martin wilde met Gerry and the Pacemakers werken en schoof de door The Beatles afgekeurde single How Do You Do It naar de muzikanten door. Het resultaat? Een nummer 1-hit in april 1963, gevolgd door het succes van I Like It, You'll Never Walk Alone (uit de Rodgers and Hammerstein-musical Carousel) en het door Marsden zelf geschreven Don't Let The Sun Catch You Crying.

Brian Epstein en Gerry Marsden

Samen met The Beatles op één podium
Veel eerder waren Gerry en zijn band de (pré)Beatles elkaar volop tegengekomen in Hamburg, waar ze in dezelfde clubs speelden. Beide bands deelden zelfs ooit het podium van de Litherland Townhall in Liverpool. Dat was op 19 oktober 1961. Omdat The Beatles en The Pacemakers die avond na elkaar zouden optreden, werd in een opwelling besloten de groepen te fuseren. Als The Beatmakers stond er die avond een (naar de maatstaven van die tijd) superband op het podium, waarbij Paul McCartney nog slaggitaar speelde en John Lennon aan de piano plaatsnam. Drummers Pete Best en Freddy Marsden bespeelden samen één drumkit. Je had er bij willen zijn.

Latere projecten
Net als The Beatles stond ook Gerry met zijn Pacemakers in 1964 in de Ed Sullivan Show, al was het enkele maanden later, in mei. Marsden viel dezelfde verbazing ten deel als zijn voorgangers, want zei daarover: "We were wined and dined and treated like royalty and we were just four scallies from Toxteth." Na enkele zeer succesvolle jaren, waarbij The Pacemakers wereldwijd tourden, viel de band in 1966 uiteen. Ongeveer tegelijkertijd met het afnemen van de populariteit van de Mersey Sound. Waar The Beatles zich op een niet te evenaren wijze wisten te vernieuwen, verlegde Gerry zijn blik naar de wereld van televisie en theater. Later tourde hij met de opnieuw gevormde Pacemakers (waarin niet alle originele leden speelden) en bracht hij in 1989 zijn single Ferry Cross The Mersey na de Hillsboroughramp in het stadion van Sheffield opnieuw uit. Daarop was ook Paul McCartney te horen. Met een recente release van You'll Never Walk Alone wilde Gerry het Britse zorgpersoneel in de coronacrisis een hart onder de riem steken.

De Stem van Liverpool
Paul McCartney, Ringo Starr en Yoko Ono deelden afgelopen week hun herinneringen en condoleances rond het overlijden van Gerry Marsden. Zo schreef McCartney: 

Gerry was a mate from our early days in Liverpool. He and his group were our biggest rivals on the local scene. His unforgettable performances of 'You’ll Never Walk Alone' and 'Ferry Cross the Mersey' remain in many people’s hearts as reminders of a joyful time in British music. My sympathies go to his wife Pauline and family. See ya, Gerry. I’ll always remember you with a smile. - Paul.

Het meest veelzeggend vond ik dit filmpje waarin Gerry met de Liverpoolse voetbalfans uit volle borst het tot clublied verworden You'll Never Walk Alone zingt. Het werd het lied dat Gerry rechtstreeks ieders hart in zong en dat hem tot de Stem van Liverpool maakte. Die stem blijft ongetwijfeld over de Mersey schallen. Voor altijd.

Gerry Cross The Mersey

Yesterday: de gedroomde klassieker waarover Paul McCartney zo twijfelde

Achteraf bezien lijkt het allemaal zo vanzelfsprekend, hoe goed de muziek van The Beatles ons in de oren klinkt. Althans, je realiseert je niet hoe bijzonder sommige creatieve keuzes waren die de jongens of hun producer en arrangeur George Martin destijds maakten. Voor mij geldt dat zeker. Zo sta ik eigenlijk nooit stil bij wat het nummer Yesterday betekend heeft. Als hersenspinsel van Paul McCartney, maar ook zeker als resultaat van Pauls samenwerking met George Martin.

McCartney en Martin, dat werkte goed samen
Van alle vier de Beatles was Paul McCartney degene die creatief het dichtst bij George Martin stond. Dat kunnen we onderhand denk ik wel concluderen. McCartney kreeg van huis uit zijn brede interesse voor amusements- en big band-muziek mee. Hoewel hij als puber in de ban raakte van Rock 'n' Roll, was er ook altijd die hang naar het luisteren, zingen en schrijven van liedjes uit dat andere genre. Dat moet er ongetwijfeld voor gezorgd hebben dat de klassiek geschoolde George Martin met zijn ideeën en arrangementen juist op dat talent van McCartney kon voortborduren. De twee wisten elkaar tijdens en tot ver ná het uiteengaan van The Beatles nog vaak te vinden.

