Was Monkberry Moon Delight Macca's beste vocale prestatie? (bij de 78ste verjaardag van Paul McCartney)

Deze week werd Paul McCartney 78 jaar. Hij wandelt zo langzamerhand naar de 80. Zelfs op deze respectabele leeftijd blijft hij nog altijd dat jongensachtige houden, vinden jullie ook niet? Of komt dat door de manier waarop wij Macca willen blijven zien? Omdat we nooit en te nimmer afscheid van hem willen nemen? Hoe dan ook, ik wilde Paul deze week natuurlijk eren met een column en zocht daarbij naar een origineel nummer uit zijn immense repertoire. Daarbij kwam ik uit op het speelse, originele en eigenlijk knotsgekke Monkberry Moon Delight.

Hate it or love it?

Hoeveel mensen, die zoetgevooisde liedjes als Yesterday, Hey Jude en Ebony & Ivory wereldwijd meeneuriën met de radio, kennen eigenlijk die rare, gekke en speelse kant van Paul McCartney? Misschien zijn het alleen de fans, die al zijn platen uitpluizen en vaak ook McCartneys eerste albums na het uiteenvallen van The Beatles koesteren. Zou kunnen. Op één van vroege McCartney-albums, het magistrale RAM uit 1971, vinden we Monkberry Moon Delight. Een titel die klinkt als een klok, maar ook wat vervreemdend en raadselachtig aanvoelt. Net als het nummer zelf. Zou het zo'n "hate it or love it-nummer" zijn? Toen ik het zelf ooit voor het eerst hoorde, zakte mijn mond langzaam open van verbazing, waarna mijn glimlach steeds breder werd. Wat-was-dit?

De milkshakes van Linda waren favoriet

Eerst maar eens even de feiten, voor wie ze nog niet kent. Hoe kwam Paul aan de originele titel van zijn nummer? Het antwoord op die vraag is terug te vinden op BeatlesBible en in het interessante naslagwerk "Lennon and McCartney: Together Alone" (John Blaney). De McCartney-kinderen hadden het niet over melk als milk, maar als monk. Die benaming hielden Paul en Linda er in. Het bracht Paul op het idee om over de fantasie-milkshake Monkberry Moon Delight te zingen. McCartney-kenner Yorick van Norden schreef me dat Paul in het blad Club Sandwich in 1994 bovendien vertelde dat Linda met haar Amerikaanse achtergrond erg goed was in het maken van milkshakes en dat de familie er er gek op was. Maar er was meer dat Paul inspireerde. Namelijk een ander nummer over een fantasie-drankje: Love Potion No. 9, dat in 1959 door de Amerikaanse soul-harmony groep The Clovers werd opgenomen. [video]

McCartney had een knoop in zijn maag

De titel was er, de inspiratie ook, maar nu moest er nog een tekst komen. McCartney koos hierbij om te spelen met surrealistische en vervreemdende woordcombinaties en associaties. We waren en zijn dat niet zo van hem gewend, eerder van woordkunstenaar John Lennon (Lucy In The Sky With Diamonds, Glass Onion, Come Together). Maar goed, speelde Paul zomaar met gekke woorden en zinnen of had hij toch wat te melden met Monkberry Moon Delight? Volgens Yorick is het goed denkbaar dat hij in de zomer van 1970 in Schotland, de voor hem depressieve periode waarin hij het nummer schreef, zijn worstelingen verstopte. Namelijk die met het uiteengaan van The Beatles en de beslissing om het juridische gevecht met manager Allen Klein te voeren. In Life van april 1971 zegt Paul in een interview "I had a knot in my stomach all Summer". Die "knot" vinden we letterlijk terug in Monkberry Moon Delight:

So I stood with a knot in my stomach

And I gazed at that terrible sight

Ongetwijfeld zullen we daarover nog uitgebreid lezen in het boek dat Yorick momenteel over het complete oeuvre van Paul McCartney schrijft. Een naslagwerk dat bij voorbaat al een plek in elke Bealtesboekenkast verdient. Al is het alleen maar om de geweldige hoeveelheid liefde en research die Yorick inmiddels in zijn schrijfproject gestopt heeft. 

Net niet over de grens

Eigenlijk is het niet de tekst, maar lijkt het vooral de door McCartney geleverde vocale prestatie die het nummer zo geliefd maakt bij vele fans. We weten dat Paul er regelmatig lol aan beleefde om zijn krachtige en rauwe Rock 'n' Roll-stem op te zetten (I'm Down, Oh! Darling) en bij Monkberry Moon Delight ging hij daarin nog net een stapje verder, bijna tegen het karikaturale aan, maar dan weer nét niet over de grens. Dat maakt Monkberry Moon Delight tot een intense luisterervaring, zeker als we die stem "los" horen. Ga er maar even voor zitten: [video]

