Norwegian Wood en With The Beatles: Haruki Murakami en zijn literaire liefde voor The Beatles

Misschien mogen we hem wel 'de Paul McCartney van de moderne literatuur' noemen. Want waar Paul McCartney de geschiedenis ingaat als één van de grootste namen uit de popmuziek, behoort de Japanse auteur Haruki Murakami juist tot de literaire reuzen van de afgelopen decennia. Misschien heb je in de boekhandel wel eens met zijn roman Norwegian Wood in je handen gestaan. Het is één van Murakami's meest bekende boeken. Een titel die bovendien verfilmd werd. De roman Norwegian Wood uit 1987, uiteraard vernoemd naar het Beatlesnummer, is niet het enige boek waarmee Murakami naar zijn liefde voor The Beatles hint. Hij doet dat ook met de korte verhalen Drive My Car en Yesterday en zijn recenter verschenen boekje With The Beatles (2020). Daarom leek het me interessant om eens stil te staan bij de connectie die de auteur met The Beatles heeft.

Dickens, Kafka, Vonnegut en Kerouac
Haruki Murakami werd in 1949 geboren in Kyoto. Al vanaf jonge leeftijd stonden zijn ogen en oren wijd open voor de populaire westerse wereld. Geen vanzelfsprekendheid in een land dat vele decennia een erg gesloten en naar binnen gekeerde cultuur had. Maar ook in Japan begon er in de jaren '60 het nodige te veranderen. Via zijn ouders kwam de jonge Haruki in contact met het werk van schrijvers als Charles Dickens (net als McCartney), Franz Kafka, Kurt Vonnegut en beatnik-auteur Jack Kerouac. Deze westerse invloeden zouden hem later onderscheiden van andere grote Japanse auteurs. Net als de verwijzingen naar popcultuur in zijn werk.

Schrijven als 'warme sensatie'

Als tiener maakte Haruki Murakami ook bewust de doorbraak van The Beatles mee. De korte Japanse tournee van The Fab Four, in 1966, zorgde voor behoorlijk was onrust in het land, zoals ik eerder omschreef in het tweeluik over The Beatles en hun relatie met Japan. Ik heb nooit ergens gelezen dat Murakami één van de concerten bezocht, maar als liefhebber van jazz en popmuziek sloot hij de band wel in zijn hart. Murakami studeerde drama in Tokio, waar hij zijn huidige vrouw Yoko ontmoette. Vlak voor zijn afstuderen opende hij met haar een koffietent annex jazzbar in Tokio. Al voordat hij de tent in 1981, na zeven jaar sloot, had hij zijn eerste stappen in de literaire wereld gezet. Op 29-jarige leeftijd realiseerde hij zich dat hij kon schrijven. Het gaf hem een "warme sensatie" zoals hij het in een interview omschreef. In de acht jaren die volgden, schreef hij de nodige korte verhalen en romans, die alleen nog bekendheid genoten bij het Japanse lezerspubliek.

Norwegian Wood: tegen de achtergrond van de sixties

Zijn grote doorbraak kwam in 1987, met de roman Norwegian Wood (in het Japans: Norowei no Mori). Dat werk maakte van hem in zijn thuisland zo'n grote ster, dat hij het onmogelijk vond in Japan te blijven wonen en besloot naar de Verenigde Staten te vluchten. De roman, die overigens niet over The Beatles gaat, werd in het Engels vertaald en bracht hem vervolgens grote internationale faam. In het boek, dat zich wel afspeelt in de jaren zestig, kijkt hoofdpersoon Toru Watanabe terug op zijn studietijd en zijn relaties met twee vriendinnen die elk een zeer verschillend karakter hebben: de zwaarmoedige Naoko en de levenslustige Midori. Murakami ontleende de titel aan het het lievelingsnummer van Naoko: Norwegian Wood (This Bird Has Flown).

Drive My Car en Yesterday

Murakami's korte verhalen Drive My Car en Yesterday vonden eerst respectievelijk hun weg in de magazines Freeman's en The New Yorker, voordat ze met een aantal andere verhalen gebundeld werden in Men Without Women. Ook hier is de verwijzing naar de Beatlesnummers eerder een uiting van Murakami's liefde voor de band, dan dat de liedjes in de verhalen een significante rol spelen. In Drive My Car huurt de slechtziende hoofdpersoon een chauffeur in, die hem vergezelt op zijn vele trips door Tokio. En in het verhaal Yesterday vormt het Beatlesnummer een jeugdherinnering van één van de hoofdpersonen, die zijn goede vriend een onjuiste vertaling van de songtekst in het Japans hoort zingen. 

With The Beatles
Onlangs kreeg ik Murakami's meest recente Beatles-gerelateerde boekje cadeau. Het is een verhaal dat ook eerder in The New Yorker verscheen. Ik kreeg het in een prachtige, bibliofiele uitgave, getiteld With The Beatles. Je zou het alleen al willen hebben om de mooie bindwijze: de rug van het boekje ontbreekt, zodat je het diep-oranje gekleurde garen kunt zien, waarmee de katernen bijeen worden gehouden. Ook het lettertype, het ontwerp, de opmaak en de illustraties in het boekje zijn wonderschoon. Ik was daarom erg verguld met het werkje. In dit korte verhaal is er ook een kleine referentie naar The Beatles, maar is er wel sprake van een grotere symbolische betekenis. Murakami baseerde de gebeurtenissen op zijn eigen herinneringen aan een meisje dat hij door de gangen zijn school zag lopen, met een exemplaar van het album With The Beatles tegen haar borst gedrukt. Deze scène is ook prachtig geïllustreerd in het boekje. Met dit beeld viert de schrijver de belofte en vitaliteit van de jeugd, die langzaam overgaat in de uitdagende ervaring van het ouder worden.

Het idealiseren van de jeugd
Over de herinnering aan het meisje met het Beatlesalbum, die verschillende malen in het verhaal terugkomt, zei Murakami in een interview: "What pulled me in was the vision of that girl clutching the album as if it were something priceless … There was the music, for sure. But there was something else, something far bigger. And, in an instant, that tableau was etched in my heart—a kind of spiritual landscape that could be found only there, at a set age, in a set place and at a set moment in time.” Het meisje belichaamt "de jeugd", een gevoel dat de hoofdpersoon in "With The Beatles" keer op keer wil oproepen. Een gevoel dat hij idealiseert. Een gevoel waar The Beatles begin jaren zestig symbool voor stonden. Misschien is het iets dat wij als Beatlesfans ook wel voelen, als we kijken naar het Beatlesjaar 1963: het jaar van With The Beatles, het jaar vol belofte, het jaar waarin John, Paul, George en Ringo nog nauwelijks kennis hadden gemaakt met de keerzijde van het succes. Voor mij is de parallel met Murakami's With The Beatles voelbaar. In ieder geval inspireerden The Fab Four deze gevierde Japanse auteur een leven lang.

Zomerstop

In juli en augustus verschijnen er tijdelijk geen nieuwe columns van BeatlesTalk. In die periode werk ik, samen met Wibo Dijksma, wel verder aan het vijfde seizoen van de podcastserie De Laatste Dagen Van... De nieuwe afleveringen van die serie verschijnen eind oktober. Maar eerst is BeatlesTalk terug. In september. Een mooie zomer gewenst en graag tot dan!