Paul twijfelde aan zichzelf
Zou Yesterday het eerste nummer zijn geweest waarmee McCartney en Martin buiten de standaard werkwijze van The Beatles samenwerkten? Ik denk het haast wel. Volgens George Martin schreef Paul Yesterday al in januari 1964, in het George V-hotel in Parijs. Dat zou betekenen dat McCartney nog anderhalf jaar onder de pet hield, voor hij het medio 1965 opnam. Dat Paul er niet direct mee naar de studio rende terwijl de spreekwoordelijke inkt nog nat was, is waar. Hij twijfelde namelijk ernstig aan zichzelf. Het klinkt haast te romantisch, maar McCartney werd op een ochtend wakker met de melodie van Yesterday in zijn hoofd. Alsof het lied in een droom tot hem gekomen was. De piano was dichtbij, hij legde zijn vingers op de toetsen en speelde de oerversie van het liedje dat Yesterday zou worden. Het is een overbekend verhaal, maar het moet even aangestipt worden, als we het over deze ballad hebben.

Eitje?
"Dat gaat verdacht makkelijk," moet McCartney gedacht hebben. Dus speelde hij de melodie van Yesterday in de maanden daarna aan verschillende voor, met de vraag of ze hem herkenden, las ik in Ian MacDonald's "Revolution In The Head," dat zo mooi, inhoudelijk en to the point het verhaal achter elk Beatlesnummer vertelt. McCartney vergeleek de totstandkoming van Yesterday met het leggen van een ei: "It's like an egg being laid - not a crack or flaw in it." Die vergelijking met een ei was trouwens best grappig: nog voordat Paul de officiële tekst schreef, zong hij "Scrambled eggs, oh my baby how I love your legs." Een heerlijke, banale oerversie, die later stevig op de schop ging.

Moeiteloos van I'm Down door naar Yesterday
In de aanloop naar zijn drieëntwintigste verjaardag werkte Paul in EMI Studio 2 met George Martin aan de opname van Scrambled Eggs, dat inmiddels was omgedoopt tot Yesterday. Op maandag 14 en donderdag 17 juni 1965, om precies te zijn. Het was vocaal even schakelen, die maandagavond, want 's middags had Paul aan het folky I've Just Seen A Face gewerkt, gevolgd door het met zijn Rock 'n' Roll-kopstem gezongen I'm Down. Die avond hing hij zijn Epiphone-gitaar om en deed hij twee takes van Yesterday. Paul speelde het nummer in G, maar stemde zijn gitaar een toon lager, waardoor we het in F horen. Waarom zou hij dat gedaan hebben? Alleen maar omdat het lekkerder speelde? Bij The Ed Sullivan Show speelde Paul overigens in F, maar tijdens de Beatles-tours in 1965 en 1966 bracht de voltallige band Yesterday wel een toon hoger, in G. We zien en horen het bijvoorbeeld hier, in Munchen [video], een versie die nog maar weinig met het origineel te maken heeft:

Angst voor het Mantovani-effect
"We agreed that it needed something more than an acoustic guitar, but that drums would make it too heavy," vertelde Martin, die vervolgens zelf voorstelde om een strijkkwartet in te vliegen. Na wat twijfel en angst voor een kitscherig Mantovani-effect, stemde McCartney in. Martin en McCartney werkten samen aan het arrangement. In mijn hoofd was het beeld ontstaan dat Paul McCartney als enige Beatle aanwezig was, terwijl hij Yesterday, met hulp van een strijkkwartet opnam. Dat klopt niet. Hoewel hij als enige Beatle op de opname te horen is, waren de overige Beatles vermoedelijk allemaal aanwezig bij de opname. Zo is de stem van George Harrison duidelijk te horen op de tapes van de sessie, lees ik in Mark Lewisohns "Recording Sessions". 