Screamin' Jay maakte zijn eigen versie

Monkberry Moon Delight inspireerde bluesartiest Screamin' (what's in a name) Jay Hawkins in de seventies om zijn eigen versie van het nummer op te nemen. Daarbij bleef hij overigens aardig dicht bij het origineel. De cover viel overigens goed in de smaak bij McCartney, die het nummer voorafgaand aan zijn concerten in 1993 draaide. Ook stuitte ik op een hele interessante en krachtige cover van een Nederlands McCartney-project (Club Helmbreker), waarbij Yorick van Norden betrokken was. De moeite waard! [video]

"Eén van zijn subliemste vocale prestaties"

Onlangs vroeg ik een aantal McCartney-liefhebbers wat zij van dit (toch atypische) Macca-nummer vonden. Dat leverde onder andere deze reacties op: "Ik vind het geweldig, één van de beste stukken op RAM en één van de beste zangprestaties uit z'n carrière."(Yorick van Norden), "Een van zijn subliemste vocale prestaties." (Bertolf Lentink), "We hebben de losse tracks en dan is het van al die tracks genieten!! Hij geeft zich volkomen in dit nummer!" (Jan Cees ter Brugge), "Prachtig nummer! Het stemgeluid is, zoals anderen ook al schreven, fenomenaal. Ik vind de cover van Screaming Jay Hawkins trouwens ook waanzinnig." (Ron Bulters), "Als Monkberry Moon Delight langs komt, moet ik altijd lachen of glimlachen. Soms krijg ik er een soort pretparkachtige knoop van in mijn maag, net als Paul zelf in het tweede couplet." (Stefan Terpstra). Ramón Dorenbos zegt eerlijk dat het nummer voor hem voor 'Perfectie' staat, maar dat hij het niet altijd kan hebben. Dat geldt hier ook voor Huisgenoot J, die laatst vertwijfeld vroeg: "Wat is dit voor geschreeuw?"

Ik geloof dat ik de laatste jaren alleen maar meer ben gaan houden van dat knotsgekke Monkberry Moon Delight. Gefeliciteerd met je 78e, Macca.

Hoe Paul McCartney dankzij Little Richard zijn Rock & Roll-stem vond

Ik ben altijd een beetje jaloers op mensen die mooi kunnen zingen. Niet alleen omdat ze een fantastische zangstem hebben, maar ook vanwege hun vermogen om moeiteloos een tweede of derde stem in te zetten. Al jaren speel ik in bandjes en altijd was dat met zangers en zangeressen die daar een enorm talent voor hadden. De laatste jaren is het helemaal genieten, nu ik basgitaar speel in de Dames van Adel. Ik houd daarbij zelf wijselijk mijn mond, maar de drie dames zingen één-twee-driestemmig met het gemak waarmee ze ademhalen. Een mens kan op zangles, werken aan z'n techniek, maar een mooie stem héb je (of niet). Meerstemmig kunnen zingen, is volgens mij ook zo'n talent waarmee je gewoon gezegend bent.

Het stemgeluid van Paul McCartney behoort tot ons collectieve geheugen

Deze week mijmerde ik daar een beetje over. Als vanzelf kwam ik uit op de zangstem van Paul McCartney. Over die stem is de laatste jaren al heel veel gezegd en geschreven. Daarmee doel ik natuurlijk op het feit dat de inmiddels 74-jarige Paul nog steeds heel veel live optreedt en volgens velen vocaal niet meer zo kan schitteren zoals hij als, pak 'm beet, 22-jarige muzikant kon. Die hele discussie laat ik in deze blog voor wat hij is. Smaken verschillen, maar ik kan me niet voorstellen dat iemand Paul McCartney ooit een slechte zanger heeft genoemd. Sterker nog, er zijn ontzettend veel mensen die hem een fantastische vocalist vinden. Zijn stemgeluid hoort tot ons collectieve geheugen en wanneer ik, vanuit het niets en geheel onverwacht, de inzet van Hey Jude hoor, dan heb ik het kippenvel op mijn armen staan. Heel soms vind ik dat (in de verte) Billy Joel of Paul Simon qua timbre in de buurt van McCartneys klankkleur komt. Hebben jullie dat ook? Of zijn er betere voorbeelden te bedenken?

Een heldere tenor met een rafelrandje

Maar goed, die heldere en tegelijk ook warme tenor-klank in ballads als Hey Jude, Yesterday en Let It Be is natuurlijk heel bekend. Bij de meerstemmige zang, die veelvuldig te horen is in de nummers van The Beatles, verzorgde Paul vrijwel altijd de hoogste partijen. In die twee- of driestemmige samenzang gebruikte Paul zijn hoge register meestal op een cleane manier. Maar in de jaren '60 en '70, toen hij vocaal op de toppen van zijn kunnen was, koos McCartney juist ook heel vaak voor het wat ruigere rock 'n' roll-register in zijn stem. Dat deed hij vooral wanneer bij het zingen van leadpartijen in een nummer. Over dat hoge, ruige stemgeluid wil ik het deze week hebben.

Het debuutalbum van Little Richard uit 1957. Wat een fantastische hoes!