Napraten in de kantine
Het strijkkwartet bestond uit Tony Gilbert en Sidney Stax (beiden viool), Francisco Gabarro (cello) en Kenneth Essex (altviool). McCartney zou de cellist ongeveer een week later in de kantine van de Abbey Road studio's vrolijk hebben toegeroepen: "We have a winner with that Yesterday." Met andere woorden: Alle twijfel was verdwenen. Paul voelde dat hij iets speciaals gemaakt had, al zou het nog even duren voordat de wereld het zou horen.

Francisco Gabarro

Een stap vooruit en een groot commercieel succes
Yesterday was een stap vooruit in het denken over hoe popmuziek ook kon klinken. Deze eerste kennismaking met klassieke instrumenten, inspireerde The Beatles na 1965 tot veel meer. Via Eleanor Rigby (strijkers) en For No One (hoorn) ging de deur naar een diverser en breder geluid steeds verder open. Wat dat betreft was Yesterday van groot belang in de toch al razendsnelle ontwikkeling die The Beatles als band doormaakten. Om over het commerciële succes van het nummer maar te zwijgen. Daarover schieten superlatieven tekort. Yesterday werd één van de meest gecoverde liedjes uit de geschiedenis van de popmuziek, met minstens 1600 cover-versies. Paul mocht in 1965 al een Ivor Novello Award voor zijn ballad in ontvangst nemen maar zag een jaar later de Grammy op het nippertje naar Tony Bennett's The Shadow Of Your Smile gaan. You can't have it all.

Sentimental Journey 50 jaar: hoe Ringo andere pop-crooners pretentieloos de weg wees

Dit weekend is het vijftig jaar geleden dat Ringo Starr zijn eerste soloalbum uitbracht. Met Sentimental Journey probeerde Ringo zich te herpakken na het uiteenvallen van The Beatles. Al wist de buitenwereld nog van niets, binnen de band was het de laatste maanden van 1969 wel duidelijk dat het zo goed als voorbij was. Abbey Road was verschenen, Let It Be bevond zich in de (slepende) afrondende fase en John Lennon was in september '69 al zijn eigen weg gegaan.

Rond de piano in de kroeg

Voor Ringo was het even zoeken hoe hij zijn reis zou vervolgen. Na wat gesprekken met zijn familie in Liverpool, besloot Ringo een album op te nemen met de liedjes waar zijn moeder Elsie zo van hield. Nostalgische nummers uit de periode 1920-1950, die ongetwijfeld in huize Starkey (Graves) uit de boxen hadden geschald, of die rond de piano in de kroeg (zie de albumcover) om de hoek waren gezongen. Als je even niet meer weet wat je moet, dan kun je maar het beste terug gaan naar je roots, moet Ringo gedacht hebben. Zit wat in.

Goede samenwerkingspartners

Voor zijn album, dat toepasselijk Sentimental Journey zou gaan heten, liet Ringo zijn familieleden meedenken over het repertoire dat hij zou opnemen. Daarmee meldde Ringo zich in het najaar van 1969 bij George Martin, met de vraag of deze hem wilde helpen het album te arrangeren en produceren. Ondanks zijn talent als drummer was Ringo, meer dan de overige Beatles, sterker afhankelijk van goede samenwerkingspartners om tot een album te komen. Het werd, eerst in de jaren '70 en later met zijn All Starr Band, Ringo's manier om z'n muziekcarrière voort te kunnen zetten. 

Cole Porter, Klaus Voormann en Maurice Gibb

Sentimental Journey zou een afwisselende plaat worden, waarbij voor elk nummer een andere arrangeur gevraagd werd. Dat was het plan. Het waren niet de minste namen die een arrangement leverden. Zo wist Ringo Quincy Jones en Count Basie te strikken, aangevuld met voor de hand liggende samenwerkingspartners als George Martin en Paul McCartney. Andere opvallende namen van arrangeurs waren Maurice Gibb en Klaus Voormann. De over het algemeen smaakvolle arrangementen, neem het fijne Night and Day (Cole Porter) door de Cubaan Arturo "Chico" O'Farrill, compenseerden de ietwat wiebelige vocalen van Ringo. Al met al een prima insteek om toch tot een aangenaam album te komen. Als je je eigen zwakke punten kent, dan moet je goede mensen om je heen verzamelen. 

De plaat werd overal en nergens opgenomen

Het moet best een project geweest zijn, met al die arrangeurs en musici. Ik lees dan ook dat de plaat overal en nergens is opgenomen: in de EMI Studio aan Abbey Road, de Trident Studio's, Wessex Sound Studio's, Olympic Sound Studio's, De Lane Lea Studio's, Morgan Studio's en zelfs in de A&M Studio's in Los Angeles. Tussen 27 oktober en 26 december 1969 en, na het kerstreces, tussen 14 januari en 6 maart 1970 waren het vermoedelijk steeds sessies die zich steeds op één nummer concentreerden, op een plek die vooraf voor een dag of twee geboekt kon worden. Ondanks die versnippering, klinkt het album best coherent. [video: een wat nerveuze Ringo, in gesprek met David Frost]

Nergens pretentieus

Opmerkelijk vind ik het dat Ringo op Sentimental Journey niet zelf de drumstokken ter hand neemt. Alle nummers worden gespeeld door het George Martin Orchestra. Ringo is slechts de zanger. Ik hoor dat zijn vocalen op veel nummers dubbel ingezongen zijn, om ze wat meer body te geven. Of zou hier weer de techniek van artificial double tracking gebruikt zijn? In ieder geval horen we een zanger die haast luchthartig de liedjes uit zijn jeugd (en die van zijn moeder) met de luisteraar deelt. Nergens probeert Ringo pretentieus te zijn, laat staan de originele versies van de nummers te overtreffen. Dat maakt de plaat sympathiek, maar uiteraard niet per se goed. Ringo kreeg overigens bijval van George Harrison, die Sentimental Journey "a great album" en "really nice" noemde. John Lennon vertelde Rolling Stone in december 1970 dat hij zich schaamde voor Ringo's "schmaltzy effort", zo las ik in de recente publicatie "Solid State" van Kenneth Womack.

Ringo wilde verrassen

Toch zou Ringo's album op een bepaalde manier vernieuwend zijn. Als artiest uit de wereld van de pop (rock) waagde hij zich als één van de eersten (misschien wel de eerste) aan het inzingen van een plaat met liedjes uit The Great American Songbook. Vele artiesten zouden hem daarin volgen. Van Robbie Williams tot Rod Stewart en van Linda Ronstadt tot Paul McCartney (Kisses On The Bottom, 2012). Zelf wilde Ringo vooral verrassen, las ik deze week in het interessante boek "You Never Give Me Your Money". Met een album met standards, zijn Beaucoups of Blues-plaat (september 1970) en een langspeler met experimentele muziek. Dat laatste album kwam er nooit.

Hoe John Lennon met Because iets groters maakte dan hij zelf kon bevatten

De concentratie, precisie en aandacht die The Beatles in de eerste week van augustus 1969 in het nummer Because legden, is bijna tastbaar voor mij. Nu we 50 jaar na dato weer diep in het Abbey Road-album duiken, komt de schoonheid van deze Lennon-compositie weer in volle glorie tot ons. Waar de meningen over een liedje als Maxwell's Silver Hammer nog wel eens variëren, heb ik nog nooit iemand gesproken die Because maar zo-zo vindt. Niet alleen voor mij, maar voor vele Beatlesliefhebbers is Because A-categorie, Eredivisie, Champions League. Een nummer waarmee The Beatles bewezen welke onvoorstelbare ontwikkeling zij in amper zeven jaren als 'recording artists' hadden doorgemaakt. Cum Laude geslaagd.

Klassiek koorgezang

Enkele dagen voor de beroemde zebrafoto op Abbey Road gemaakt werd, legden The Beatles de laatste hand aan hun album. Vrijwel alles stond op tape en moest hooguit nog wat verder aangevuld of gecompleteerd worden. In die laatste fase van het album waren het met name de orkestpartijen die op verschillende nummers nog ontbraken. Het allerlaatste nummer waar The Beatles nog aan begonnen was John Lennons Because, een trage, statige ballad, die haast meer wegluistert als een klassiek koorgezang dan als een regulier popnummer. Waar Bach al eeuwenlang vele luisteraars het gevoel geeft dat zij iets van ongekende schoonheid kunnen ervaren, zette John Lennon met Because de deur naar het onnoembare op een kier. 