Little Richard was het grote idool van Paul McCartney
Stevig beïnvloed door de aanstekelijke sound van zijn grote idool Little Richard, ontdekte Paul al op jonge leeftijd dat het hem zelf ook prima afging om 'een strot op te zetten'. Hoog, maar dan met een rafelrandje. Paul was zo verzot op Little Richard, dat hij zijn laatste schooldag op het Liverpool Instituut vierde door boven op een bureau te gaan staan met een gitaar om zijn nek. Vol overgave zette hij daarbij Long Tall Sally en Tutti Frutti in, met dezelfde hoge stem die zijn idool had. In het boek Tune In van Mark Lewisohn las ik dat Paul over die stem van Little Richard zei: Little Richard was this voice from heaven or hell, or both. This screaming voice seemed to come from the top of his head. I tried to do it and one day I could. You had to lose every inhibition and do it. Kortom, Paul was betoverd en dit is wat hij hoorde en probeerde te imiteren [filmpje]:

In het voorprogramma van zijn idool
Als Beatle, nog aan het begin van zijn carrière, kwam er een droom in vervulling toen Paul een aantal keren in het voorprogramma van Little Richard, op tournee in Europa, mocht staan. Het duurde niet lang voordat McCartney een nummer in dezelfde stijl schreef. Met I'm Down bracht Macca een ode aan de Afro-Amerikaanse zanger die hij zo bewonderde.

The Beatles in '63 met hun idool Little Richard

Oh! Darling: het is haast too much

In latere jaren verdwenen langzaam maar zeker de rock 'n' roll-covers uit het repertoire van The Fab 4. Daarmee raakte ook het werk van Little Richard naar de achtergrond. De muziek van The Beatles werd experimenteler en gevarieerder. Toch was er in het latere werk van de groep af en toe nog ruimte voor dat uitzonderlijke hoge register van McCartney. In nummers als Helter Skelter (vaak het eerste hardrock-nummer ooit genoemd) leverde Paul een opmerkelijke zangprestatie en ook in I've Got A Feeling (op het Let It Be-album) horen we een naar mijn mening zeer smaakvolle hoge zangpartij. In Oh! Darling (van Abbey Road) haalt Paul het, in een jaren '50-achtige soulballad in zeskwartsmaat, werkelijk uit zijn tenen. Ik vind de zang op dat nummer zo intens, dat ik regelmatig het eind niet haal als luisteraar. Herkennen jullie dat? Dat zegt niets over mijn waardering voor Paul's zangpartij. Die is fenomenaal. Maar het is veel, heel veel. En tegelijkertijd denk ik: God, wat kan die man zíngen. In onderstaand filmpje is een amusante geluidsopname te horen van Paul in de Abbey Road-studio's, in de zomer van 1969. Hij warmt zijn stem voordat de opnames van Oh! Darling starten. Het vergde blijkbaar toch even wat vocaal rek- en strekwerk om de stembanden op temperatuur te krijgen. Luister bijvoorbeeld rond 2 minuut 20 [filmpje].

In de jaren '70 werd het eigenlijk nog veel beter

In de eerste helft van de jaren '70, Paul was toen rond de 30, verdiepte zijn stemgeluid zich iets. Dat deed echter geen afbreuk aan zijn vermogen om die bekende hoge noten te blijven raken. Hier was Macca in topvorm. Zijn stem was lenig en flexibel, had hoog en laag. Zet een zoete ballad als My Love naast bombastische nummers als Jet en Bond-song Live and Let Die: alle hoge noten worden moeiteloos en met verve gezongen. ('You gotta give the other fellow hellllllllll!') Veel Macca-liefhebbers zijn er gek op, op dat ruige (andere) geluid van hun idool. Gekoesterd worden nummers als Maybe I'm Amazed en het onbekende en uiterst curieuze Monkberry Moon Delight.

In de seventies zong McCartney de sterren van de hemel

Positief verrast: Lonely Road

De laatste decennia doet Paul het op studioalbums vocaal wat rustiger aan. Hij put meer uit zijn lage register en klinkt overduidelijk als een man op leeftijd, die meer zang-uren op zijn naam heeft staan dan de gemiddelde artiest. Toch was ik deze week weer positief verrast toen ik Pauls album Driving Rain (2001) beluisterde. En dan met name over het openingsnummer. Op Lonely Road lukte het de op dat moment bijna 60-jarige McCartney om nog eens die stem met dat 'randje' op te zetten in de laatste minuut van de track. Mooi werk! [filmpje]

Niet schreeuwen maar zingen
Wat Pauls manier van zingen in de jaren '60 en '70 zo bijzonder maakte, is dat hij altijd met techniek is blijven zingen (hoe ruig zijn geluid ook was), daar waar veel hedendaagse sterren het al snel op een schreeuwen zetten. Ben je bijvoorbeeld wel eens bij een musical geweest? ;-) Op zoek naar een overzichtje van hoogtepunten uit het hoge register van Paul McCartney, vond ik dit compilatie-filmpje op YouTube. Het bevat een aantal voorbeelden uit dit verhaal. De kenners zullen er ongetwijfeld weer even van smullen. Voor de mensen die Paul vooral van zijn ballads en midtempo-nummers kennen, is het een interessante kennismaking met zijn veelzijdige stem. Gelukkig hebben we de opnames nog! [filmpje]