Van augustus 1802 naar augustus 1969

Overigens was het niet Bach maar Beethoven die Lennon inspireerde tot het schrijven van Because. Het Adagio sostenuto uit Beethovens Pianosonate nummer 14, opus 27, nummer 2 (Mondscheinsonate), gespeeld door Yoko Ono, raakte de juiste creatieve snaar bij Lennon. Beethoven completeerde het stuk in 1802 en droeg het op aan zijn pupil Giuletta Guicciardi. Alsof het zo moest zijn, verscheen de eerste editie van de bladmuziek van het stuk op 2 augustus 1802 in Wenen. The Beatles werkten,op hun beurt, op 1, 4 en 5 augustus 1969 aan Because. 167 jaar later,  in diezelfde week, galmde de inspiratie van Beethoven in de Londense EMI-studio na.

De eerste editie van de bladmuziek van Beethovens
Mondscheinsonate, die op 2 augustus 1802 verscheen

Zonder Yoko was Because er waarschijnlijk niet geweest

Het verhaal dat Because het directe resultaat is van het achterwaarts (af)spelen van de Mondscheinsonate, is overigens een kleine mythe. Vermoedelijk vroeg John aan Yoko om de partij van de rechterhand niet van hoog naar laag, maar van laag naar hoog te spelen. Door verder te experimenteren en de noten in de rechterhand-partij eerst van laag naar hoog, en dan weer van hoog naar laag te spelen, ontstonden de contouren van het intro van Because. Ook legde Lennon dezelfde weg van het Cis-mineur naar het A-akkoord af, alleen nam hij daar iets meer tijd voor dan Beethoven deed. Het resultaat is een akkoordovergang, waarbij het hart van menig luisteraar overstroomt van ontroering. De Amerikaan Scott Freimann legt dat in onderstaand filmpje goed uit. Het is overigens mooi om je te realiseren dat de invloeden die Yoko uit haar wereld meebracht, voor John als een katalysator werkten om tot nieuwe kunst te komen. 

Observaties, gevoelens en woordspelingen

Die muzikale inspiratie vulde John Lennon aan met een even sterke als serene tekst, waarin hij observaties combineert met gevoelens. Zoals de zintuiglijke ervaringen volgens een strak stramien in de Japanse haiku geplaatst worden, zo gebruikte Lennon zijn eigen vorm waarin hij over oorzaak-gevolg schreef. Dat combineerde hij met, voor die tijd, populaire uitdrukkingen en een dubbele betekenissen die woorden kunnen hebben:

Because world is round, it turns me on

Because the wind is high, it blows my mind

Because the sky is blue, it makes me cry

Ringo moest het tempo vasthouden

Voor Because speelde George Martin uiteindelijk het door Lennon bedachte intro op een elektrisch clavecimbel dat in Studio Two stond. John dubbelde de melodie door mee te spelen op zijn gitaar. Dat vroeg om een zeer nauwkeurige timing om de melodieën synchroon te laten lopen op de trage statige maat van het nummer. George Martin zei daarover dat het hem behoorlijk wat moeite kostte om zijn partij heel strak te blijven spelen. Tijdens de sessie werd besloten om Ringo in te schakelen, die op zijn hi-hat strak de maat moest slaan. Met Ringo als baken op de hoofdtelefoons, legden Martin, Lennon en McCartney (op bas) op 1 augustus de basis voor Because.

Drie keer drie stemmen

Zowel het opnemen van de instrumenten als de zangpartijen kostte uren repeteren. Het driestemmige zangarrangement was een puzzel waar John, Paul en George, samen met George Martin de tijd voor namen. Uiteindelijk werd de driestemmige partij drie keer opgenomen, waardoor we als luisteraar een koor van negen stemmen horen. Het was uiteindelijk George Harrison die op dinsdag 5 augustus met zijn in Studio Three opgestelde Moog de korte etherische laatste overdubs aan Because toevoegde. 

Kippenvel

De uiteindelijke plek die Because op kant twee van Abbey Road kreeg, werd ongetwijfeld zorgvuldig gekozen. Als opmaat voor de lange medley, die start met You Never Give Me Your Money, eindigt Because met een vragend Ddim-akkoord, dat de oren van de luisteraar doet verlangen naar een oplossing. De bevrijding komt met de voorzichtige inzet van de Amineur7 waarmee You Never Give Me Your Money start. Waaróm dat fantastisch werkt, laat ik graag over aan muzikaal geschoolde Beatlesliefhebbers om uit te leggen. Dát het werkt, voel ik zelf, aan het kippenvel op mijn armen. Ik hoop dat Lennon dat destijds ook voelde en zich daarbij realiseerde dat hij iets groters had gemaakt dan hij zelf kon bevatten.